Λίγο πριν κατέβει στην Επίδαυρο για να υποδυθεί τον Κινισία στη «Λυσιστράτη» σε παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου και σκηνοθεσία του Μιχαήλ Μαρμαρινού, ο Αιμίλιος Χειλάκης μιλάει για το βαθύτερο μήνυμα της κωμωδίας του Αριστοφάνη, τις «τρελές» δικές του ιδέες για το θέατρο, την μούσα του Αθηνά Μαξίμου και την κρίση, που μας έχει κάνει να αναθεωρήσουμε αξίες, αλλά δεν θα πρέπει να μας κάνει και να σταματήσουμε να πράττουμε, περιμένοντας το τυχαίο συμβάν…
συνέντευξη στον Δημήτρη Καλαντζή
- Πως αντέδρασε ο κόσμος με το δρώμενο στο σταθμό του Μετρό για τη Λυσιστράτη; Είδα φωτογραφίες να κρατάς μία ασπίδα και ένα φαλλό. Θα πρέπει να ήταν λίγο αμήχανο εκτός σκηνικής δράσης…
Κοίτα, το δρώμενο έγινε στο πλαίσιο της προώθησης της παράστασης από το Εθνικό Θέατρο. Συμμετείχε όλος ο θίασος με ένα μικρό χορικό και η δική μου παρουσία, ήταν όπως περίπου θα είναι ο Κινισίας στην παράσταση. Στόχος ήταν να προκληθεί περιέργεια. Η τέχνη γεννάει ερωτήσεις. Αν γεννά απαντήσεις, είναι κακό θέατρο. Σε ένα χώρο μη θεατρικό, όπως είναι το μετρό του Συντάγματος, όπου περνάς transit για να πας στη δουλειά σου, όταν δεις κάτι εκτός κανονικότητας, θα σου δημιουργηθούν ερωτηματικά. Οι πιο φιλομαθείς, θα προσπαθήσουν να βρουν τις απαντήσεις.
- Υπήρξαν άνθρωποι που σοκαρίστηκαν;
Δεν είδα κάτι τέτοιο, άλλωστε η διάρκειά του δρώμενου ήταν μόλις πέντε λεπτά.
- Οι Έλληνες είμαστε πουριτανοί;
Πουριτανισμός και αττική κωμωδία είναι έννοιες ασύνδετες. Ο ποιητής χρησιμοποίησε τα γεννητικά όργανα για να μιλήσει για πολύ μεγάλα θέματα. Η χρήση τους λειτουργεί αποκλειστικά στο πλαίσιο της παραστατικής ποίησης του Αριστοφάνη.
- Περιέγραψέ μου, παρακαλώ, την «Λυσιστράτη» του Μαρμαρινού.
Η ανάγνωση που κάνει ο Μιχαήλ, δεν μοιάζει, στο πανηγυρικό μέρος της, με την παράσταση του θεάτρου Τέχνης την δεκαετία του ’60, ή την παράσταση του Καρακατσάνη τη δεκαετία του ’90. Ο Μαρμαρινός μένει στο θέμα του έργου. Ο Αριστοφάνης μιλά για το μάταιο του εμφυλίου, του Πελοποννησιακού πολέμου. Η ανάγνωση που κάνει ο Μιχαήλ λοιπόν εντοπίζεται στο τι είναι ο εμφύλιος πόλεμος και όχι στο προβοκατόρικο στοιχείο της αποχής από την σεξουαλική πράξη.
- Το εύρημα πάντως της αποχής από τη σεξουαλική πράξη, είναι διαχρονικά ελκυστικό για το κοινό.
Ο Αριστοφάνης χρησιμοποίησε πολλές ουτοπικές πραγματικότητες για να περιγράψει την πολιτική κατάσταση της εποχής του. Να θυμίσουμε την «Νεφελοκοκκυγία» στους Όρνιθες ή ότι ο Τρυγαίος στην Ειρήνη καβαλάει ένα σκαθάρι και προσπαθεί να πάει προς τους θεούς για να ζητήσει ειρήνη. Ο Αριστοφάνης χρησιμοποιεί πολύ τις θεατρικές συνθήκες, για να αφηγηθεί τους μύθους του. Είναι πολύ μεγάλος ποιητής. Στην Ελλάδα τα τελευταία 30, 40 χρόνια είχαμε παραστάσεις που παρουσίαζαν τα έργα του σαν λαϊκό πανηγύρι. Αυτή ήταν η ανάγκη της εποχής τότε. Σήμερα όμως έχουμε ανάγκη από αναγνώσεις σαν αυτή του Μιχαήλ, που δείχνει ότι σε δύσκολες εποχές, όπως στην πολιορκημένη Αθήνα του Πελοποννησιακού πολέμου, ένας άνθρωπος με μία παράξενη ιδέα, όπως αυτή της Λυσιστράτης, μπορεί να μιλήσει για τα πεπραγμένα του. Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Το έργο πραγματεύεται κάτι αδύνατο, το οποίο όμως μπορεί να καταλύσει το δυνατό.
- Θα σταθώ στην «παράξενη ιδέα» της γυναικείας επανάστασης. Είναι νομίζω πολύ επίκαιρη. Βλέπουμε ότι στον μουσουλμανικό κόσμο, η γυναίκα στερείται όλο και περισσότερα δικαιώματα, καθώς κυριαρχούν οι φονταμενταλιστές. Όχι βέβαια ότι στην Αρχαία Ελλάδα, βρίσκονταν σε καλύτερη θέση…
Στις βαθμίδες της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, η γυναίκα ήταν λίγο πριν από τον δούλο. Στην πραγματικότητα όμως, μπορεί να μην είχε το δικαίωμα ψήφου και γνώμης στα κοινά, αλλά ήταν ο πραγματικός αρχηγός στο σπίτι. Το μαθαίνουμε άλλωστε και μέσα από τα χρονογραφικά στοιχεία των κειμένων του Αριστοφάνη.
- Το «όπλο» όμως της γυναίκας στη Λυσιστράτη είναι το σεξ.
Σε πρώτο επίπεδο, ναι. Ο ποιητής όμως προχωρά την ιδέα περισσότερο και λέει ότι με την αποχή από τη σεξουαλική πράξη δεν θα γεννηθούν νέοι στρατιώτες και έτσι θα λήξει ο πόλεμος.
- Έτσι το «γαργαλιστικό» στοιχείο περνά στο φόντο…
Ακριβώς. Η παραστασιογραφία τα τελευταία 40 χρόνια επέμενε στο στοιχείο της αποχής από τη σεξουαλικότητα και παρέβλεπε το δεύτερο επίπεδο. Βεβαίως και η σημερινή παράσταση έχει τα «γαργαλιστικά» στοιχεία που την κάνουν πολύ αστεία, αλλά πηγαίνει βαθύτερα, ώστε να γεννήσει τον κλαυσίγελο.
- Πώς βιώνεις την κρίση στη χώρα και πως αποτυπώνεται η κρίση στις καλλιτεχνικές σου επιλογές;
Δεν ανεβάζουμε παραστάσεις για να καιροσκοπήσουμε, «χτυπώντας» τα αίτια της κρίσης. Ανεβάζουμε παραστάσεις για να συγκεντρώσουμε ξανά το μυαλό μας στα μεγάλα ερωτηματικά που τέθηκαν κάποτε. Σε αυτή την κατεύθυνση είναι πολύ «ευάγωγα» τα έργα των κλασικών δραματουργών, αρχαίων, αναγεννησιακών ή της εποχής του Διαφωτισμού. Μας θυμίζουν μεγάλες ερωτήσεις που έχουμε ανάγκη να κάνουμε ξανά στον εαυτό μας.
- Ίσως λόγω της σημερινής αβεβαιότητας και ρευστότητες να έχουμε ανάγκη από έργα που δοκιμάστηκαν στον χρόνο;
Βέβαια. Έχουμε ανάγκη να γυρίσουμε στο “manual”, να δούμε ο… κατασκευαστής τι έχει γράψει για το μοντέλο «άνθρωπος»; Μπορεί το “manual” να μας δώσει λύσεις!
- Είσαι ένας πολύ δημιουργικός άνθρωπος και γνωρίζω ότι παλεύεις για τις επιλογές σου. Υπάρχουν τα περιθώρια σε μία τόσο ασφυκτική οικονομικά κατάσταση;
Ουσιαστικά η κρίση δεν είναι χρηματοοικονομική αλλά κρίση των βαθιών πολιτισμικών αξιών μας. Η κρίση έδειξε ότι ο Έλληνας μπροστά στον φόβο, δεν έχει μπέσα. Χάσαμε τη συμφωνία «δια χειραψίας», που ήταν ο κανόνας στη δική μας δουλειά. Παλαιότερα δεν υπογράφαμε συμβόλαια. Δίναμε τα χέρια και αρκούσε για να γίνει η συμφωνία. Τώρα πρέπει να είσαι νουνεχής και να κάνεις πιο τυπικές συνεργασίες. Όχι ότι πετυχαίνουν απόλυτα κι αυτές… Πάντα υπάρχουν «μικρά γράμματα» στα συμβόλαια.
- Είναι η εποχή του επαναπροσδιορισμού ανθρώπων, αξιών και συμπεριφορών;
Η εποχή μας μοιάζει με το παλαιό αλώνισμα που χωριζόταν η ήρα από το σιτάρι. Θέλει αρκετό χρόνο για να καταλάβουμε σε ποιους ανήκουμε. Πρώτα πρέπει να καταλάβουμε ποιοι είμαστε οι ίδιοι και μετά με ποιους μπορούμε να είμαστε μαζί και ποιους πρέπει να αποκλείσουμε γιατί είναι καταστροφικοί. Πώς να ξεχάσουμε κάτι παραγωγούς δύο ή τριών χρονών, που έκαναν κάποιες παραστάσεις, άφηναν «φέσια» και έφευγαν; Γι αυτό κι εγώ προσπαθώ να κάνω παραστάσεις μόνος μου ή να συμμετέχω σε παραστάσεις μεγάλων καλλιτεχνών. Έτσι είπα αμέσως «ναι» στην πρόταση του Μιχαήλ.
- Έχει χαθεί η εμπιστοσύνη;
Δεν είναι τυχαίο ότι τα τελευταία τέσσερα – πέντε χρόνια εγώ δουλεύω με φίλους μου. Και δεν εννοώ τους ανθρώπους που θα βγω για ποτό αλλά τους ανθρώπους που μοιράζομαι τους ίδιους πόνους και τις ίδιες χαρές.
- Θα συνεχίσεις με «Ταρτούφο» τη νέα σεζόν;
Από τις 7 Οκτωβρίου θα συνεχίσουμε με «Ταρτούφο ή Οι Απατεώνες» στο θέατρο Τζένη Καρέζη.
- Δική σου παραγωγή;
Ναι.
- Δεν φοβάσαι το ρίσκο;
Υπάρχουν πολύ λίγοι παραγωγοί που μπορούν να αναλάβουν «τρελές» ιδέες, σαν κι αυτές που έχω εγώ, όπως να κάνω όλον τον Άμλετ με ένα πρόσωπο ή να κάνω Οιδίποδα στην Επίδαυρο με έναν Λιθουανό σκηνοθέτη που δεν τον ήξερε κανείς ή να κατέβεις πάλι στην Επίδαυρο με σκηνοθέτη τον Κώστα Φιλίπογλου, εγνωσμένης αξίας αλλά για πρώτη φορά στην Επίδαυρο… Αυτές τις «τρελές» ιδέες που έχω εγώ, δύσκολα θα βρεθεί κάποιος να τις χρηματοδοτήσει. Έτσι έχω πάψει να προσπαθώ να βρω χρηματοδότη και προχωρώ ιδίοις εξόδοις.
- Οι «τρελές» ιδέες σου όμως αποδεικνύονται και εμπορικές. Τα θέατρα γεμίζουν. Τελικά δηλαδή, αποδεικνύεται ότι δεν έχεις εσύ «τρελές» ιδέες αλλά οι παραγωγοί είναι κοντόθωροι.
Πρόσφατα ένας παραγωγός, σε μία εμπορική επιτυχία που είχαμε, μου λέει: πρέπει να σταματήσουμε να δουλεύουμε γιατί εγώ δεν καταλαβαίνω τα έργα που ανεβάζεις, «Ταρτούφους» και «Άμλετ»…
- Απίστευτο !
Εκεί πέρα τελειώνει η κουβέντα. Δεν μπορείς να πείσεις αυτόν τον άνθρωπο ότι είναι λάθος. Αυτή είναι η προσωπική του θέση και ανάγκη. Θέλει να ανεβάζει έργα, τα οποία ο ίδιος θεωρεί ότι είναι ασφαλή. Δεν θέλει την επισφάλεια μέχρι να αποδειχθεί ότι είναι ασφάλεια. Δεν πειράζει όμως… Είναι η «ήρα και το στάρι», που σου είπα προηγουμένως.
- Τελικά ο διαχωρισμός βγαίνει σε καλό…
Με κάποιον τρόπο, ναι. Τουλάχιστον οι άνθρωποί μου, πληρώνονται στην ώρα τους. Αυτό είναι το μεγαλύτερό μου βραβείο.
- Είσαι Η (με ήτα κεφαλαίο) φωνή του ελληνικού θεάτρου. Αυτό το χάρισμα πόσο σε βοήθησε;
Επαγγελματικά με βοήθησε σε δύο τομείς. Ο ένας είναι το θέατρο που έχει ανάγκη τη φωνή και ο άλλος είναι τα διαφημιστικά σπικάζ, τα οποία είναι ένα πολύ καλό έσοδο για να ζήσω και να κάνω παραγωγές. Πρέπει να ελέγχεις απόλυτα τη φωνή σου. Άλλη είναι η φωνή που απαγγέλλει Σοφοκλή ή Αριστοφάνη και άλλη η φωνή της διαφήμισης. Στη διαφήμιση λειτουργώ απόλυτα επαγγελματικά, προσαρμόζοντας τη φωνή μου στις απαιτήσεις της στιγμής. Όταν όμως είμαι στη σκηνή του θεάτρου, είναι ένα απλό εργαλείο αφήγησης της ιστορίας. Όταν συγκεντρωθείς στην ιστορία, καταλαβαίνεις ότι εκείνη είναι πιο σημαντική από την ωραιότερη φωνή, από το καλύτερο παράστημα, από τον καλύτερο ηθοποιό. Η ιστορία είναι πάντα πιο σημαντική. Η σωστή φωνή στα διαφημιστικά είναι αυτή που θα πουλήσει το προϊόν και θα σε ξαναζητήσουν για άλλα προϊόντα. Είμαι γνώστης των δυνατοτήτων της φωνής μου και της γκάμας της αλλά είναι κάτι που με απασχολεί μόνο στο ένα μέρος της επαγγελματικής μου ζωής. Στο άλλο μέρος της επαγγελματικής μου ζωής, οι τρελές ιδέες μου με δυναστεύουν: πως θα καταφέρω να κάνω τον Ταρτούφο του Μολιέρου σε ένα θέατρο και να έχω μαζί μου τον Άλκη Κούρκουλο, την Ράνια Οικονομίδου, την Αθηνά Μαξίμου, τον Άγγελο Μπούρα, ανθρώπους που αγαπάω, λατρεύω και ξέρω ότι είναι εξαιρετικοί ηθοποιοί. Αυτό είναι το βασικό για μένα. Από εκεί και πέρα… α, έχω και καλή φωνή. Ωραία, πάμε παρακάτω.
- Με την Αθηνά Μαξίμου (σ.σ. είναι σύζυγός του) πως είναι η συνεργασία σας στις παραστάσεις;
Από αυτό που θα σου πω, θα μπορούσες να πεις ότι «η Αθηνά είναι η μούσα του Αιμίλιου» ή «ο Αιμίλιος είναι ο… μούσος της Αθηνάς». Όταν έχεις έναν πάρα πολύ καλό ηθοποιό δίπλα σου, ο οποίος είναι ένα εξαιρετικό «εργαλείο», θέλεις διαρκώς να δουλεύεις μαζί του. Δεν θέλεις να τον χάσεις. Αν δε, συμβαίνει αυτός να είναι και ο άνθρωπος της ζωής σου, ακόμα καλύτερα. Τόσο απλά. Είναι μία ηθοποιός η Αθηνά, στην οποία, χωρίς υπερβολή, υποκλίνομαι. Η Αθηνά στον Ταρτούφο, είναι το μέτρο της παράστασης. Αυτό που λέω πάντα στους ηθοποιούς – και το λέω και στον εαυτό μου – είναι: παιδιά, είδατε τι έκανε σήμερα η Αθηνά; Ελάτε να ξαναθυμηθούμε τι πρέπει να κάνουμε κι εμείς. Τη βλέπω τώρα στις πρόβες με τον Μιχαήλ… Είναι ο άνθρωπος που αναλαμβάνει την οδηγία χωρίς να δημιουργεί πρόβλημα και να έχει πρώτη και δεύτερη και Τρίτη σκέψη. Όταν λοιπόν έχεις ένα τέτοιο «εργαλείο», θα πρέπει να είσαι χαζός για να μη δουλέψεις μαζί του. Εγώ από την Αθηνά μαθαίνω πάρα πολλά πράγματα.
- Είναι πολύ όμορφο σε ένα ζευγάρι να εκτιμά τόσο πολύ ο ένας το ταλέντο του άλλου. Γιατί φαντάζομαι και η Αθηνά αισθάνεται το ίδιο…
Θέλω να το πιστεύω (γέλια).
- Η τηλεόραση σε ενδιαφέρει; Βλέπω ότι υπάρχουν αρκετές αλλά φτηνές παραγωγές…
Η τηλεόραση είναι ένα μέσο που θέλει μία ειδική εκπαίδευση, την οποία δεν έχουμε στην Ελλάδα. Κατά τύχη είμαστε καλοί ή κακοί στην τηλεόραση. Από τότε που ξεκίνησα να κάνω τις δικές μου παραγωγές στο θέατρο αποφάσισα να μην ξανακάνω τηλεόραση γιατί το αποτέλεσμα υποκριτικά θα ήταν θέμα τύχης. Αποτέλεσμα της στιγμής. Όσο καλό ή εμπορικό κι αν ήταν. Προτιμώ να κάνω τη θεατρική μου παράσταση, η οποία έχει κανόνα, έχει μέτρο, ξέρω πως μπορώ να την κάνω σωστά. Γενικά η κάμερα κατάλαβα ότι μετά τα σαράντα μου δεν μου πάει.
- Την αποκλείεις ή περιμένεις την καλή πρόταση, τις καλές προϋποθέσεις;
Τις σωστές προϋποθέσεις. Αν έρθει κάποιος και μου πει: θα σου διδάξω εγώ τον τρόπο υποκριτικής απέναντι στην κάμερα, τον κανόνα και τον τρόπο, τότε ναι, μπορεί να δουλέψω μαζί του.
- Το μότο της ζωής σου;
Συμβάν και πράξη. Θα μπορούσα να το αναλύσω σε τόμους αλλά νομίζω δεν χρειάζεται. Είναι η ζωή όλων μας.
Αριστοφάνη Λυσιστράτη από το Εθνικό Θέατρο
ΤΑΥΡΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
- Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης
- Σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινός
- Μουσική Δημήτρης Καμαρωτός
- Σκηνικά Γιώργος Σαπουντζής
- Κοστούμια Μαγιού Τρικεριώτη
- Φωτισμοί Thomas Walgrave
- Κίνηση Χρήστος Παπαδόπουλος
- Μάσκες Μάρθα Φωκά
- Καλλιτεχνική Συνεργάτις Έφη Θεοδώρου
- Βοηθός σκηνοθέτη Θεοδώρα Καπράλου
- Βοηθοί ενδυματολόγου Κατερίνα Αριανούτσου, Μυρτώ Σαρμά
- Δραματολόγος παράστασης Έρι Κύργια
Διανομή:
- Γιάννης Βογιατζής
- Gemma Carbone
- Αθηνά Δημητρακοπούλου
- Λένα Δροσάκη
- Ευαγγελία Καρακατσάνη
- Λένα Κιτσοπούλου
- Άννα Κλάδη
- Σοφία Κόκκαλη
- Ειρήνη Μακρή
- Γιώργος Μπινιάρης
- Αθηνά Μαξίμου
- Ελένη Μπούκλη
- Ηλέκτρα Νικολούζου
- Θέμης Πάνου
- Λένα Παπαληγούρα
- Αγλαΐα Παππά
- Μαρία Σκουλά
- Έλενα Τοπαλίδου
- Χάρης Τσιτσάκης
- Αιμίλιος Χειλάκης
- Πιάνο Λενιώ Λιάτσου
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑΣ
5 και 6 Αυγούστου, Επίδαυρος
12 Αυγούστου, Άνδρος, Ανοιχτό Θέατρο Χώρας
20 Αυγούστου, Καβάλα, Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων
23 Αυγούστου, Δίον, Αρχαίο Θέατρο Δίου
28 Αυγούστου, Αρχαία Ολυμπία, Ανοιχτό Θέατρο Φλόκα
30 και 31 Αυγούστου, Πάτρα, Ρωμαϊκό Ωδείο
4 Σεπτεμβρίου, Παπάγου, Κηποθέατρο
9 Σεπτεμβρίου, Θεσσαλονίκη, Θέατρο Δάσους
12 Σεπτεμβρίου, Ελευσίνα, Παλαιό Ελαιουργείο
16 Σεπτεμβρίου, Βύρωνας, Θέατρο Βράχω “Μελινα Μερκούρη
19 Σεπτεμβρίου, Ηλιούπολη, Θέατρο Άλσους “Δημήτρης Κιντής”
21 Σεπτεμβρίου, Νέα Σμύρνη, “Θέατρο Άλσους Νέας Σμύρνης”
24 Σεπτεμβρίου, Ηρώδειο
Δημήτρης Καλαντζής
Latest posts by Δημήτρης Καλαντζής (see all)
- Ο «τέτοιος» στο Χαλάνδρι - September 10, 2023
- Δημιουργείται ο πρώτος Ξενώνας Φιλοξενίας Άστεγων και Ευάλωτων ΛΟΑΤΚΙ+ Ατόμων στην Αθήνα - August 30, 2023
- Το gay Πεδίον του Άρεως - May 17, 2023
