Ας είμαστε ειλικρινείς: οι μόνοι επισκέπτες που μένουν ικανοποιημένοι από μία επίσκεψη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο είναι όσοι δεν έχουν επισκεφτεί ευρωπαϊκά μουσεία και οι κάποιας ηλικίας Αθηναίοι, που νοσταλγούν τις «παλιές, καλές εποχές»… Το ΕΑΜ είναι ένας αναχρονιστικός χώρος, μη φιλικός για τον επισκέπτη, κραυγαλέα άνισος, αδύναμος να λειτουργήσει εκπαιδευτικά, με δύο λόγια ένα μουσείο που δείχνει… πως ήταν τα μουσεία στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα… Τις νύχτες, είμαι σίγουρος πως τα αγάλματα φωνάζουν: ας πατήσει κάποιος επιτέλους το κουμπί του update !
Του Δημήτρη Καλαντζή
Ως κάτοικος του κέντρου της Αθήνας και λάτρης της κλασσικής ελληνικής γλυπτικής, από μικρός πήγαινα στο Αρχαιολογικό Μουσείο για να παρατηρήσω τον Διαδούμενο και τη Νηρηίδα, τον Δία και την Αθηνά, τη διαχρονία της λιτότητας και τους απόλυτους κανόνες του κάλλους. Τότε δεν με πείραζε το πορτοκαλί μωσαϊκό στο δάπεδο, ούτε ότι γύριζα σαν το ποντίκι στο δαίδαλο μέχρι να βρω τα αγαπημένα μου έργα… Ήμουν παιδί και δεν είχα μέτρο σύγκρισης. Μετά, ξεκίνησα να ταξιδεύω στην Ευρώπη, έγινε και το Μουσείο της Ακρόπολης και άρχισε να μειώνεται η επιθυμία μου να πάω στο ΕΑΜ… Μέχρι που πρόσφατα αναγκάστηκα να συνοδεύσω έναν φίλο από το εξωτερικό… Ντράπηκα. Ντράπηκα πριν ακόμα φτάσω στο μουσείο…
Μπαίνω στο διαδίκτυο για να φρεσκάρω τις μνήμες μου (και να κάνω τον παντογνώστη στον επισκέπτη μου), πατάω τη διεύθυνση, περιμένω, περιμένω ακόμα λίγο, βλέπω κάποτε μία κοντινή φωτογραφία αγάλματος και κάπου κάτω, με ψιλά γράμματα «είσοδος». Μπά, αναλογίζομαι, πλάκα μου κάνει ο chrome… «Είσοδο» σε site είχα να δω πάνω από 10 χρόνια! Τέλος πάντων, πατάω το ρημάδι το κουμπί και με βγάζει σε κάτι μενού, που ούτε ο Sheldon δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει… Μέχρι και pdf είχε. Τέτοια… αρχαιολογία! Φωτογραφίες; Μηδέν. Κάτι ψείρες που έπρεπε να κάνεις εκατό zoom για να τις διακρίνεις… Πληροφορίες για τα εκθέματα; Ούτε εκείνες που βρίσκεις σε σχολικά βιβλία… Παραπομπές και μελέτες; Τίποτα! Ένα site για… μουσείο. Το κλείνω με το φόβο για τα χειρότερα…
Τα χειρότερα έρχονται όταν φτάνεις έξω από το μουσείο και σε υποδέχεται τι; Μία μπρούτζινη ταμπελίτσα, δίπλα από την κεντρική είσοδο, σαν κι αυτές που έχουν οι… δικηγόροι. Πάνω στην μπρούτζινη πινακίδα, υπάρχει άλλη μπρούτζινη πινακίδα (προφανώς για να καλύψει προγενέστερα στοιχεία) και τρίτες ταμπελίτσες, από άλλο υλικό, με τα ωράρια λειτουργίας (τα οποία προφανώς αλλάζουν ανά εποχή). Σαν να άλλαξε ο δικηγόρος και ο καινούργιος δεν είχε λεφτά για ολόκληρη νέα ταμπέλα και έβαλε μπάλωμα στην παλιά !
Μπαίνοντας στον χώρο υποδοχής, επιβεβαίωσα την ανησυχία μου ότι πρόκειται για ένα χώρο ξεχασμένο από την εποχή. Η μοναδική ηλεκτρονική παροχή πληροφοριών είναι το «internet corner», τρείς δηλαδή υπολογιστές κατά παράταξη, με μία ταμπέλα χορηγού (cosmote), όπως υπήρχαν στο τέλος του προηγούμενου αιώνα στα αεροδρόμια και στις εκθέσεις για να προωθήσουν την τότε τεχνολογική καινοτομία… Το ακόμα χειρότερο; Όταν πήγα να χρησιμοποιήσω αυτά τα (έστω μουσειακά) δείγματα της ψηφιακής εποχής, διαπίστωσα ότι δεν δούλευαν! «Ναι, είναι χαλασμένα εδώ και μέρες και δεν ξέρουμε τι έχουν πάθει», μου είπαν οι υπεύθυνοι στις «πληροφορίες» Ήταν προφανές ότι αυτό που είχαν πάθει: έπρεπε να είχαν αντικατασταθεί από χρόνια!
Τι εστί ασύρματη ξενάγηση ;
Από τη στιγμή που δεν λειτουργούσε ούτε το «internet corner» (μου φαίνεται αστείο και μόνο που το περιγράφω ως «internet corner») ήταν βέβαιο ότι δεν θα υπήρχε κάποιο ηλεκτρονικό σύστημα ξενάγησης στο μουσείο. Ζήτησα να το επιβεβαιώσω από τις «πληροφορίες», περιγράφοντάς τους πόσο πρακτικό είναι το σύστημα ασύρματης ξενάγησης με ακουστικά, όπως έχουν όλα τα μουσεία έξω αλλά… «Εδώ, δεν υπάρχει κάτι παρόμοιο». Ξεναγήσεις γίνονται μόνο από ιδιώτες ξεναγούς, που είναι διαθέσιμοι έναντι (υψηλής) αμοιβής ή με κάποια ομαδικά προγράμματα του μουσείου, τα οποία όμως έχουν μακρά λίστα αναμονής. Κάποια ευγενική υπάλληλος προσέθεσε ότι έχει παρατηρήσει κάποιους τουρίστες να περιηγούνται στο μουσείο με το κινητό τους και κάποιο πρόγραμμα της google αλλά «δυστυχώς δεν γνωρίζω να σας πω περισσότερα…»
Μετά από περίπου τρεις ώρες περιήγησης στο Μουσείο και ο πιο αδαής διαπιστώνει ότι είναι ένα άνισο μουσείο με διαφορετικά στιλ οργάνωσης των εκθεμάτων, αρκετές πληροφορίες και σχεδιαγράμματα στις αίθουσες της προϊστορικής συλλογής και της γλυπτοθήκης και παραμέληση της ρωμαϊκής συλλογής. Το βάρος της ανακαίνισης (κατά την Ολυμπιάδα) είχε δοθεί στην προϊστορική συλλογή (από την οποία άλλωστε συνίσταται από τους φύλακες να ξεκινήσει η περιήγηση), με την τοποθέτηση καινούργιων βιτρινών τύπου «ενυδρείων» (κλειστών από πάνω). Ο φωτισμός είναι προβληματικός την ημέρα καθώς προέρχεται από τρεις πηγές: τον φυσικό φωτισμό από τα παράθυρα / φεγγίτες, τον κεντρικό φωτισμό από δυνατά spot lights στην οροφή και το φωτισμό των προθηκών, ο οποίος δεν δείχνει καλά εφαρμοσμένος (σε κάποιες προθήκες δεν λειτουργεί και σε κάποιες άλλες δεν καλύπτει όλα τα εκθέματα).
Τα διαφορετικά στιλ και το… πορτοκαλόχρωμο μωσαϊκό
Στην αίθουσα της γλυπτοθήκης, το έντονο μπορντό – γκρενά χρώμα των τοίχων αναδεικνύει το λευκό των μαρμάρινων αγαλμάτων και δημιουργεί ένα ωραίο αισθητικό σύνολο. Υπάρχουν κατατοπιστικές επιτοίχιες επιγραφές και ικανοποιητικές δίγλωσσες λεζάντες. Στο σύνολο όμως του μουσείου έχει διατηρηθεί το πορτοκαλόχρωμο μωσαϊκό δάπεδο, το οποίο δεν δημιουργεί αρμονία με τα εκθέματα και τις καινούργιες, γκρίζας απόχρωσης, προθήκες.
Στον πρώτο όροφο ξενίζει η αίθουσα της Θήρας, που ακολουθεί τελείως διαφορετική αισθητική από την συλλογή Αγγείων και Μικροτεχνίας, που την περιτριγυρίζει. Η αίθουσα της Θήρας παρουσιάζει την εικόνα μίας απόπειρας εκσυγχρονισμού που έμεινε στη μέση. Η χρήση οπτικών μέσων, ίσως να ξεκίνησε φιλόδοξα, τώρα όμως περιορίζεται σε μία μικρή οθόνη τηλεόρασης, στερεωμένη στο δάπεδο, η οποία παίζει κάποιο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ χωρίς όμως ήχο ή τίτλους, με αποτέλεσμα η προβολή (και η ίδια η τηλεόραση) να εκλαμβάνεται περισσότερο ως στοιχείο μεταμοντέρνας installation παρά ως μέσο παροχής πληροφοριών…
Ιδιαίτερα άσχημη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι στη θέση των εκθεμάτων, που έχουν αποσυρθεί για συντήρηση, βρίσκεται μία κακής ποιότητας φωτοτυπία, αντί για μία σωστή φωτογραφία και τις σχετικές πληροφορίες περί του πότε αποσύρθηκε και πότε θα επιστρέψει το έκθεμα.
Περιοδικές εκθέσεις: μία ευκαιρία για ανανέωση
Ο χώρος των περιοδικών εκθέσεων είναι το μοναδικό τμήμα του ΕΑΜ, που αποπειράται να εκμεταλλευτεί την τεχνολογία και να συγχρονιστεί με τις σημερινές παγκόσμιες πρακτικές των μουσείων. Στο χώρο, πριν από λίγα χρόνια, είχε παρουσιαστεί με μεγάλη επιτυχία η έκθεση για τον μηχανισμό των Αντικυθήρων, με την παράλληλη χρήση βίντεο, φωτογραφικού υλικού, έκθεση αρχαιολογικών ευρημάτων, ανακατασκευές και πλήθος πληροφοριών, μία έκθεση, που είχε γίνει blockbuster, όχι λόγω κάποιας ιδιαίτερης διαφημιστικής καμπάνιας αλλά από «στόμα σε στόμα». Η έκθεση απευθυνόταν σε όλες τις ηλικίες και επίπεδα παιδείας. Παρείχε πλήθος πληροφοριών και έκανε χρήση πολυμέσων. Δεν είναι τυχαίο ότι λόγω της έκθεσης, ξεκίνησε ένας μεγάλος διάλογος σε εφημερίδες και επιστημονικά περιοδικά για τον «μηχανισμό» και τις πιθανότητες να υπάρχουν κι άλλα τόσο γοητευτικά τεχνουργήματα στα βάθη των θαλασσών. Η έκθεση είχε πάρει αλλεπάλληλες παρατάσεις λόγω της μεγάλης προσέλευσης του κοινού.
Μοναχικός ο περίπατος
Δυστυχώς η τρέχουσα περιοδική έκθεση «Περίπατος στην Αθήνα των Περιηγητών 17ος – 19ος αιώνας», ίσως λόγω θέματος, ίσως και λόγω της συγκεκριμένης παρουσίασης του θέματος, αδυνατεί να προσελκύσει παρόμοιο ενδιαφέρον. Ουσιαστικά περιορίζεται σε κάποιες προθήκες με συγγράμματα περιηγητών, επιτοίχιες ταμπέλες με αποσπάσματα από τα βιβλία, μόλις τρία tablet (του εμπορίου, τοποθετημένα μάλλον άκομψα στο χώρο), όπου θεωρητικά οι επισκέπτες μπορούν να αναζητήσουν πληροφορίες για τους περιηγητές και μία «εγκατάσταση» με κάποιες προτομές ανάμεσα σε τρεις γλάστρες (δύο με ελιές και μία με κάποιο είδος πεύκου, το οποίο είχε σχεδόν ξεραθεί, την ημέρα της επίσκεψής μου, προφανώς λόγω της παραμονής του σε έναν τόσο υποφωτισμένο χώρο για μεγάλο διάστημα).
Κακοί χώροι – Ευγενικοί εργαζόμενοι
Οι βοηθητικοί χώροι του Μουσείου δίνουν ακόμα πιο απαρχαιωμένη εικόνα. Δεν υπάρχουν θυρίδες για να αφήσει κάποιος επισκέπτης τα σακίδιά του, το κυλικείο έχει περιορισμένα προϊόντα και δείχνει να μην μπορεί να αξιοποιήσει την γραφική εσωτερική αυλή του Μουσείου, το πωλητήριο ήταν σχεδόν άδειο, όσο για τις τουαλέτες δεν μπορώ να εκφέρω άποψη, καθώς οι απωθητικές οσμές δεν μου επέτρεψαν να πλησιάσω.
Στα θετικά του Μουσείου σημειώνω την εξαιρετική ευγένεια των εργαζομένων, τόσο του μόνιμου προσωπικού, όσο και των εποχικών αρχαιοφυλάκων, και την προθυμία τους να δώσουν κατευθύνσεις για το που βρίσκονται οι αίθουσες, καθώς η σήμανση δεν είναι ενιαία. (Υπάρχουν διαφορετικού στιλ πινακίδες για κάθε αίθουσα, ενώ σε κάποιες δεν υπάρχουν καθόλου. Σε ελάχιστα σημεία ενθαρρύνεται ο επισκέπτης να συνεχίσει την περιήγησή του σε διπλανή ή παράπλευρη αίθουσα).
Η μοιραία ερώτηση: “Γιατί δεν το ανανεώνετε ;”
Βγήκα από το μουσείο με χαμηλωμένα τα μάτια… Προβληματισμένος… Μήπως έγινα εγώ παράξενος με τα χρόνια; Αφού τα γλυπτά είναι το ίδιο πανέμορφα και λαμπερά, γιατί δεν μπόρεσα να τα χαρώ; Μήπως έφταιγε ο ξένος που είχα δίπλα μου; Και στη χώρα του έχουν εκπληκτικά μουσεία ακόμα και για τις τσαγιέρες του 17ου αιώνα; Δεν του είπα βέβαια τίποτα… Έπιασα αμέσως κουβέντα για την οικονομική κρίση, ώστε να προλάβω την μοιραία ερώτηση, που δεν θα είχα τίποτα να του απαντήσω: «Μα γιατί δεν το ανανεώνετε;».
Την επόμενη φορά θα πάω μόνος μου στο ΕΑΜ… Ίσως αν δεν έχω δίπλα μου εκπρόσωπο του «σύγχρονου», να μου αρέσει ξανά το… αρχαίο Αρχαιολογικό μουσείο.
Υ.Γ.1 Η επίσκεψή μου στο ΕΑΜ έγινε στις 16 Απριλίου 2016
Υ.Γ.2 Στην παρούσα ανάρτηση επίτηδες δεν χρησιμοποίησα κάποια φωτογραφία των αγαλμάτων και των άλλων εκθεμάτων του ΕΑΜ γιατί δεν ήθελα να τα συνδέσω με λόγια «γκρίνιας». Απαιτούν να περιβάλλονται μόνο από ύμνους και θεωρώ τον εαυτό μου ταπεινό θεράποντα των επιθυμιών τους…
Δημήτρης Καλαντζής
Latest posts by Δημήτρης Καλαντζής (see all)
- Ο «τέτοιος» στο Χαλάνδρι - September 10, 2023
- Δημιουργείται ο πρώτος Ξενώνας Φιλοξενίας Άστεγων και Ευάλωτων ΛΟΑΤΚΙ+ Ατόμων στην Αθήνα - August 30, 2023
- Το gay Πεδίον του Άρεως - May 17, 2023
