Κάποιες φορές σαστίζεις μπροστά στα συναισθήματα που σου προκαλεί ένα έργο τέχνης. Νοιώθεις ότι ακουμπά την ψυχή σου αλλά δεν μπορείς να αναλύσεις το λόγο. Βρίσκεις τον εαυτό σου μόνο να στέκεται απέναντί του. Και να θαυμάζει το ταλέντο του καλλιτέχνη…
του Δημήτρη Καλαντζή
Είναι ο τρομερός θάνατος. Παραμονεύει την κάθε στιγμή της φθαρτής ύπαρξης. Σκοτάδι και φόβος. Αχέροντας και Άδης. Σκοτεινά νερά και μία βάρκα να πηγαίνει το φέρετρο στο νησί με τα κυπαρίσσια. Ένας πίνακας του Ελβετού Arnold Böcκlim. Κι ένα μουσικό ποίημα από τον ρομαντικό Sergei Rachmaninov. Ένα 20λεπτο ανταριασμένο ταξίδι, που καταλήγει σε νεκρική σιγή.
Ο Böcκlim (1827-1901) δεν μίλησε ποτέ για τον πίνακα, που έγινε εξαιρετικά δημοφιλής από την πρώτη στιγμή που εκτέθηκε στη Βασιλεία. Είχε πει μόνο ότι πρόκειται για ένα «ονειρικό τοπίο». Σε αυτό διακρίνουμε μία βραχώδη νησίδα μέσα σε σκουρόχρωμα νερά. Μία μικρή βάρκα φτάνει στο λιμάνι και ο βαρκάρης έχει πιάσει το τιμόνι για την τελική μανούβρα. Μέσα στη βάρκα είναι όρθιο ένα πρόσωπο. Ντυμένο με λευκή κάπα που αντικρίζει το λιμάνι. Και δίπλα του ένα φέρετρο.
Σύμφωνα με κριτικούς της τέχνης ο συμβολιστής ζωγράφος πήρε στοιχεία από το Ποντικονήσι της Κέρκυρας και το βρετανικό νεκροταφείο της Φλωρεντίας και συνέθεσε το δικό του Νησί των Νεκρών. Βαρκάρης είναι ο Χάρων και τα νερά, του ποταμού Αχέροντα. Το όρθιο πρόσωπο, έχει μόλις πεθάνει. Και οδεύει στην μεταθανάτια ζωή. Στη γαλήνη.
Ο Rachmaninov είδε τον πίνακα το 1907 σε έκθεση στο Παρίσι και μαγεύτηκε. Συνέθεσε το Isle of the Dead ως συμφωνικό ποίημα σε Α minor. Η μουσική ξεκινά με τον επαναληπτικό, αργό ρυθμό των κουπιών που οδηγούν τη βάρκα στο νησί αλλά γρήγορα ξεσπούν φρενήρης μελωδίες από τη ζωή που τελειώνει και το φόβο του άγνωστου που έρχεται…
Το συμφωνικό ποίημα θεωρείται διαμάντι του ύστερου ρώσικου ρομαντισμού. Δείτε τον πίνακα και μετά ακούστε το Isle of the dead με κλειστά μάτια. Είναι τόσο έντονα τα συναισθήματα που δημιουργεί, ώστε είναι περιττό κάθε οπτικό ερέθισμα…
Δημήτρης Καλαντζής
