Θύμα για δεύτερη φορά: Ο στιγματισμός από τα media αποθαρρύνει την καταγγελία σεξουαλικών εγκλημάτων

Sexual_Assault_Rape_27242_14275

της Αγγελικής Καρδαρά.

Ο νομικός μας πολιτισμός παρέχει στο θύτη εγκληματικών ενεργειών -ακόμα και των πιο αποτρόπαιων- την προστασία των θεμελιωδών ατομικών του δικαιωμάτων. Τι γίνεται όμως με το θύμα; Με ποιον τρόπο προστατεύεται, όχι μόνο νομικά, αλλά και από τους δημοσιογράφους, στον “κόσμο των μίντια”;

Οι κανόνες ασφαλώς υπάρχουν και ο Κώδικας Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας είναι σαφής. Ωστόσο, οι παραβιάσεις είναι πολλές, με αποτέλεσμα το θύμα να θυματοποιείται εκ νέου. Ένα σοβαρότατο συνεπώς ζήτημα, το οποίο πρέπει αποτελεσματικά να αντιμετωπιστεί από τα συλλογικά μάλιστα όργανα των δημοσιογράφων, αφορά τον τρόπο με τον οποίο τα ΜΜΕ απεικονίζουν τα θύματα των εγκληματικών ενεργειών.

Δυστυχώς, έχουμε πολλές καταγεγραμμένες περιπτώσεις στιγματισμού των θυμάτων από τα μίντια, με αποτέλεσμα αυτοί οι άνθρωποι να υφίστανται δεύτερη θυματοποίηση, εξίσου σοβαρή με την πρώτη, σε αρκετές περιπτώσεις. Το γεγονός αυτό έχει μια ακόμα δυσμενέστατη συνέπεια: την μη καταγγελία εγκληματικών ενεργειών από το φόβο του στιγματισμού. Κυρίως, σχετικά με τα σεξουαλικά εγκλήματα. Η “αφανής” λοιπόν ή αλλιώς “σκοτεινή” εγκληματικότητα που αφορά τα εγκλήματα τα οποία δεν καταγγέλλονται σχετίζεται και με τον αρνητικό ρόλο που δύναται να διαδραματίσουν τα μέσα, με την άμεση ή έμμεση αποκάλυψη της ταυτότητας των θυμάτων.

Πρέπει όμως να υπενθυμίσω στο σημείο αυτό ότι, σύμφωνα με τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, οι δημοσιογράφοι δεν πρέπει να αποκαλύπτουν, άμεσα ή έμμεσα, την ταυτότητα των θυμάτων βιασμού, τα οποία επέζησαν της εγκληματικής πράξης. Δηλαδή, οι δικλείδες προστασίας των θυμάτων υπάρχουν, αλλά στην πράξη καταργούνται και, εδώ, πιστεύω ότι είναι συλλογική ευθύνη των δημοσιογράφων να τηρήσουν απαρέγκλιτα αυτές τουλάχιστον τις αρχές που σχετίζονται με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Οι παραβιάσεις δεν καταγράφονται μόνο στην ελληνική πραγματικότητα, αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Όσο παράδοξο κι αν σας φανεί, ο στιγματισμός των θυμάτων από τα μέσα αφορά ακόμα και ανήλικα θύματα, στα οποία θα περιμέναμε να υπάρχει μεγαλύτερη ευαισθησία και προσοχή ως προς την δημοσιογραφική κάλυψη υποθέσεων στις οποίες εμπλέκονται ανήλικοι, είτε ως θύτες, είτε ως θύματα.

Αξίζει να αναφερθώ στο βασικό πόρισμα της έρευνας των Lisa M Jones, David Finkelhor and Jessica Beckwith στο Πανεπιστήμιο του New Hampshire στις ΗΠΑ, η οποία φέρει τον τίτλο Protecting victims’ identities in press coverage of child victimization[1], σύμφωνα με το οποίο τα άρθρα των εφημερίδων που αναλύθηκαν σχετικά με την παιδική θυματοποίηση περιλαμβάνουν, κατά κανόνα, αναγνωριστικά στοιχεία για την ταυτότητα του παιδιού. Η εν λόγω διαπίστωση είναι θλιβερή, αλλά κάποια στιγμή πρέπει να προβληματίσει έντονα και να μας απασχολήσει έμπρακτα η προστασία των θυμάτων από τα μίντια. Μόνο όμως εάν τεθούν πολύ σαφή όρια και συγκεκριμένες αυστηρές ποινές θα αντιμετωπιστεί το σοβαρότατο ζήτημα της εκ νέου θυματοποίησης των θυμάτων από τα ΜΜΕ.

Θα ήθελα να αναφερθώ, στο σημείο αυτό, σε μια υπόθεση που έλαβε διαστάσεις στο παρελθόν, το 2005, και αφορούσε τη διαπόμπευση ανήλικης θύμα βιασμού από τον πατέρα της, μέσω της δημοσιοποίησης από ορισμένα ΜΜΕ συγκεκριμένων στοιχείων (ονοματεπώνυμο πατέρα, όνομα χωριού και περιοχής), με αποτέλεσμα η ανήλικη να «φωτογραφηθεί» και να καταστεί δύο φορές θύμα.

Ένα πρόσφατο παράδειγμα από την ελληνική μιντιακή πραγματικότητα, το οποίο αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα των παραπάνω, αφορά την άγρια δολοφονία του δημοφιλούς ηθοποιού Νίκου Σεργιανόπουλου τον Ιούνιο του 2008, όπως αναλυτικά παρουσίασα στο postmodern πριν από μερικές εβδομάδες.

Ας μην ξεχνάμε και την αυτοκτονία της Κατερίνας στα τέλη Νοέμβρη 2014, η οποία αθωώθηκε στο δικαστήριο, αλλά δεν άντεξε τη δημόσια διαπόμπευσή της και την “ταμπέλα” που της δόθηκε από την Πολιτεία και κυριάρχησε στην πλειοψηφία των μέσων: “οροθετική-πόρνη”.

Συμπερασματικά, τόσο ο θύτης όσο και ο θύτης έχουν δικαιώματα, τα οποία οι δημοσιογράφοι οφείλουν να τα σεβαστούν, τηρώντας με αυτό τον τρόπο την ισχύουσα νομοθεσία, εφαρμόζοντας τον κώδικα δεοντολογίας και προσφέροντας στο κοινό ουσιαστική ενημέρωση. Σε περιπτώσεις όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονται και θυσιάζονται στο βωμό της τηλεθέασης ή των διαδικτυακών clicks, πρέπει να υπάρχει άμεση αντίδραση: τόσο από το κοινό, όσο και από το σύνολο των δημοσιογράφων. Γιατί η δημοσιογραφία υπηρετεί την ενημέρωση και δεν κανιβαλίζει και ο επιτυχημένος δημοσιογράφος βγάζει πραγματικές ειδήσεις και δεν βασίζει το ρεπορτάζ στο φτηνό κουτσομπολιό και τη χυδαιότητα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Την συγκεκριμένη έρευνα μπορείτε να την βρείτε και διαδικτυακά: http://www.unh.edu/ccrc/pdf/CV182.pdf

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.