Στην “Ιεροτελεστία” με μύησε η ιέρεια του gothic, Siouxsie Sioux. Είχε επιλέξει στη τουρνέ της το 1983 ένα απόσπασμα από το αριστούργημα του Stravinsky για να ανοίγει τις συναυλίες της… Πρωτόγνωρη ακουστική εμπειρία! Ήχοι άναρχοι και οργιαστικοί, που δεν είχα ξανακούσει από όργανα κλασικής μουσικής, να παλεύουν στα αφτιά μου για το ποιός θα επικρατήσει… Εναλλασσόμενα κύματα επίθεσης, υποχώρησης και μετά ξανά επίθεσης, μέχρι την απόλυτη κορύφωση, που φέρνει τη γαλήνη. Εκσπερμάτιση και οργασμός μετά από την “πάλη” για ηδονή… Ναι, η “Ιεροτελεστία της Άνοιξης” είναι μουσική ακατάλληλη για ανηλίκους…
του Δημήτρη Καλαντζή
Η πρώτη παρουσίαση της “Ιεροτελεστίας της Άνοιξης” προκάλεσε σοκ στο Παρίσι του 1913. Η τονικότητα, το μέτρο, ο ρυθμός, η αγχωτική εκτέλεση και οι σκόπιμες παραφωνίες σε συνδυασμό με την τολμηρή χορογραφία του Nijinsky άφησαν τους Παριζιάνους αμήχανους ή και ενοχλημένους. Κάποιες εφημερίδες είχαν γράψει τότε για “ταραχές στο Θέατρο των Champs-Elysees”, όπου είχε ανέβει το μπαλέτο. Το σίγουρο είναι ότι οι παραστάσεις δεν συνεχίστηκαν και ο Igor Stravinsky, που μέχρι τότε απολάμβανε μεγάλης εκτίμησης για το “Πουλί της Φωτιάς” και την “Πετρούσκα” του, δυσκολεύτηκε να αναλάβει νέα παραγγελία. Χρειάστηκε να περάσουν μερικά χρόνια και να ανέβει ξανά το έργο σε μία πιο “σεμνή” χορογραφία για να εκτιμηθεί το μεγαλείο του και να αναγνωριστεί τελικά, ως ένα από τα κορυφαία έργα του 20ου αιώνα, που επηρέασε καθοριστικά τη μουσική εξέλιξη.
Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης ήταν παραγγελία του δαιμόνιου ιμπρεσάριου Σεργκέι Ντιαγκίλεφ για τα “Ρώσικα Μπαλέτα”, που έδιναν παραστάσεις τότε στο Παρίσι με χορογράφο τον κορυφαίο χορευτή (και προστατευόμενο του Ντιαγκίλεφ) Βάσλαβ Νιζίνσκι. O υπότιτλος του έργου ήταν “Εικόνες από την παγανιστική Ρωσία σε δύο μέρη” και το σενάριο προέβλεπε πρωτόγονες τελετουργίες για τον ερχομό της Άνοιξης (και της γονιμότητας) με αποκορύφωμα την θυσία μίας κοπέλας. Η πρίμα μπαλαρίνα θα έπρεπε να χορέψει μέχρι θανάτου για να ολοκληρωθεί η τελετή και να έρθει έτσι η Άνοιξη…
Η σύνθεση του έργου από τον Stravinsky έγινε για το μπαλέτο, με τα επί μέρους “επεισόδια” να συνοδεύουν τους χαρακτήρες και τη δράση, σύντομα όμως το έργο αυτονομήθηκε για να γίνει σήμερα ένα από το δημοφιλέστερα έργα της κλασικής μουσικής. Στην αποδοχή του έργου συνετέλεσε το γεγονός ότι επιλέχθηκε για τη “Φαντασία” του Disney, σε μία “προσαρμοσμένη για ανηλίκους” εκδοχή, όπου οι παγανιστικές τελετές γονιμότητας, αντικαταστάθηκαν με τη δημιουργία ζωής στον πλανήτη γη, την εμφάνιση και την εξαφάνιση των δεινοσαύρων…
Η παράσταση της “Ιεροτελεστίας” είχε κατακριθεί για έλλειψη συγκεκριμένης πλοκής και αφήγησης. “Είναι σαν μία διαδοχή, χορογραφημένων επεισοδίων”, είχαν γράψει Γάλλοι κριτικοί, ενώ ο Puccini, είχε μιλήσει για κακοφωνία: “πρόκειται για έργο τρελού!” Κάποιος Βρετανός κριτικός είχε σημειώσει φλεγματικά: “αν ο κύριος Stravinsky ήθελε πραγματικά να παρουσιάσει ένα έργο πρωτογονισμού, θα ήταν καλύτερο να μην είχε χρησιμοποιήσει άλλα μουσικά όργανα παρά μόνο τύμπανα”… Η “Ιεροτελεστία” όμως επιβίωσε του δηλητηρίου της εποχής της και παραδόθηκε στην αιωνιότητα, ως ένα κορυφαίο έργο της παγκόσμιας μουσικής…
Σήμερα έχουμε στη διάθεσή μας περισσότερες από 100 ηχογραφήσεις της “Ιεροτελεστίας”, συμπεριλαμβανομένων και τριών εκδοχών με μαέστρο τον ίδιο τον συνθέτη. Στο πρώτο βίντεο, που σας προτείνουμε, θα δείτε την μαγευτική εκδοχή του “Sacrificial Dance” από την Pina Bausch, ενώ στο δεύτερο την απόπειρα των αμερικανικών μπαλέτων Joffrey να αναβιώσουν το 1987 την αρχική παράσταση των Stravinsky – Nijinsky – Diaghilev. Καλή ακρόαση.
Δημήτρης Καλαντζής
