Τις τελευταίες δεκαετίες η Δύση κλήθηκε να αποδεχτεί στο έδαφός της τον defacto υποβιβασμό των δικαιωμάτων κάποιων γυναικών που υποχρεώνονται να καλύψουν τη φύση τους και να αναγνωρίσουν ότι είναι “άνθρωποι κατώτερης κατηγορίας”. Το θέμα της “μαντίλας” απασχόλησε την Ελλάδα μόνο κατά την παρέλαση μίας μουσουλμάνας μαθήτριας την 25η Μαρτίου αλλά στην Ευρώπη αποτελεί ένα από τα κορυφαία προβλήματα στην ατζέντα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που περιμένει λύση. Στο ακόλουθο απόσπασμα από το εμπεριστατωμένο άρθρο της Άννας Καραμάνου “Πολυπολιτισμικότητα ή Πλουραλισμός”, θα γνωρίσετε τι προβλέπει το Κοράνι για τη χρήση της μαντίλας και πως αντιμετωπίζουν το θέμα, χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η υποχρεωτική κάλυψη του σώματος των γυναικών αποτελεί μια από τις πιο πολυσυζητημένες επιταγές του Ισλαμικού νόμου. Ο ίδιος ο Θεός, μέσα από το Κοράνι, δίνει σαφείς οδηγίες (κεφ. 33, παρ.59):
Προφήτη, παράγγειλε στις γυναίκες σου, στις κόρες σου και στις γυναίκες των πιστών, να αφήνουν την καλύπτρα τους να κρέμεται μέχρι τα πόδια. Έτσι δεν θα τις γνωρίζουν εύκολα και δεν θα τις συκοφαντούν.
Αυτή την απομόνωση, την ανωνυμία και τον διαχωρισμό των γυναικών από τους άντρες ενισχύουν και πολλές άλλες οδηγίες του Κορανίου. Όπως έχει γραφτεί, ο Προφήτης, λίγο πριν από το θάνατό του, είχε προειδοποιήσει «Μετά την αποχώρησή μου, ο μεγάλος κίνδυνος για τον λαό μου θα προέλθει από τις γυναίκες. Προκαλούν αναταραχή και είναι υπεύθυνες για τη διαφθορά και τον εκφυλισμό». Οι άντρες λοιπόν οφείλουν να αναχαιτίσουν την απειλή υποχρεώνοντας τις γυναίκες να καλύπτουν το σώμα τους και να κλείνονται στο σπίτι.
Το Ισλάμ υποστηρίζει ότι η ανισότητα των φύλων είναι η εντολή του Θεού, που εκφράζεται μέσα από τα ιερά κείμενα του Προφήτη. Στις περισσότερες ισλαμικές χώρες, με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι οδηγίες του Κορανίου, εις βάρος των γυναικών, έχουν ενσωματωθεί στη νομοθεσία – οικογενειακό, αστικό και ποινικό δίκαιο, εργατική νομοθεσία κλπ – και έχουν αποστερήσει εκατομμύρια γυναίκες από θεμελιώδεις ελευθερίες και βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Το ίδιο το Κοράνι, δηλαδή ο Θεός (σύμφωνα με το Ισλάμ), μέσω του Προφήτη, αποφαίνεται για την υπεροχή των ανδρών και το δικαίωμά τους να δέρνουν τις ανυπάκουες συζύγους (κεφ. 4, παρ. 34):
Οι άνδρες είναι ανώτεροι από τις γυναίκες λόγω της ιδιαιτερότητας με την οποία τους ανύψωσε ο Θεός πάνω από τις γυναίκες, επιπλέον, και επειδή οι άντρες δίνουν προίκα στις γυναίκες από τον δικό τους πλούτο. Οι ενάρετες γυναίκες είναι πιστές και υπάκουες και φυλάνε με προσοχή, κατά την απουσία των αντρών τους, ό,τι ο Θεός τους όρισε να φυλάνε ανέπαφο. Εκείνες, των οποίων την ανυπακοή φοβάστε, να τις μαλώνετε, να τις απομακρύνετε από το κρεβάτι σας και να τις δέρνετε. Αν όμως είναι υπάκουες, να είστε καλοί προς αυτές. Ο Κύριος είναι ύψιστος και μέγας.
Σε πολλές μουσουλμανικές κοινωνίες, η αναφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα δεν περιλαμβάνει τα δικαιώματα των γυναικών, τα οποία συστηματικά παραβιάζονται. Ένα από τα πιο κοινά εγκλήματα είναι οι λεγόμενες δολοφονίες «για λόγους τιμής». Υπολογίζεται ότι περίπου 5.000 γυναίκες και κορίτσια δολοφονούνται κάθε χρόνο από αρσενικά μέλη της οικογένειάς τους. Η εφαρμογή απάνθρωπων, βίαιων και ταπεινωτικών τιμωριών για τις γυναίκες, όπως το μαστίγωμα και οι λιθοβολισμοί, αποτελούν σε πολλές χώρες συνήθη πρακτική στο όνομα θρησκευτικών παραδόσεων, οι οποίες παρερμηνεύονται ως «θεϊκής φύσης και προέλευσης». Οι δράστες συνήθως μένουν ατιμώρητοι, αφού τέτοιου είδους βία θεωρείται αποδεκτός τρόπος ελέγχου της συμπεριφοράς των γυναικών και όχι σοβαρό έγκλημα. Σε αυτές τις κοινωνίες η πατριαρχική οικογενειακή δομή τοποθετεί τις γυναίκες υπό τον απόλυτο έλεγχο των ανδρών της οικογένειας. Τα θηλυκά παιδιά γίνονται θύματα διακρίσεων από τη στιγμή της γέννησής τους, αφού θεωρούνται κακοτυχία για την οικογένεια, σε αντίθεση με τη γέννηση των αρσενικών παιδιών που αποτελούν «δώρο Θεού».
Βεβαίως οι διάφοροι απολογητές του Ισλαμισμού- σε Δύση και Ανατολή – συνεχώς επαναλαμβάνουν, ότι, γι’ αυτά που συμβαίνουν στις γυναίκες δεν ευθύνεται το Ισλάμ, ότι το πραγματικό Ισλάμ είναι υπέρ της ισότητας και της ειρήνης και για όλα φταίει η παράδοση και οι κοινωνικές πρακτικές. Επικαλούνται μάλιστα και σχετικά κεφάλαια του Κορανίου. Αν πράγματι έτσι έχουν τα πράγματα, γεννάται ευλόγως το ερώτημα, πως επί τόσους αιώνες το Ισλάμ, ενώ ελέγχει κάθε πτυχή της μουσουλμανικής κοινωνίας, από τις σεξουαλικές σχέσεις μέχρι τη διατροφή, δεν κατάφερε να εξαλείψει τις ανισότητες και τις αδικίες εις βάρος του 50% των πιστών του; Η πραγματικότητα δείχνει ότι οι πιο χειραφετημένες γυναίκες στον κόσμο του Ισλάμ κέρδισαν δικαιώματα, όχι μέσω της θρησκείας, αλλά μέσω των αρχών της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου.
Γαλλία: Απαγόρευση της μαντίλας και των θρησκευτικών συμβόλων στα σχολεία
Στη Γαλλία του Βολταίρου, του Ντιντερώ και του Μοντεσκιέ, που θεωρεί τη λαϊκότητα του κράτους ως ένα από τα μεγάλα επιτεύγματα της Γαλλικής Δημοκρατίας, το θέαμα των μαντιλοφορουσών στα σχολεία, και η διαφαινόμενη τάση μιας αντιδραστικής επιστροφής στις ρίζες, έχει δημιουργήσει εδώ και χρόνια μεγάλη ένταση, ανησυχία και προβληματισμό. Εξ ου και οι ριζοσπαστικές αποφάσεις για τη διάσωση του εκπαιδευτικού συστήματος από τους θρησκευτικούς φανατικούς και τη διατήρηση των σχολείων ως ζωνών ελεύθερων από θρησκείες. Στις 10 Φεβρουαρίου 2004, η Γαλλική Εθνοσυνέλευση με ψήφους 494 υπέρ, έναντι 36 κατά, ψήφισε νόμο για την απαγόρευση της μαντίλας και άλλων θρησκευτικών συμβόλων στα δημόσια σχολεία, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες και τη κριτική ότι το μέτρο περιορίζει τις θρησκευτικές ελευθερίες. Η Επιτροπή, υπό τον πρόεδρό της Bernard Stasi, Συνήγορο του Πολίτη, είχε παρουσιάσει το θέμα της μαντίλας στον Πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας, ως μέρος της πολιτικής απειλής του Ισλάμ κατά των αξιών του λαϊκού κράτους. Σε αντίθεση με τη Γαλλία, στο Ιράν η μαντίλα (hijab) είναι υποχρεωτική δια νόμου.
Η μαντίλα δεν μπορεί παρά να συμβολίζει την υποταγή των γυναικών στα πατριαρχικά πρότυπα. Οι κατέχοντες την εξουσία ερμήνευσαν το Ισλάμ κατά τον δοκούν, και πάντα με στόχο την τυφλή υπακοή των γυναικών και τον έλεγχο της σεξουαλικότητάς τους. Από τις μουσουλμανικές συνοικίες της Γαλλίας, κάθε τόσο βλέπουν το φως της δημοσιότητας φρικτές ιστορίες γυναικών, που υφίστανται διωγμούς, βιασμούς και βασανιστήρια για «παραστρατήματα», όπως η απάρνηση της ισλαμικής μαντίλας. Το γεγονός όμως ότι το 39% των Γάλλων Μουσουλμάνων υποστήριξαν την απόφαση για την απαγόρευση των θρησκευτικών συμβόλων, ενώ η πλειονότητα καταδικάζει τις τρομοκρατικές ενέργειες των τζιχαντιστών, δείχνει ότι, μια κρίσιμη μάζα μουσουλμάνων χειραφετείται, απελευθερώνεται, και ετοιμάζεται να ενταχθεί στο ευρωπαϊκό σύστημα αξιών.
Βέλγιο: Απαγόρευση της μαντίλας που κρύβει το πρόσωπο
Στο Βέλγιο, στις 29 Απριλίου 2010, από τους 138 βουλευτές της Βελγικής Βουλής οι 136 ψήφισαν νόμο που απαγορεύει, σε όλη τη χώρα, τη μαντίλα που κρύβει το πρόσωπο. Ο νόμος, που δεν μιλά ειδικά για την μπούργκα ή το νικάμπ, προβλέπει ότι τα άτομα που θα εμφανίζονται σε δημόσιους χώρους “με το πρόσωπο καλυμμένο μερικώς ή ολικώς και με ρούχα που είναι έτσι φτιαγμένα ώστε να μην είναι αναγνωρίσιμο το άτομο που τα φορά”, θα τιμωρούνται με πρόστιμο ή και φυλάκιση από μία έως επτά ημέρες. Ωστόσο, προβλέπονται κάποιες εξαιρέσεις για ρούχα μεταμφιεσμένων κατά την εποχή του καρναβαλιού.
Αγγλία: Οι μαντίλα δημιουργεί “παράλληλες κοινότητες”
Παρόμοια στάση και προβληματισμός επικρατεί στη Βρετανία, στη Δανία, Ιταλία, Ισπανία, Αυστρία και Ολλανδία. Στη Βρετανία, τον Οκτώβρη του 2006, ο τότε υπουργός εξωτερικών Ζακ Στρω ζήτησε από τις γυναίκες που τον επισκέπτονταν στο γραφείο του να αφαιρούν τον niqab. Οι γυναίκες αυτές ήταν πολλές, καθώς ο Jack Straw εκλέγεται βουλευτής στο Blackburn, όπου το 25-30% των κατοίκων είναι μουσουλμάνοι. Σε δηλώσεις του τόνισε, πως σε μια δυτική κοινωνία, όπου οι εκφράσεις του προσώπου έχουν μεγάλη σημασία για την ανθρώπινη επικοινωνία, η ισλαμική μαντίλα δημιουργεί διαχωρισμό και «παράλληλες κοινότητες». Είναι επίσης γνωστό το επεισόδιο με τη δασκάλα που απολύθηκε, γιατί ήθελε να διδάξει παιδιά του Δημοτικού Σχολείου φορώντας niqab.
Τι συγκεκριμένα επιδιώκουν οι νέες κυρίως γυναίκες που ξαναφορούν τη μαντίλα;
Την αντίδραση τους στην απαγόρευση της μαντίλας έχουν εκφράσει εκπρόσωποι μουσουλμανικών οργανώσεων, οι σοσιαλιστές του Συμβουλίου της Ευρώπης, καθώς και ομάδες και παρατηρητήρια υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που τονίζουν ότι κάτι τέτοιο είναι αντίθετο στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Οι γυναικείες οργανώσεις είναι διχασμένες. Στη Γαλλία, ενώ τα μέλη της φεμινιστικής οργάνωσης Ni Putes Soumises γιόρτασαν την απαγόρευση, οργανώσεις όπως η «Ομοσπονδία Γονέων-Διδασκάλων», «SOS Ρατσισμός», «Ένα Σχολείο για Όλους», αντέτειναν ότι τα δικαιώματα των γυναικών στην εκπαίδευση και στη θρησκεία παραβιάζονταν. Αρκετές εκτός Γαλλίας οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένων των Human Rights Watch, The Islamic Human Rights Commission and Muslim Women Lawyers for Human Rights, συμφώνησαν. Το φαινόμενο της επιστροφής της μαντίλας δεν μπορεί να ερμηνευτεί μόνο με όρους θρησκείας. Τα ερωτήματα είναι πολλά. Τι συγκεκριμένα επιδιώκουν οι νέες κυρίως γυναίκες που ξαναφορούν τη μαντίλα; Υπακοή και υποταγή στη θρησκεία, προάσπιση και προβολή της ιδιαίτερης κουλτούρας, καλυμμένη εχθρότητα απέναντι στις δυτικές αξίες, προσπάθεια να τραβήξουν την προσοχή ή απλός ναρκισσισμός; Δεν είναι δύσκολο να απαντήσει κανείς, πως πρόκειται για όλα αυτά τα κίνητρα μαζί.
Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την ανάλυση “Πολυπολιτισμικότητα ή πλουραλισμός;” της Άννας Καραμάνου ΕΔΩ e-kyklos
Η Άννα Καραμάνου ήταν μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (1997-2004) και Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων. Έχει μεταπτυχιακό Ευρωπαϊκών και Διεθνών Σπουδών και διδακτορικό Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης. Είναι μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης, Ιδρυτικό μέλος και αντιπρόεδρος του Πολιτικού Συνδέσμου Γυναικών. Έχει πάρει το βραβείο Ιπεκτσί για συμβολή στην Ελληνοτουρκική προσέγγιση (1999).
Το βιβλίο της, Η Ευρώπη και τα Δικαιώματα των Γυναικών. Ο εξευρωπαϊσμός σε Ελλάδα και Τουρκία – συγκριτική ανάλυση, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.
