“Περίπου στις 8, ο Βασιλιάς επιβιβάστηκε σε ανοιχτό ποταμόπλοιο και ξεκίνησε το ημερήσιο ταξίδι του προς το Τσέλσι. Πολλά ακόμα ποταμόπλοια με υψηλά πρόσωπα αλλά και αναρίθμητες βάρκες κατέκλυσαν τον Τάμεση, τόσες που σχεδόν δεν μπορούσες να δεις τα νερά. Σε ποταμόπλοιο που είχε μισθώσει η πόλη, 50 όργανα όλων των ειδών έπαιζαν τις πιο εκλεπτυσμένες Συμφωνίες, που είχε συνθέσει για την περίσταση ο κύριος Handel. H Μεγαλειότητά του ήταν τόσο ευχαριστημένη από τη μουσική, που ζήτησε από τα μέλη της πλωτής ορχήστρας να επαναλάβουν το έργο περισσότερες από τρεις φορές στον πηγαιμό και στον ερχομό… Ο Πρώσος πρεσβευτής που συνόδευε τη Μεγαλειότητα του, έδωσε στην εφημερίδα μας περαιτέρω λεπτομέρειες για τη “μουσική”: χρηματοδοτήθηκε από τον Βαρόνο Kilmanseck και η ορχήστρα αποτελείτο από τρομπέτες, κόρνες, όμποε, κλαρινέτα, φλάουτα, βιολιά και μπάσα. Κάθε μία από τις τρεις εκτελέσεις διήρκεσε μία ώρα…”.
Το ρεπορτάζ της εφημερίδας Daily Courant που δημοσιεύτηκε στις 17 Ιουλίου του 1717 για την εκδρομή του Βασιλιά της Αγγλίας Γεώργιου στον Τάμεση, περιγράφει πιο εύγλωττα από κάθε ανάλυση, την εποχή του Μπαρόκ και το ρόλο της μουσικής σε αυτήν. Θα άξιζε να προσθέσουμε ότι, σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες, βαθύτερος σκοπός της θεαματικής εκδήλωσης στον Τάμεση ήταν να κερδίσει ο Βασιλιάς Γεώργιος την προσοχή των Λονδρέζων, καθώς ο γιός (και ανυπόμονος διάδοχος του θρόνου) κέρδιζε συνεχώς αναγνώριση και αποδοχή με την παράθεση εκθαμβωτικών δεξιώσεων και δείπνων. Η παρουσίαση της “Μουσικής των Νερών”, κυριολεκτικά πάνω στο νερό, ήταν ο τρόπος του Βασιλιά Γεώργιου να υπενθυμίσει στο Λονδίνο ότι ήταν ακόμα παρόν και σε θέση να παρουσιάσει εκδηλώσεις, ακόμα πιο μεγαλοπρεπείς από εκείνες του γιου του.
του Δημήτρη Καλαντζή
Βρισκόμαστε στην εποχή που η τέχνη βρίσκεται στα χέρια των βασιλικών αυλών και της αριστοκρατίας. Η υψηλή κοινωνία τη χρηματοδοτεί, την απολαμβάνει και τη μοιράζεται με το λαό ή την χρησιμοποιεί για να τον εντυπωσιάσει. Ταλαντούχα πρόσωπα, όπως ο “κύριος Handel”, γίνονται μέλη αυτών των αυλών και επενδύουν ηχητικά τις λαμπερές εκδηλώσεις τους. Η “Μουσική των Νερών”, η “Μουσική των Βασιλικών Πυροτεχνημάτων”, ορατόρια, σουίτες, έργα για όργανο, για μικρές και μεγάλες ορχήστρες, ακόμα και θρησκευτικά έργα, που γεννιούνταν σε ελάχιστο χρόνο από ταλαντούχους δημιουργούς, σηματοδοτούσαν κοινωνικές και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις μεγάλης αίγλης.
O George F. Handel (1685-1759), ταπεινής καταγωγής (γιός κουρέα και κόρης λουθηρανού πάστορα) γεννήθηκε στη Σαξονία και, με όπλο το ταλέντο του στο εκκλησιαστικό όργανο, πήγε στο Αμβούργο και στη συνέχεια στην Ιταλία, όπου εντυπωσίασε με τη δημιουργικότητά του. Η πρώτη του επίσκεψη στην Αγγλία έτυχε τόσο θερμής υποδοχής που τον οδήγησε στην απόφαση να εγκατασταθεί μόνιμα εκεί από το 1712 και να γράψει τα σημαντικότερα έργα του.
Είχε τον θαυμασμό του Βασιλιά Γεώργιου Α΄ αλλά και του γιου του Βασιλιά Γεώργιου Β’ ενώ, ως αναγνώριση της συμβολής του στην τέχνη, όταν πέθανε σε ηλικία 74 χρονών, ετάφη στο αβαείο του Westminster. Ο μαθητής του Winton Dean θα πει τότε: “αυτός ο πρίγκιπας των δημοσίων διασκεδάσεων, ο πανθεϊστής και ηδονιστής που αγαπούσε να περιγράφει τις αισθησιακές απολαύσεις μετετράπη, από μία παράδοξη ειρωνεία, σε μνημείο σεβασμού και υπόληψης…”.
Είναι η εποχή του Βολταίρου και του Μοντεσκιέ, του Τιέπολο και του Μπουσέ, του Βιβάλντι, του Μπαχ, του Σκαρλάτι και του Τέλεμαν. Οι συνθέτες του Μπαρόκ παρουσιάζουν μαζική παραγωγή και τα “δάνεια” του ενός από τον άλλον αποτελούν συνήθη πρακτική. Όταν είχαν ρωτήσει τον Handel για ποιόν λόγο είχε “δανειστεί” υλικό του Bononcini, εκείνος απάντησε απλά “Ήταν πολύ καλό για αυτόν. Δεν ήξερε πως να το χρησιμοποιήσει σωστά…”.
Οι συνθέτες της μουσικής μπαρόκ αξιοποίησαν τον ιδιαίτερο μουσικό χαρακτήρα κάθε χώρας, εγκαινιάζοντας τη δημιουργία του εθνικού μουσικού ύφους. Η μουσική, αποπνέοντας μία αίσθηση ήρεμης κίνησης, πλούσιας σε ηχοχρώματα, χαρακτηρίζεται από τις μείζονες και ελάσσονες κλίμακες (σε αντίθεση με τον εκκλησιαστικό τρόπο), ενώ καθιερώνονται νέες μορφές, όπως η όπερα, το ορατόριο, το κοντσέρτο γκρόσο και η μπαρόκ σουίτα.
Σήμερα η μουσική Baroque είναι ξένη προς την εποχή. Δεν έχει την αίγλη της κλασικής μουσικής, το συναίσθημα του ρομαντισμού ή το ενδιαφέρον της μοντέρνος και μεταμοντέρνας δημιουργίας. Αν όμως κάποιος θέλει να κλείσει τα μάτια του και να φανταστεί ότι βρίσκεται στον Παράδεισο, είναι σίγουρο ότι μουσική Baroque θα ακούσει από την ορχήστρα στο συννεφάκι του φόντου…
Το βίντεο είναι από την απόπειρα ιστορικών και μουσικών να αναβιώσουν το ταξίδι του Βασιλιά Γεωργίου του Α΄ στον Τάμεση το 1717 υπό τους ήχους της «Μουσικής των Νερών» του «κυρίου Handel» – παραγωγή BBC.
Δημήτρης Καλαντζής
