Κορνάρουμε στον μπροστινό, πριν ακόμα πρασινίσει το φανάρι, μπουκάρουμε σε ένα γραφείο, χωρίς να πούμε «καλημέρα», σπρώχνουμε τους άλλους για να βρεθούμε πρώτοι στο ταμείο, πιστεύουμε ότι είμαστε μικροί έλληνες θεοί, που ο κόσμος υπάρχει για να… κινείται γύρω μας. Μήπως είναι η ώρα να πάμε κόντρα στο ρεύμα ;
του Δημήτρη Καλαντζή
ΣΚΗΝΗ Α’: Το παρκάρισμα της “κυρίας ζεν”
Η σαραντάρα γυναίκα φτάνει λίγους πόντους από το να τρακάρει το Volvo station wagon της με το Smart μου, καθώς προσπαθεί να παρκάρει με το ένα χέρι, ενώ με το άλλο κρατά το κινητό της. Χτυπάω μία φορά το κλάξον για να προλάβω τη ζημιά και σχεδόν αυτόματα εκείνη ελευθερώνει το χέρι της από το τιμόνι και μου επιδεικνύει μεγαλοπρεπώς το… μεσαίο της δάχτυλο. Όταν τελικά καταφέρνει να παρκάρει, βγαίνει από το αυτοκίνητο με τη φόρμα της γιόγκα και σχεδόν φτύνοντας προς το μέρος μου πετάει τη θεϊκή ατάκα: «Από κάτι σαν κι εσένα δεν μπορώ να βρω μία ανάσα εσωτερικής αρμονίας. Ηλίθιε!»
ΣΚΗΝΗ Β’ : Οι πρωτευουσιάνες και ο βλάχος
Περιμένω καρτερικά ταξί στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Κάνει κρύο και δεν έχει κίνηση. Δύο μεγαλοκυρίες, ντυμένες σαν λατέρνες (σίγουρα έβγαιναν από θέατρο), με προσπερνούν και πάνε να περιμένουν ταξί δέκα μέτρα πιο… μπροστά από μένα. Μόλις περνάει ένα ταξί, σχεδόν πέφτουν στις ρόδες του για να σταματήσει. Επιβιβάζονται αλλά τους πιάνει φανάρι στο ύψος που περιμένω εγώ. Χτυπάω το τζάμι του συνοδηγού για να τους μιλήσω: «Κυρίες μου, είναι δυνατόν να μην είδατε ότι περίμενα ταξί πριν από εσάς;». «Άντε μωρέ από εκεί, βλάχο! Τώρα κατέβηκες στην Αθήνα και δεν ξέρεις ότι εδώ είναι όποιος προλάβει πρώτος;»
ΣΚΗΝΗ Γ’ : Φυσιολογικός άνθρωπος είναι ο… αγενής !
Συγγενικό μου πρόσωπο νοσηλεύεται για αρκετές ημέρες σε νοσοκομείο. Με τον σύζυγο της διπλανής ασθενούς, έναν ευγενέστατο άνθρωπο, μοιραζόμαστε τις βόλτες στο κυλικείο για καφέ και ξεμούδιασμα. Αυτή τη φορά το ασανσέρ της επιστροφής για τον τέταρτο όροφο (ένα πάρα πολύ αργό και ταλαιπωρημένο ασανσέρ) είναι σχεδόν γεμάτο. Χωρά μόλις ένα άτομο ακόμα. «Σας παρακαλώ, κύριε Κώστα, ανεβείτε εσείς, εγώ θα πάω από τις σκάλες!». «Όχι Δημήτρη μου, ανέβα εσύ και εγώ θα περιμένω το επόμενο». Οι «διαπραγματεύσεις» κρατούν μόλις μερικά δευτερόλεπτα αλλά είναι αρκετά για έναν φουριόζο 50άρη, να μας παραμερίσει και να μπει εκείνος στην ελεύθερη θέση του ασανσέρ. «Ε, μα πιά… σας έπιασαν οι ευγένειες! Πηγαίνετε τώρα και οι δύο με τις σκάλες για να μάθετε να κάνετε τζιριτζάτζουλες!». Μείναμε με τον κύριο Κώστα να κοιτούμε, πότε ο ένας τον άλλο, και πότε την κλειστή πόρτα του ασανσέρ, που είχε αναχωρήσει με τον… «φυσιολογικό άνθρωπο».
ΕΥΓΕΝΙΚΟΣ ΜΕ ΛΟΓΟ ΚΑΙ ΟΧΙ «ΠΡΕΠΕΙ»
Θέλω να πιστεύω ότι είμαι ευγενικός άνθρωπος και γι αυτό «φταίει» η μητέρα μου. Μην πάει το μυαλό σας σε «αστική ευγένεια», τύπου κάνεις υπόκλιση στις κυρίες, χρησιμοποιείς τα σερβίτσια των οκτώ τεμαχίων και γράφεις καρτούλες ευχαριστήριων… Όχι, εγώ στα Εξάρχεια μεγάλωσα και η μητέρα μου ήταν της σχολής της «αιτιολογημένης ευγένειας». Οι συμβουλές της ήταν μόνο του είδους: «Να δίνεις τη θέση σου στους ηλικιωμένους στο λεωφορείο γιατί σίγουρα δεν θα ήθελες, όταν εγώ γίνω γριούλα, να μην μου δίνει κάποιο παιδάκι τη θέση του.», «Να λες “ευχαριστώ” για τα δώρα που σου φέρνει ο παππούς σου (σ.σ. ήταν άθλια, πανηγυριώτικα) γιατί ο φουκαράς δεν έχει λεφτά να σου πάρει καλύτερα», «Να τρως πάντα το γλυκό, που σου προσφέρει η θεία Σοφία (σ.σ. ήταν κανονικός… εμετός), γιατί η κακομοίρα δεν τα καταφέρνει καλά στην κουζίνα αλλά δεν πρέπει να τη στεναχωρούμε». Η ευγένεια δηλαδή, που μου έμαθε η μητέρα μου, είχε πάντα κάποιο «λόγο» και όχι κάποιο «πρέπει». Κι έτσι την ενστερνίστηκα εύκολα, ακόμα κι όταν στην πορεία διαπίστωνα ότι δεν με τοποθετούσε στην πλειοψηφία των ανθρώπων…
ΑΓΡΟΙΚΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ
Κάποιοι κατηγορούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τη έξαρση του φαινομένου της αγένειας. Είναι αλήθεια ότι ποτέ δεν ήταν ευκολότερο να βγάλεις τον χειρότερο εαυτό σου με υβριστικές αναρτήσεις, πικρόχολα σχόλια και κάθε είδους επιθέσεις, χωρίς να υποστείς συνέπειες λογοδοσίας. Στην πραγματικότητα όμως, οι ρίζες της «αγένειας» βρίσκονται στις πρωτόγονες κοινωνίες. Στην εποχή του Λίθου, η αγριάδα και ο εκφοβισμός εξασφάλιζε τον ζωτικό χώρο των μικρών φυλών, απέναντι στις γειτονικές τους. Οι πρωτόγονοι βέβαια, δεν γύριζαν με ένα ρόπαλο, σκοτώνοντας, όποιον έπεφτε στον δρόμο τους – έχουμε σπάνια ευρήματα σκελετών ανθρώπων, που σκοτώθηκαν από χέρι ή όπλο ανθρώπου – αλλά είναι βέβαιο ότι… γάβγιζαν δυνατά. Η αγένεια ήταν η προστασία τους.
Η ΑΓΡΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
Η λογοτεχνία της κλασικής Ελλάδας είναι ωκεανός μοχθηρότητας, ανηθικότητας και αγένειας. Ο πρωταγωνιστής της Ιλιάδας Αχιλλέας, για παράδειγμα, εμφανίζεται ως κωλόπαιδο, που αδιαφορεί για τον αποδεκατισμό των Αργείων, χολωμένος επειδή του πήραν τη Βρισηίδα. Μπαίνει στη μάχη μόνο όταν σκοτώνεται ο αγαπημένος του Πάτροκλος, και απελευθερώνει όλο το μένος του εναντίον του πιο θετικού ήρωα του ομηρικού έπους, του Έκτορα. Σέρνει αλύπητα το πτώμα του γύρω από τα τείχη της Τροίας, προκαλώντας την οργή ακόμα και των θεών… Ο άλλος θαυμαστός ήρωας, ο Ηρακλής, εμφανίζεται ως ένας πληθωρικός γίγαντας, που «απαλλοτριώνει» ολόκληρα κοπάδια φουκαράδων χωρικών για να χορτάσει την πείνα του, ενώ δεν διστάζει να σκοτώσει τα ίδια του τα παιδιά σε μία κρίση οργής και μετά να συνεχίσει τη ζωή του, αποδίδοντας το «λαθάκι» του σε «θέλημα θεού». Αν πάμε τώρα στους ίδιους τους θεούς, αρκεί να σταθούμε στον Διόνυσο, που αντί να εκτιμήσει την ηθική στάση του Πενθέα, βάζει την μητέρα του να τον… κομματιάσει με τα χέρια της, επειδή δεν υποκλίθηκε στη δόξα του. Ολόκληρη η παγκόσμια ιστορία και λογοτεχνία είναι γεμάτη από αγενείς αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι διανύσαμε τόσα χρόνια πολιτισμού, κοινωνικής και ανθρωπολογικής ψυχολογίας, για να γυρίσουμε στην αφετηρία…
ΨΥΧΑΝΑΛΥΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΓΕΝΗ
Η ψυχαναλύτρια Diane Barth δίνει τις εξής ερμηνείες για την αγενή συμπεριφορά:
- Άγνοια. Ο αγενής δεν καταλαβαίνει ότι φέρεται με αγένεια. Μπορεί κάτι τέτοιο να οφείλεται σε λανθασμένη κοινωνικοποίηση (οικογένεια – σχολείο) ή κοινωνικό άγχος, ή ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητάς του. Πρόκειται για εγωκεντρικό άτομο, ανίκανο να νιώσει συμπόνια για άλλο άτομο.
- Επαναστατικότητα. «Γνωρίζω ποια είναι η κοινωνικά σωστή συμπεριφορά αλλά εγώ θέλω να πάω κόντρα στην κοινωνία σας!» Η ερμηνεία αυτή αφορά σε νεαρά άτομα και είναι κατανοητή – ίσως και συμπαθής – αν δεν γίνει μανιέρα ζωής.
- Θυμός και εχθρότητα. Πρόκειται για άτομα που, συνειδητά ή υποσυνείδητα, θέλουν να μειώσουν ή να κάνουν κακό στους άλλους, από ζήλια και φθόνο.
- Ανταποδοτικότητα. Το «θύμα» αγενούς συμπεριφοράς, αντί να μισήσει την συμπεριφορά που έχει υποστεί, την υιοθετεί για να νιώσει καλύτερα ως θύτης από ότι ένιωθε ως θύμα.
ΚΑΙ ΠΩΣ ΘΑ ΠΟΛΕΜΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΓΕΝΕΙΑ;
Εκεί που έχει αποτύχει το σχολείο, η οικογένεια και η κοινωνία, μπορεί να πετύχουμε εμείς, οι ευγενικοί άνθρωποι, έχοντας στο μυαλό μας τις εξής αρχές συμπεριφοράς:
• Η αγένεια τρέφεται και ανθίζει με… αγένεια. Ποτέ μην αντιμετωπίζετε τον αγενή άνθρωπο «με το ίδιο νόμισμα».
• Η αγένεια δεν αντιμετωπίζεται με αδιαφορία. Το «δεν τρέχει τίποτα» και το συγκαταβατικό χαμόγελο κάνει την συμπεριφορά του αγενούς να φαίνεται φυσιολογική και αποδεκτή.
• Ρίξτε «παγωμένες» ματιές, κάντε παύσεις, δείξτε με όποιο τρόπο βρίσκετε πρόσφορο την ενόχλησή σας σε οποιαδήποτε αγενή συμπεριφορά. Προσπαθήστε να φέρετε τους αγενείς σε δύσκολη θέση ή έστω να τους προβληματίσετε.
• Δείξτε το παράδειγμα. Η ευγένεια μπορεί να είναι αφοπλιστική ακόμα και για κάποιον τελείως αγροίκο.
• Μην ξεχνάτε τα «καλημέρα», «ευχαριστώ», «παρακαλώ, περάστε πριν από εμένα» και το χαμόγελο. Είναι σίγουρα… μεταδοτικά.
Δύο απλά παραδείγματα από τη δική μου εμπειρία, τα οποία αποδείχθηκαν αποτελεσματικά:
• Άντρας πετάει ένα άδειο κουτάκι χυμού στο δρόμο. Το μαζεύω, τον προλαβαίνω και με ένα τεχνητό χαμόγελο του λέω «σας έπεσε αυτό!». Αν δεν είναι τελείως «γκάου», θα κοκκινίσει από ντροπή…
• Γυναίκα έχει βγάλει το σκύλο της βόλτα. Πάει να φύγει χωρίς να μαζέψει τα κακά του, οπότε της λέω μεγαλόφωνα «ξεχάσατε να τα μαζέψετε». Συνήθως θα δικαιολογηθεί ότι ξέχασε να πάρει μαζί της σακούλα και θα επιστρέψει να το κάνει. Μπορεί να γυρίσει, μπορεί και όχι αλλά σίγουρα, αν της κάνουν την ίδια παρατήρηση πέντε – έξι ακόμα, θα αρχίσει να μαζεύει συστηματικά τα κακά του σκυλάκου της.
Δεν είναι εύκολο να είσαι ευγενικός. Κάποιες φορές μπορεί να δώσεις την εικόνα του «ατσαλάκωτου», “comme il faut”, “politically correct” ακόμα και «περίεργου». Σε μία εποχή όμως αχαλίνωτης «μαγκιάς» είναι μεγαλύτερη… μαγκιά να είσαι διαφορετικός από το να πας με το ρεύμα.
Δημήτρης Καλαντζής
Latest posts by Δημήτρης Καλαντζής (see all)
- Ο «τέτοιος» στο Χαλάνδρι - September 10, 2023
- Δημιουργείται ο πρώτος Ξενώνας Φιλοξενίας Άστεγων και Ευάλωτων ΛΟΑΤΚΙ+ Ατόμων στην Αθήνα - August 30, 2023
- Το gay Πεδίον του Άρεως - May 17, 2023
