της Μαρίκας Αρβανιτοπούλου.
Ανακάλυψα τον Γιώργο Μπλάνα μέσα από τις σελίδες θεατρικών προγραμμάτων, με τις μεταφράσεις ποιημάτων, αλλά και λογοτεχνικών έργων… επάνω στην σκηνή.
Κι έτσι κατάφερα να εντοπίσω τη σχέση που έχει ο ποιητικός λόγος με τη θεατρική δράση και τη δύναμη που δίνει το πρώτο στη δεύτερη.
Συγκυρία καλή ένας ποιητής να συνεισφέρει σε μια θεατρική παράσταση, όπως γίνεται φέτος στην παράσταση «Εκτός Ορίων» που παίζεται Δευτερότριτα στη μικρή σκηνή του θεάτρου Ιλίσια Βολανάκης.
Πέρυσι απόλαυσα τη μετάφραση του στον Ταρτούφο που ανέβασε στην σκηνή του θεάτρου Κιβωτός, ο Αιμίλιος Χειλάκης.
Ο Γιώργος Μπλάνας εμφανίστηκε στα γράμματα το 1982 με τη μετάφραση της «Ατέλειωτης Ζωής» του Λώρενς Φερλινγκέτι, ενώ το 1987 εξέδωσε την ποιητική συλλογή «Η Ζωή Κολυμπά σαν Φάλαινα Ανύποπτη πριν τη Σφαγή», την οποία η κριτική υποδέχθηκε με ενθουσιασμό, «επισημαίνοντας τη συναισθηματικά φορτισμένη, αλλά πάντα διαυγή και υποβλητική γλώσσα, και την φιλοσοφική προβληματική», όπως επισημαίνει για την ποίηση του η wikipedia.
Ο λόγος για ποίηση και θέατρο…
- Πόσο δύσκολο είναι να παρακολουθήσει σήμερα ο Έλληνας θεατής ποίηση στη θεατρική σκηνή;
Καθόλου δύσκολο. Γίνεται συνεχώς – πολύ περισσότερο απ’ όσο νομίζουμε. Γίνεται χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε. Η αρχαία τραγωδία, ο Σαίξπηρ, ο Μολιέρος, είναι ποίηση. Όλο το θέατρο, μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα είναι ποίηση. Συμβαίνει το εξής. Υπάρχει η ποίηση και υπάρχουν οι απόψεις για την ποίηση. Δυστυχώς, σαν από ένστικτο επιβίωσης, εκείνο το -παντοδύναμο σήμερα- τμήμα των διαμορφωτών της κοινής γνώμης (στο οποίο δεν ανήκουν μόνο τα ΜΜΕ με καθαρά εμπορικό προσανατολισμό, αλλά και κάθε άτομο που διαθέτει εξουσία στην καθημερινή ζωή) διαχέει και εν μέρει επιβάλει μιαν αρνητική –σχεδόν μοχθηρή- ιδέα για την ποίηση: «δύσκολη», «ψεύτικη», «άσχετη» με τον κόσμο και τα προβλήματά του κλπ. Κάθε φορά λοιπόν που ο θεατής ή ο αναγνώστης πληροφορείται πως αυτό που ακούει είναι ποίηση, παίρνει αμέσως μια αρνητική στάση. Όταν όμως δεν «προειδοποιείται», είναι ανοιχτός – εισπράττει ποίηση χωρίς κανένα πρόβλημα. Βλέπει αρχαία τραγωδία, Σαίξπηρ, Μολιέρο και απολαμβάνει την ποίησή τους και τις ιδέες τους. Συνεπώς, το ερώτημά σας θα μπορούσα να το αναδιατυπώσω ως εξής: Πόσο δύσκολο είναι να παρακολουθήσει σήμερα ο Έλληνας θεατής ποίηση στη θεατρική σκηνή, με το κεφάλι γεμάτο από τα σκουπίδια που παράγουν οι «διαμορφωτές» των κοινωνικών αντιλήψεων; Απαντώ: αρκετά. Αλλά όταν τα σκουπίδια αρχίσουν να βρωμάνε, εύκολα ο άνθρωπος τα ξεχωρίζει από τα όμορφα και χρήσιμα πράγματα. Και θα επιμείνω: η ποίηση είναι όμορφη και χρήσιμη.
- Ένας ποιητικός -κάποτε –λαός, που ουδεμία σχέση έχει με την ποίηση σήμερα;
Οι Έλληνες δεν έπαψαν ποτέ να είναι ποιητικός λαός. Για δύο λόγους. Πρώτον διότι ποίηση εκδίδεται και διαβάζεται πολύ στην Ελλάδα. Δεύτερον, η ποιητικότα είναι μια λειτουργία της γλώσσας, που άπαξ και «διογκωθεί» διαμορφώνει έναν τρόπο ποιητικό, ο οποίος δεν παύει να λειτουργεί, όσο υπάρχει η γλώσσα που τον γέννησε. Σκεφτείτε πως χειρίζεται τις υποθέσεις του ένας μέσος Έλληνας. Υπάρχει πολλή ποίηση εκεί. Η Ελληνική κοινωνία έχει και ποιητικά και αντι-ποιητικά στοιχεία. Δεν είναι ούτε λιγότερα ούτε περισσότερα από τα στοιχεία της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας. Σήμερα δεν πετούν οι θεατές ό,τι κρατούν στους ηθοποιούς, όταν δεν τους αρέσει αυτό που ακούν. Οι αρχαίοι Έλληνες το έκαναν, όσο απίστευτο κι αν ακούγεται.
- Ποια περιοχή του ανεξερεύνητου ψυχισμού ερευνά -κατά τη γνώμη σας φυσικά- το Εκτός Ορίων;
Την περιοχή του Άλλου, του Διαφορετικού. Όχι απλά του άλλου ανθρώπου ή του διαφορετικού ανθρώπου, αλλά της άλλης ζωής, της διαφορετικής ζωής. Το Άλλο και το Διαφορετικό βρίσκεται πάντα μέσα μας. Το χτίζουμε, χτίζοντας τον εαυτό μας. Τον εαυτό μας τον οριοθετούμε. Είμαστε αναγκασμένοι να το κάνουμε. Το τοποθετούμε έξω από αυτά τα όρια το Άλλου, το Διαφορετικό. Και να το παράξενο: πώς να τοποθετήσει κανείς έξω από τον εαυτό του κάτι που ανήκει στον εαυτό του; Το πέραν του εαυτού μας είναι ουσιαστικά εντός του εαυτού μας. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να διευρύνουμε τα όριά μας, δίνοντας ακόμα περισσότερο χώρο στο Άλλο, το διαφορετικό. Αυτό το κάνει συνεχώς η ποίηση. Σκεφτείτε κάτι. Όταν λέμε «έρωτας» στην καθημερινή ζωή, ακούμε «πόθος» και «ηδονή», πράγματα που βρίσκονται μέσα στην λέξη. Ο «πόνος» και η «τρέλα» βρίσκονται έξω από την λέξη «έρωτας». Όταν διαβάζουμε τη λέξη «έρωτας» στην ποίηση, την βρίσκουμε να λέει: «πόθος» και «ηδονή» και «πόνος» και η «τρέλα». Και αν είμαστε ειλικρινείς απέναντι στον εαυτό μας και στον κόσμο, παραδεχόμαστε πως ο έρωτας στην ποίηση είναι πιο πραγματικός από τον έρωτα της πραγματικότητας. Ναι, συμβαίνει.
- Το «Εκτός Ορίων» είναι μια παράσταση που επιχειρεί να «δραπετεύσει» από τον σημερινό κόσμο ή μήπως να δημιουργήσει ακόμη περισσότερα ερωτηματικά για την επαναληπτικότητα της ιστορίας και των συναισθημάτων, των βιωμάτων, των φόβων και της ανάγκης για ελευθερία;
Δεν υπάρχει τίποτα έξω από τον κόσμο όπου ζούμε. Απλά ζούμε μόνο μία όψη του. Αν κάποτε «δραπετεύουμε», καταφεύγουμε σε μιαν άλλη όψη του. Πάλι εδώ είμαστε, αλλά άλλοι και αλλιώς. Επαναλαμβάνουμε συνεχώς την κάθε προηγούμενη όψη, βάζοντάς στα πράγματά της ερωτηματικά. Και απαντάμε κι έτσι βρισκόμαστε να ζούμε μιαν άλλη όψη. Και κάποτε βάζουμε και στην καινούργια όψη ερωτηματικά. Και πάλι από την αρχή. Η φιλοσοφία πίστευε κάποτε πως βλέποντας σιγά-σιγά όλες τις όψεις του κόσμου, θα κατακτήσουμε την συνολική εικόνα του και άρα την αλήθεια. Η ποίηση πίστευε πάντα πως οι διαφορετικές όψεις του κόσμου είναι δημιουργίες όψεων. Προστίθενται στον κόσμο. Δεν υπάρχει τίποτα έξω από τον κόσμο μας, αλλά αυτό που υπάρχει μέσα του μεγαλώνει διαρκώς. Είναι σαν το Σύμπαν. Διευρύνεται, αλλά προς τα πού, αφού είναι το Σύμπαν; Αποδείχθηκε πως η ποίηση είναι μια φιλοσοφία πολύ πιο πραγματική από την φιλοσοφία. Αυτό κάνει το Εκτός Ορίων. Και αυτό είναι ελευθερία: να ζεις σ’ έναν κόσμο που μπορείς να πλουτίσεις τις όψεις του.
- Ποιος είναι ο στίχος που κατά τη δική σας γνώμη σηματοδοτεί αυτή την παράσταση;
Ο κάθε στίχος που ακούγεται κάθε στιγμή στην παράσταση. Δεν μπορώ να διαλέξω. Κατά την γνώμη μου, είναι οι στίχοι ενός πολύ μεγάλου ποιητή, του Γρηγόριου του Θεολόγου:
Γεννιόμαστε, σκορπίζουμε, τελειώνουμε. Νυστάζουμε, κοιμόμαστε, αγρυπνάμε. Πορευόμαστε, αρρωσταίνουμε, γινόμαστε καλά... και πάλι απολαύσεις, πάλι πόνοι. Τρέχουμε πίσω απ’ τον ήλιο, πίσω από της γης τα πράγματα. Ύστερα πεθαίνουμε, σαπίζει η σάρκα. Όλα αυτά δεν ανήκουν και στα ζώα; Άσχημα ακούγονται τα ζώα, μα δεν φταίνε. Είναι τουλάχιστον αθώα. Εγώ, τι παραπάνω;
Αυτό το «Εγώ τι παραπάνω;», είναι που αναζητάει το Εκτός Ορίων.
- Κάποτε λέγαμε ότι η ποίηση και ο έρωτας μπορούν να σώσουν τον κόσμο. Το πιστεύετε και σήμερα αυτό;
Δεν πιστεύω πως ο κόσμος πρέπει να σωθεί από κάτι. Από τι; Από τον Σατανά; Από τον εκμεταλλευτή; Από το κακό; Καταλαβαίνω τι εννοείτε, αλλά αρπάζομαι από το ρήμα αυτό, για να επισημάνω πως δεν θέλω σωτήρες. Φτάνουν οι σωτήρες. Ο 20ός αιώνας από λίγο θα εξολόθρευε το ανθρώπινο είδος για να σώσει τον κόσμο. Επιστρέφω σ’ αυτό που πραγματικά με ρωτάτε. Αν μπορούν ο έρωτας και η ποίηση να κάνουν τον κόσμο καλύτερο, δηλαδή. Ναι μπορούν. Ή μάλλον, δεν μπορούν να μην μπορούν. Τρία πράγματα είναι η ζωή μας: η γνώση, ο έρωτας και η ποίηση. Μ’ αυτά μπορούμε να αλλάξουμε, να βελτιώσουμε ή να καταστρέψουμε τον κόσμο. Άλλα μέσα δεν έχουμε. Από την ίδια την οργανική και κοινωνική κατασκευή μας. Γνωρίζουμε να επιβιώνουμε, ερωτευόμαστε για να ευτυχήσουμε και φανταζόμαστε για να βελτιώσουμε την ύπαρξή μας.
- Ποιοι είναι οι δικοί σας αγαπημένοι ποιητές και ποιους θα προτείνατε σ’ έναν νέο άνθρωπο να διαβάσει, αν δεν είχε ξαναπιάσει στα χέρια του ποιητική συλλογή;
Ο Αρχίλοχος, ο Ελύτης, ο Ρίτσος, ο Mayakovski, ο Walt Whitman, ο Arthur Rimbaud, ο Ezra Pound.
Η ΠΟΙΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΜΠΟΥΓΑΔΑ ΑΠΛΩΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΑΥΛΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΥ Οι ποιητές κοιμούνται σαν πουλιά μέσα στην αίσια γαλήνη των δασών. Το χιόνι απλώνει τα μαλλιά του στα ξύλινα μάτια τους η βροχή μουλιάζει την καρδιά τους κι ο ήλιος στεγνώνει τις σκέψεις τους στα ξέφωτα. Αργούτσικα το απόγευμα ένας γαλάζιος παππούλης μαζεύει στίχους διπλώνοντάς τους σαν κατάλευκα σεντόνια.
«Εκτός Ορίων» στο θέατρο Ιλίσια – Βολανάκης
Σκηνική σύνθεση για την ομορφιά και τη δύναμη της ζωής σε κείμενα των Κάλβου, Μαγιακόφσκι, Μακρίδη, Μπόρχες, Πάουντ, Πόε, Πρεβέρ, Σαχτούρη, Σεφέρη, Λαπαθιώτη, Παρασκευοπούλου, Χάινε, Χικμέτ κ.α. Κάθε λέξη που ακούγεται στην παράσταση προέρχεται κι από κάποιο ποίημα που ζωντανεύει με εργαλείο την τελετουργία της ίδιας της ζωής. Το μαγικό θεατρικό περιβάλλον δημιουργείται από τρισδιάστατες προβολές με την τεχνολογία video mapping.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Σκηνοθεσία: So7 (Δημήτρης Κουρούμπαλης, Φρόσω Κορρού)
Επιμέλεια κίνησης: Φρόσω Κορρού
Δραματουργία: Δημήτρης Κουρούμπαλης
Κείμενα: Αλεξάνδρου, Αμπντάλ, Γιαννίδη, Γρηγορίου Θεολόγου, Έλιοτ, Ελύτη, Καβάφη, Κάλβου, Καρυωτάκη, Λαπαθιώτη, Λειβαδίτη, Μαγιακόφσκι, Μαρκίδη, Μποντλέρ, Μπόρχες, Μπουρλιούκ, Νεσίζ, Νιζάμογλου, Νταρουίς, Πάουντ, Παρασκευοπούλου, Πλάτωνα, Πόε, Πρεβέρ, Ρίτσου, Σακελλάριου, Σαχτούρη, Σεφέρη, Σινόπουλου, Σοφοκλή, Χάινε, Χικμέτ.
Μεταφράσεις – Λογοτεχνική συνεργασία: Γιώργος Μπλάνας
Μουσική – Σχεδιασμός ήχων: Κώστας Ξενόπουλος
Εικονικό περιβάλλον – Projection Mapping: Στάθης Μήτσιος
Φωτογραφίες: Ελευθερία Καλπενίδου
Κοστούμια: Δομινίκη Βασιαγεώργη
Παραγωγή: Θέατρο Ιλίσια Βολανάκης
Παίζουν: Αγοραστή Αρβανίτη, Λάζαρος Βαρτάνης, Ηλέκτρα Καρτάνου, Δημήτρης Κουρούμπαλης, Μαρία Κωνσταντά, Χρήστος Τσαβλίδης, Σταύρος Τσουμάνης
Παραστάσεις: Έως 9/5/2017
Δευτέρα και Τρίτη 9 μ.μ
Τιμή : € 12, 10.
Θέατρο Ιλίσια Βολανάκης
Παπαδιαμαντοπούλου 4- Ιλίσια
Τηλ: 210 7223010
Latest posts by Μαρίκα Αρβανιτοπούλου (see all)
- H μπλε παλέτα της Λίτσας Κασούμη - May 22, 2017
- Οι ψαλτικοί, ο Ψάλτης και η δημοκρατία του fb - April 23, 2017
- Οι μυρωδιές του Πάσχα - April 7, 2017
