του Αποστόλη Δ. Καλαντζή.
Η άλωση της Πόλης από τους Τούρκους είχε ως συνέπεια την αιφνιδιαστική διακοπή της πνευματικής ζωής του Ελληνισμού γενικά και ειδικότερα της εκπαίδευσής του. Μόλις τον 18ο αιώνα οι Τούρκοι επέτρεψαν τη λειτουργία Σχολείων στον ηπειρωτικό χώρο με τέσσερις μορφές: το Κοινό–αλληλοδιδακτικό, το Ελληνικό Σχολείο, το Γυμνάσιο και το Σχολαρχείο. Φυσικά σ’ όλα τα χωριά λειτούργησε μόνο ο πρώτος τύπος σχολείου, το Κοινό – αλληλοδιδακτικό, το οποίο λεγόταν έτσι γιατί τα παιδιά των μεγαλυτέρων τάξεων παρέδιδαν μαθήματα στους μαθητές των μικρότερων τάξεων όταν ο δάσκαλος ήταν απασχολημένος μ’ άλλη τάξη ή απλά… είχε πάει για κυνήγι.
Τα αλληλοδιδακτικά Σχολεία ήταν 4/τάξια. Είχαν την Α΄, Β΄, Γ΄ και Δ΄ τάξη και φοιτούσαν σ’ αυτά μόνο αγόρια. Για τα κορίτσια ούτε λόγος να γίνεται. Η καλή εμφάνιση μιας κοπέλας και η σωματική δύναμη της, ώστε να σκάβει και να θερίζει καλά και να φορτώνεται τα μεγαλύτερα ζαλίκια (δεμάτια) ξύλα, ήταν τα προσόντα για να εξασφαλίσει έναν καλό γάμο. Τα γράμματα δεν είχαν τίποτα περισσότερο να της προσφέρουν εκείνη την εποχή.
Στα αλληλοδιδακτικά σχολεία δίδασκαν παπάδες και γραμματοδιδάσκαλοι. Αυτοί, δηλαδή, που γνώριζαν ανάγνωση και γραφή. Για τους δασκάλους της εποχής εκείνης, η εφημερίδα ο Χρόνος Νεολόγου 1872, έγραφε το 1872:
« Το Σχολείο της κοινότητας ή της χώρας ήταν ο ταπεινός πρόναος ή αφανές οίκημα και ευτελές περιδεώς κλειόμενον και ανοιγόμενον, ένθα οι μαθηταί επί ψιάθων καθήμενοι οκλάξ εδιδάσκοντο τα κολλυβογράμματα. Οι γραμματοδιδάσκαλοι ούτοι ήσαν το πολύ ιερείς, κανδηλανάπται, υποδηματοποιοί, οι δε μαθηταί διαφόρου ηλικίας και δυνάμεων αναμίξ …».
Την ώρα που έραβε ή κάρφωνε τα παπούτσια ο δάσκαλος, στην άκρη ήταν στημένη η κρανίσια βέργα, το φόβητρο των αμελών και άτακτων μαθητών.
Στο χωριό μας, στα Ραβένια Ιωαννίνων, λειτουργούσε Σχολείο από πολύ παλαιά, όπως προκύπτει από τα αναλυτικά στοιχεία του πληθυσμού της επαρχίας Ιωαννίνων κατά το έτος 1875 που δημοσίευσε ο Δημ. Χασιώτης. Συγκεκριμένα αναφέρονται τα παρακάτω:
«Ραβένια: Κάτοικοι 190, Σχολεία 1, Δάσκαλοι 1, μαθητές 13, γλώσσα Ελληνική».
Στους καταλόγους των Σχολείων και δασκάλων της Μητροπολιτικής επαρχίας Ιωαννίνων κατά τα σχολικά έτη 1893-94 μέχρι το 1904 για τα Ραβένια αναφέρεται:
«Ραβένια: Σχολικό έτος 1893-94 δάσκαλοι 1, τάξεις 2 ».
Υπάρχει κι άλλος προγενέστερος κατάλογος που αναφέρει «στα Ραβένια υπάρχει Γραμματοδιδασκαλείο».
Το Γραμματοδιδασκαλείο ήταν το Σχολείο που διδάσκονταν τα πρώτα γράμματα, δηλαδή ανάγνωση, γραφή γραμματική κ.λ.π. Τα περισσότερα Γραμματοδιδασκαλεία λειτουργούσαν στο νάρθηκα της εκκλησίας γι’ αυτό και συχνά τα ονόμαζαν Ναρθηκοσχολεία και περιορίζονταν σε μία τάξη.
Την ευθύνη για το διορισμό των δασκάλων είχαν οι φοροεπίτροποι του χωριού κι ο Μητροπολίτης που εξέταζε τα θέματα ηθικής και θρησκευτικών πεποιθήσεων των δασκάλων. Κατά την πρόσληψη συντάσσονταν συμφωνητικό με τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις του δασκάλου καθώς και το είδος πληρωμής που ήταν σε χρήματα (λίρες ή γρόσια) και σε τρόφιμα. Κάθε κοινότητα δηλαδή, πέρα από το συμφωνηθέν ποσό, αναλάμβανε να προμηθεύει το δάσκαλο και με τρόφιμα. Ο διορισμός ίσχυε για ένα ή δυο χρόνια. Αν οι κάτοικοι δεν ήταν ευχαριστημένοι από την απόδοση του δασκάλου, ζητούσαν και πολλές φορές πετύχαιναν την αντικατάστασή του.
Στους καταλόγους αυτούς για τα Ραβένια βρήκαμε τους παρακάτω δασκάλους:
- Βασιλείου Παναγιώτης σχολ.έτος 1893-94 μισθός 5 ¾ λίρες και τρόφιμα.
- Παπαδόπουλος Δημήτριος 1894-95 μισθός 625 γρόσια και τρόφιμα.
- Ζώης Ευάγγελος 1895-96 μισθός 600 γρόσια και τρόφιμα.
- Τσιάλος Γεώργιος 1898-99 μισθός 9 ½ λίρες.
Εδώ φαίνεται και ο τρόπος πληρωμής του δασκάλου.
Από το σχολικό έτος 1914-15 το Σχολείο των Ραβενίων αναγνωρίστηκε από το Ελληνικό κράτος ως «Κοινόν Δημοτικόν Σχολείον». Σ’ αυτό δίδαξαν διάφοροι δάσκαλοι που χωρίζονταν στις παρακάτω κατηγορίες:
1.Στους Υποδιδασκάλους. Αυτοί αντικατέστησαν τους «Γραμματοδιδασκάλους». Ήταν συνήθως απόφοιτοι Ελληνικού Σχολείου και Σχολαρχείου ή από την Α΄, Β΄, και Γ΄τάξη του Γυμνασίου.
2.Στους Δημοδιδασκάλους. Αυτοί ήταν απόφοιτοι του Μονοταξίου Διδασκαλείου Αρρένων που λειτούργησε για ένα μόνο σχολικό έτος. Το 1913-14 φοίτησαν σ’ αυτό απόφοιτοι του 4/ταξίου Γυμνασίου (Άρρενες). Από του σχολικού έτους 1914-15 είχαμε στα Γιάννενα το Τριτάξιο Διδασκαλείο. Σ’ αυτό φοιτούσαν νέοι με ενδεικτικό Β΄ τάξης Γυμνασίου ή με απολυτήριο Αστικού Σχολείου ύστερα από εισιτήριες εξετάσεις. Φοιτούσαν τρία χρόνια κι έβγαιναν Δημοδιδάσκαλοι. Από το έτος 1918-19 το Διδασκαλείο δέχτηκε και γυναίκες.
Το 1924 ιδρύθηκε στα Γιάννενα το Πεντατάξιο Διδασκαλείο. Σ’ αυτό μπορούσαν να φοιτήσουν νέοι Α΄τάξης 4/ταξίου Γυμνασίου ή και με απολυτήριο Ελληνικού Σχολείου και Σχολαρχείου.
Στο 4/τάξιο Δημοτικό Σχολείο μέχρι το σχολικό έτος 1924-25 μπορούσαν να πηγαίνουν μόνο τα παιδιά με οικογενειών που είχαν να πληρώσουν τη ρόγα του δασκάλου, «το δασκαλιάτικο», καθώς μέχρι τότε τον δάσκαλο πλήρωναν οι γονείς είτε με χρήμα είτε με είδος (στάρι, καλαμπόκι).
Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω Συμφωνητικό Δασκάλου.
Ο Καρβέλας …
Από το σχολικό έτος 1925-26 στα Ραβένια προστέθηκαν ακόμα δυο τάξεις, η Ε΄και Στ΄και το Σχολείο έκτοτε λειτούργησε με έξι τάξεις. Από τη χρονιά αυτή και για τέσσερα συνεχή χρόνια δίδαξε στο Σχολείο ο δάσκαλος Δημήτριος Βλαχάκης (Καρβέλας). Με τη μετάθεσή του από το διπλανό χωριό στο Σχολείο μας, προήχθη από υποδιδάσκαλο σε Δημοδιδάσκαλο γιατί στα πλήρη Δημοτικά με έξι τάξεις δίδασκαν Δημοδιδάσκαλοι. Τον δάσκαλο αυτόν ακολουθούσε το παρατσούκλι «Καρβέλας» γιατί έλεγε συχνά στους μαθητές του: «Φέρτε και κανένα καρβέλι ψωμί για το δάσκαλο, ωρέ…». Καρβέλι για το δάσκαλο… Καρβέλας και ο δάσκαλος!
Με τη μεταρρύθμιση του 1929 συστήθηκαν οι τύποι των Σχολείων οι οποίοι λειτουργούν μέχρι σήμερα, με το διαχωρισμό του Γυμνασίου σε Γυμνάσιο και Λύκειο που έγινε το 1976.
