Σχηματίζοντας το δέντρο της ζωής μας, ανακαλούμε μνήμες, συλλέγουμε πληροφορίες, ερχόμαστε πιο κοντά σε συγγενείς και πάντως σίγουρα διαπιστώνουμε πως η ιστορία του τόπου διατρέχει και τη δική μας καταγωγή…
του Δημήτρη Καλαντζή
Παλαιότερα οι άνθρωποι έμπαιναν στην διαδικασία να σχηματίσουν το οικογενειακό τους δέντρο, είτε αναζητώντας κάποιες ένδοξες ρίζες, είτε για να γεμίσουν ακαλαίσθητες κατασκευές, εν είδη κορνιζών, με μικρές φωτογραφίες, που κρέμονται ως… φρούτα από τα κλαδιά του δέντρου. Σήμερα ο σχηματισμός του «οικογενειακού δέντρου» αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των ανθρωπολόγων για να βγάλουν πλήθος συμπερασμάτων για ολόκληρες γενιές και εποχές. Αποτελεί δε ευκαιρία για τον καθένας μας, να γνωρίσει την κοινωνική και οικονομική ιστορία της χώρας, μέσα από τους δικούς του προγόνους.
ΟΙ ΠΟΛΥΠΛΗΘΕΙΣ ΠΡΟΓΟΝΟΙ
Για παράδειγμα, πηγαίνοντας προς την… κορυφή ενός οικογενειακού δέντρου (τους προγόνους), είναι σπάνιο να μη διαπιστώσεις ότι οι προηγούμενες γενιές από τη δική σου, αποτελούνταν από πολυπρόσωπες οικογένειες. Συνήθως οι προπάπποι μας και οι παππούδες μας, είχαν πολλά αδέλφια και γέννησαν πολλά παιδιά. Αυτό δεν ήταν αποτέλεσμα… ανεπαρκών γνώσεων αντισύλληψης αλλά της ανάγκης τους για εργατικά χέρια. Τα παιδιά στην ύπαιθρο ήταν πολύτιμοι βοηθοί στις γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες, ήταν αυτά που θα αναλάμβαναν, όταν θα μεγάλωναν, να αναπτύξουν τις καλλιέργειες και να πολλαπλασιάσουν τα κοπάδια, και, βεβαίως, να γηροκομήσουν τους γονείς τους. Όσο περισσότερα παιδιά έκανε ένα ζευγάρι, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες είχε να βρεθεί στη δύση της ζωής του, με μεγαλύτερη περιουσία και περισσότερη φροντίδα από τους απογόνους του.
ΜΕΓΑΛΗ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ
Στις πόλεις, κυρίως στην περίοδο της κατοχής, του εμφυλίου και της φτώχειας, τα ζευγάρια προχωρούσαν σε εκτεταμένη τεκνοποιία από το φόβο ότι δεν θα μπορούσαν να κρατήσουν στη ζωή όλα τα παιδιά τους. Είναι καταγεγραμμένες πάρα πολλές περιπτώσεις ζευγαριών, που είδαν μόνο δύο (ή ακόμα και ένα) από τα έξι παιδιά τους να επιζούν και να μεγαλώνουν τις δεκαετίες του ’40 και του’50.
Η ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΕΦΕΡΕ ΛΙΓΟΤΕΡΟΥΣ ΑΠΟΓΟΝΟΥΣ
Με την αστικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας, τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, χάθηκαν οι λόγοι δημιουργίας πολυάριθμων οικογενειών. Η παιδική θνησιμότητα είχε πέσει κατακόρυφα, ενώ τα επαγγέλματα των γονέων στις πόλεις (σε δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα) δεν χρειάζονταν κάποια βοήθεια από «διαδόχους» για να έχουν συνέχεια ή διεύρυνση. Μάλιστα, όσο πιο πολύπλοκη εξελισσόταν η κοινωνία, τόσο πιο δύσκολη γινόταν η απόφαση να προχωρήσει ένα ζευγάρι σε δεύτερο ή τρίτο παιδί.
ΟΙ ΠΥΡΗΝΙΚΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ
Από την αγροτική οικογένεια των πρώτην δεκαετιών του 20ου αιώνα, όπου το παιδί προσέφερε πολλά στους γονείς του και διεκδικούσε λίγα, φτάσαμε στις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα (και μέχρι τις ημέρες μας), όπου το παιδί μόνο «ζητάει» από τους γονείς και δεν «προσφέρει» κάτι σε αυτούς. Οι γονείς καλούνται να του δώσουν την καλύτερη εκπαίδευση για να βγει στον ανταγωνισμό της επαγγελματικής αρένας, ενώ είναι εξαιρετικά αμφίβολο, αν θα έχουν τη βοήθειά του στα γεράματά τους, λόγω του αυστηρού σχήματος «πυρηνικής οικογένειας» που έχει υιοθετηθεί. (Η «πυρηνική οικογένεια» αποτελείται μόνο από το ζευγάρι και τα παιδιά του, σε αντίθεση με τη «διευρυμένη οικογένεια», που προβλέπει τη συνύπαρξη του ζευγαριού, των παιδιών του, κάποιου προγόνου ή θείων, κάτω από την ίδια στέγη).
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΕ ΚΡΙΣΗ
Η οικονομική κρίση στις ημέρες μας έχει φέρει «πισωγυρίσματα» στην εξέλιξη του μοντέλου της ελληνικής οικογένειας. Για παράδειγμα, παρατηρούμε άνεργα ζευγάρια με παιδιά να καταφεύγουν στο σπίτι των συνταξιούχων γονιών τους ή να ενώνονται με συγγενικά «νοικοκυριά», ώστε να μοιραστούν τα έξοδα διαβίωσης. Κάτι τέτοιο όμως δεν μπορεί να εκληφθεί ως αλλαγή “lifestyle” παρά μόνο ως αναγκαία συνθήκη επιβίωσης, μέχρι να ξεπεραστεί η ανέχεια. Αν η οικονομική κρίση δεν ξεπεραστεί τα επόμενα 5 χρόνια, τότε θα μπορούμε να μιλάμε για αλλαγή τρόπου ζωής σε μία ολόκληρη γενιά. Άλλωστε, όπως ήδη δείξαμε, οι σχηματισμοί των οικογενειών ήταν πάντα σε συνάρτηση με την οικονομική ανάπτυξη και τις ανάγκες κάθε εποχής.
ΠΩΣ ΘΑ ΣΧΗΜΑΤΙΣΕΤΕ ΤΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΣΑΣ ΔΕΝΤΡΟ
Στο διαδίκτυο υπάρχουν αρκετές εφαρμογές, όπου μπορεί κάποιος να δώσει τα στοιχεία του και μερικές ακόμα πληροφορίες και να σχηματίσει «αυτόματα» το οικογενειακό του δέντρο σε βάθος τριών και παραπάνω γενιών. Νομίζω ότι δεν είναι καλή ιδέα να δίνουμε προσωπικά στοιχεία στο διαδίκτυο. Εξάλλου η «περιπέτεια» να φτιάξει κάποιος μόνος του το «δέντρο» της οικογένειάς του, είναι πολύ πιθανόν να αποδειχτεί συναρπαστική και να καταλήξει στη συγγραφή ολόκληρου βιβλίου! Σίγουρα πάντως θα τον φέρει σε επαφή με συγγενείς και προγόνους, που θυμούνται καλύτερα το παρελθόν της ευρύτερης οικογένειας.
Η διαδικασία είναι απλή. Χρειάζεται μόνο να ξαναθυμηθούμε το… μολύβι και το χαρτί.
Οι ανθρωπολογικές έρευνες για το σχηματισμό οικογενειακών δέντρων χρησιμοποιούν τα εξής σύμβολα:
Με το τρίγωνο (Δ) συμβολίζεται ο άνδρας.
Με τον κύκλο (Ο) η γυναίκα.
Με το ίσον (=) ο γάμος.
Και με την κάθετη γραμμή που ξεκινά κάτω από το “=” (κάτω από τον γάμο) συμβολίζονται οι απόγονοι.
Με ένα διαγραμμισμένο τρίγωνο ή κύκλο συμβολίζεται ο αποθανών πρόγονος.
Σε κάθε “Δ”, “Ο” ή “=”, βάζουμε ένα μικρό αριθμό, ο οποίος θα παραπέμπει σε ονόματα, χρονολογίες και πληροφορίες που θέλουμε να καταγράψουμε στην επεξήγηση του οικογενειακού μας δέντρου.
Σημαντικό στο σχεδιάγραμμα είναι να βάλουμε στο κέντρο τον εαυτό σας με τη λέξη “εγώ” ή “ego”. Προς τα πάνω το δέντρο μπορεί να συνεχιστεί… όσο αντέχουν οι οικογενειακές σας μνήμες. Προς τα κάτω, θα αφήσετε τα παιδιά σας να κάνουν τις συμπληρώσεις.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Το σχεδιάγραμμα αυτό αφορά σε έναν άντρα («εγώ», δίπλα από το τρίγωνο). Για χάρη του παραδείγματος, ας πάρουμε ότι αφορά σε εμένα. Είμαι παντρεμένος και έχω ένα παιδί, αγόρι. Έχω μία αδελφή, επίσης παντρεμένη, που δεν έχει όμως κάνει ακόμα παιδιά.
Οι γονείς μου είναι στη ζωή. Και οι δύο είχαν από δύο αδέλφια. Ο πατέρας μου όμως έχει χάσει την αδελφή του, η οποία δεν είχε παντρευτεί ποτέ (μήπως πέθανε μικρή;) και τον αδελφό του, που είχε παντρευτεί και είχε κάνει μία κόρη, η οποία παντρεύτηκε και έκανε τον ξάδερφό μου.
Από την πλευρά της μητέρας μου, έχω δύο θείους, από τους οποίους μόνο ένας έκανε παιδιά, δύο αγόρια (ξαδέρφια μου) και ο ένας ξάδερφος έκανε μία κόρη, η οποία είναι δεύτερη ξαδέρφη του γού μου.
Οι παππούδες μου δεν είναι στη ζωή, όπως φαίνεται από τα διαγραμμισμένα τρίγωνα και κύκλους.
Κάτω από το σχεδιάγραμμα τώρα, μπορείτε να αρχίσετε να γράφετε το βιβλίο της ζωής σας, επεξηγώντας τους αριθμούς δίπλα από τα ζευγάρια.
Για παράδειγμα στο “1” ζευγάρι των παππούδων σας, μπορείτε να γράψετε ονόματα και χρονολογίες γέννησης, θανάτου, πότε παντρεύτηκαν, που γεννήθηκαν και ενδεχομένως που μετοίκησαν, την οικονομική τους κατάσταση και πως μοίρασαν την περιουσία τους στους απογόνους τους. Αν θέλετε να προχωρήσετε περισσότερο, μπορείτε να ψάξετε μαρτυρίες συγγενών σας για το προφίλ τους, πως συμπεριφέρθηκαν σε κρίσιμες στιγμές της ζωής τους, τι είδους άνθρωποι ήταν… Θα σας εκπλήξει, όταν διαπιστώσετε ομοιότητες σε συμπεριφορές μέσα στο ευρύτερο συγγενικό σας πλαίσιο. Τα γονίδια λειτουργούν καθοριστικά!
Αν μπείτε στη διαδικασία, είναι σίγουρο ότι θα καταλήξετε σε μία αποκαλυπτική «ακτινογραφία» της καταγωγής σας και θα παραδώσετε στα παιδιά σας μία πολύτιμη «αφετηρία» για να καταλάβουν, μέσα από την ιστορία της οικογένειάς τους, την ιστορία ολόκληρου του τόπου. Μην ξεχνάτε ότι οι μνήμες χάνονται, μόνο όταν δεν καταγράφονται…
Δημήτρης Καλαντζής
Latest posts by Δημήτρης Καλαντζής (see all)
- Ο «τέτοιος» στο Χαλάνδρι - September 10, 2023
- Δημιουργείται ο πρώτος Ξενώνας Φιλοξενίας Άστεγων και Ευάλωτων ΛΟΑΤΚΙ+ Ατόμων στην Αθήνα - August 30, 2023
- Το gay Πεδίον του Άρεως - May 17, 2023
