Συνέντευξη στην Τίνα Πανώριου.
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος γεννήθηκε το 1963 στο Χαλάνδρι, έχει σπουδάσει τεχνολόγος μηχανικός, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε με το θέατρο. Για κάποια χρόνια δούλεψε ως δημοσιογράφος, και τα τελευταία χρόνια εκτός από την πεζογραφία, ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με το σινεμά. Πριν τον «Γραφικό χαρακτήρα» το τελευταίο βιβλίο του, έχει γράψει ποιήματα, διηγήματα, μυθιστορήματα, ενώ το 1997 βραβεύτηκε με το βραβείο Μαρίας Ράλλη ως πρωτοεμφανιζόμενος συγγραφέας για την συλλογή διηγημάτων «Η ενοχή των υλικών». Ένα μόλις χρόνο πριν είχε βραβευτεί στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για το σενάριο του στην ταινία του Νίκου Γραμματικού.
- Διαβάζοντας το βιβλίο σας είχα την αίσθηση, κ. Παναγιωτόπουλε, ότι ο «Γραφικός χαρακτήρας» σας στην ουσία είναι αφιερωμένος στον μπαμπά σας. Του εκμυστηρεύεστε όλα όσα δεν προφτάσατε να του πείτε τότε στο Ιπποκράτειο …
Κατανοώ τι σας ωθεί να πείτε κάτι τέτοιο. Ο πατέρας, αναπόφευκτα, πρωταγωνιστεί σε ένα απροκάλυπτα αυτοβιογραφικό λογοτεχνικό εγχείρημα. Και, ναι, δεν το έκρυψα, είναι πολλά εκείνα που δεν πρόλαβα να του πω τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της τελευταίας νοσηλείας του στο Ιπποκράτειο. Παρόλο που δεν ήταν αυτός ο αρχικός στόχος, το φάντασμα του πατέρα επιβλήθηκε στους ανταγωνιστές του και πήρε με το έτσι θέλω τον πρώτο ρόλο… Μεταξύ μας, πάντως, δεν νομίζω ότι καθάρισα μαζί του. Κάθε μέρα που περνάει συνειδητοποιώ πως υπάρχουν ακόμη εκκρεμότητες που επιζητούν διευθέτηση.
- «Έχω την εντύπωση», γράφετε κάπου στο βιβλίο σας, αναφερόμενος στη σχέση με τον πατέρα σας, «ότι στη ζωή σας δεν κάνατε τίποτα άλλο από το να προσπαθείτε να γράφετε τόσο ωραία όπως εκείνος». Αναρωτιέμαι πάλι αν o πατέρας σας στην ουσία είχε συνειδητοποιήσει ότι για σας «και που δεν έβγαλε το Γυμνάσιο καμία σημασία δεν είχε». Δεν υπήρξε κανένας άλλος σημαιοφόρος…
Όπως γράφω και στην αντίστοιχη ιστορία, αυτό δεν πρόλαβα να του το πω. Ελπίζω, βέβαια, να το είχε ψυλλιαστεί, εκεί στα τελευταία του, από τη γενικότερη στάση μου. Ακόμα κι έτσι όμως, ποτέ δεν θα ξεπεράσω, πιθανότατα, το γεγονός ότι δεν του το είπα όπως θα έπρεπε να είχα κάνει.
- «Όσο πιο βαθύ το παρελθόν, τόσο μεγαλώνει κι η ανάγκη να κρατήσεις ζωντανά κομμάτια και θρύψαλα». Ποια στιγμή δική σας αποφασίσατε να μοιραστείτε μαζί μας αυτές τις παλιές μικρές σας ιστορίες; (σσ οι οποίες με κατασυγκίνησαν…)
Η απόφαση είχε να κάνει με δύο πράγματα. Το πρώτο ήταν ότι, λόγω της κρίσης και της βίαιης προσαρμογής όλων μας στις καινούργιες συνθήκες, μου ήταν αδύνατον να δουλέψω το μυθιστόρημα που είχα στο μυαλό μου. Το δεύτερο ήταν η εμφάνιση αυτών των ιστοριών με τη μορφή, αρχικά, προσωπικών ημερολογιακών σημειώσεων. Κάποια στιγμή συνειδητοποίησα πως αυτές οι σημειώσεις θα μπορούσαν άνετα να διαβαστούν κι από άλλους. Και, ταυτοχρόνως, ήρθα αντιμέτωπος με μια πολύ ιδιαίτερη, απαιτητική, γοητευτική φόρμα – τη φόρμα των μικροσκοπικών αφηγήσεων: κάποιες από τις ιστορίες μου δεν ξεπερνούν τις 100 λέξεις. Αυτή η φόρμα υπήρξε το συγγραφικό κίνητρο. Και το αυτοβιογραφικό υλικό μού έδινε την ευκαιρία να την αξιοποιήσω.
- «Άμα θέλει η ζωή βρίσκει τρόπο να απολογηθεί για τις αδικίες της» λέτε κάπου αλλού. Συμβαίνει όμως αυτό στην πραγματικότητα ή είναι απλά μια παρηγοριά για μας να το πιστεύουμε;
Το «άμα θέλει» είναι που κάνει τη διαφορά. Άμα θέλει η ζωή βρίσκει τον τρόπο… Συμφωνώ, όμως, μαζί σας πως δεν συμβαίνει πάντοτε. Τις περισσότερες φορές η ζωή μοιάζει με αρένα όπου η απολογία είναι περιττή πολυτέλεια.
«Τους μεγάλους φόβους δεν τους μοιράζεσαι». Γιατί;
Μάλλον επειδή οι μεγαλύτεροι φόβοι μας είναι συχνά τόσο παράλογοι που δεν τολμάμε να τους ξεστομίσουμε. Μαθαίνουμε να ζούμε μαζί τους, μας κρατάνε σε εγρήγορση, τους συνηθίζουμε, έως που φτάνουμε να εξαρτιόμαστε από την αδρεναλίνη που μας χαρίζουν.
- Την εποχή εκείνη στο Χαλάνδρι δεν υπήρχε βιβλιοπωλείο, γράφετε, οπότε τα βιβλία τα αγόραζαν οι δικοί σας από πλανόδιο. Και με δόσεις!
Ο κ. Μάνος Ελευθερίου σε μια συνομιλία μας μου επεσήμανε πως υπήρχε βιβλιοπωλείο τότε στο Χαλάνδρι, του Κοραή, αν και καμουφλαρισμένο, αφού τη βιτρίνα του καταλάμβαναν κάτι εντυπωσιακά τρενάκια. Ακόμα κι έτσι, φαντάζομαι πως θα ήταν δύσκολο στον πατέρα μου να αγοράζει βιβλία τοις μετρητοίς. Οι δόσεις βόλευαν. Καθώς και το γεγονός ότι ο δοσάς περνούσε από το σπίτι. Ταυτοχρόνως όμως ήταν εκείνος που …αποφάσιζε τι θα διαβάσω. Σ’ αυτόν πιθανότατα χρωστάω τη γνωριμία μου με τον Ιούλιο Βερν, αλλά και τον Παπαδιαμάντη!
- Ο «Γραφικός χαρακτήρας» είναι το έκτο σας έργο. Το έβδομο είναι στα σκαριά;
Όχι μονάχα το έβδομο… Και το όγδοο και το ένατο. Τις ιστορίες που αφηγούμαι τις κουβαλάω μέσα μου για πολύ καιρό πριν αρχίσω να τις αποτυπώνω στο χαρτί. Απαιτείται ένα μεγάλο διάστημα επώασης πριν αρχίσουν οι ωδίνες του τοκετού. Το έβδομο είναι ένα μυθιστόρημα που κυοφορούνταν πολύ πριν αρχίσει να γράφεται ο «Γραφικός χαρακτήρας».
- Μυθιστορήματά σας έχουν μεταφραστεί ακόμα και στα κινέζικα. Τι αίσθηση σας δημιουργεί αυτή η πραγματικότητα; Μια Κινεζούλα να μαθαίνει για το Χαλάνδρι του ’60, τα ταβερνάκια με τη ρετσίνα, για το «Άστρον» και τους «Τεμπέληδες της εύφορης κοιλάδας»…
Εύχομαι να βγείτε αληθινή και η Κινεζούλα σας να διαβάσει κάποτε για το Χαλάνδρι του ’60 – όπως εγώ, ας πούμε, κάποτε διάβαζα για το μακρινό Μακόντο. Μέχρι στιγμής, η Κινεζούλα έχει διαβάσει μονάχα «Το γονίδιο της αμφιβολίας». Του χρόνου κάποια μικρή Ολλανδέζα ίσως διαβάσει για το Χαλάνδρι του ’60, καθώς ο «Γραφικός χαρακτήρας» μεταφράζεται αυτή τη στιγμή στα ολλανδικά. Σας ομολογώ ότι με γεμίζει περηφάνια και χαρά το γεγονός ότι ένα βιβλίο μου μπορεί να ταξιδεύει κατ’ αυτόν τον τρόπο. Είναι η ίδια χαρά που ένιωθα τότε που, πριν καν μπω σε αεροπλάνο για πρώτη φορά, είχα ταξιδέψει στο Βερολίνο του Άλφρεντ Ντέμπλιν ή το Νιου Τζέρσεϊ του Φίλιπ Ροθ…
- Έχετε γράψει ένα σωρό σενάρια για τηλεόραση και σινεμά, έχετε δουλέψει τόσα χρόνια στον χώρο. Σήμερα που γίνεται ο μαύρος χαμός με το κλείσιμο τόσων καναλιών, τι νομίζετε; Υπάρχει ελπίδα ή πάμε ολοταχώς για φούντο;
Δεν είναι μονάχα το κλείσιμο των καναλιών. Ακόμα κι αυτό συζητιέται με όρους άσπρου μαύρου. Η λειτουργία των καναλιών ήταν τόσο προβληματική όσο και το κλείσιμό τους. Περισσότερο είναι μια γενικευμένη αίσθηση αποτυχίας. Σήμερα ο ένας επιρρίπτει ευθύνες στον άλλον για όσα έχουν ήδη συμβεί και ελάχιστη συζήτηση γίνεται για το πώς θα μπορούσε να αναστραφεί η πορεία της χώρας. Όσο δεν αποφασίζουμε να κοιταχτούμε στον καθρέφτη, αναλαμβάνοντας ο καθένας τις ευθύνες του, κάθε προσπάθεια επανεκκίνησης θα είναι ατελέσφορη. Όσο δεν αποφασίζουμε να γκρεμίσουμε τις άρρωστες δομές από τις οποίες είμαστε γραπωμένοι ελπίζοντας να επιβιώσουμε σε βάρος άλλων, λιγότερο προνομιούχων ή τυχερών, δεν μπορεί να υπάρξει ελπίδα. Θα υπάρχουν μονάχα μικρές αναλαμπές αισιοδοξίας και θα έρχονται από εκείνους που σε πείσμα των καιρών επιχειρούν να αλλάξουν το παράδειγμα. Το ερώτημα είναι πόσοι θα τους ακολουθήσουν…
O ΓΡΑΦΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΜΕΤΑIΧΜΙΟ
Α’ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: lionnews
