της Εύας Κακλειδάκη.
Χαρτιά, βιβλία, αποκόμματα εφημερίδων, σκόρπιες σελίδες, μυρωδιές σοφίας συνθέτουν ένα σκηνικό διαφορετικό, από αυτά που δεν τολμά να ξεκολλήσει το μάτι. Ένας μεγαλοπρεπής καθρέπτης, περιτριγυρισμένος με λογιών λογιών φωτογραφίες, δεσπόζει στην είσοδο του διαμερίσματος, μηνύοντας στον επισκέπτη ότι η ζωή του ιδιοκτήτη είναι απλή, καθημερινή, γεμάτη.
Μέσα σε αυτό το διαμέρισμα της οδού Πατριάρχου Ιωακείμ στο Κολωνάκι, ο ποιητής Νάνος Βαλαωρίτης στα 94 του χρόνια, καθισμένος στην δερμάτινη πολυθρόνα του, συνεχίζει ακάματος να ζευγαρώνει τις λέξεις πάνω στο χαρτί, μπολιάζοντας την ελληνική λογοτεχνία με ένα πνεύμα σύγχρονο, με αλήθειες ψυχής.
Εκεί, σε αυτή τη θέση, μάς περίμενε ο αειθαλής ποιητής, για να συζητήσουμε για την ποίηση, τον πολιτισμό, τους φόβους και τα όνειρά του, την σχέση του με τον θάνατο, για όσα έχει μετανιώσει, για τους σύγχρονους Έλληνες, την πολιτική, την Ευρώπη, την θρησκεία και πολλά άλλα…
- Παρακολουθείτε τηλεόραση, ραδιόφωνο και χρησιμοποιείτε πολύ την τεχνολογία και τα κοινωνικά δίκτυα. Πόσο καλά ενημερωμένοι είμαστε οι Έλληνες;
Noμίζω ότι είμαστε αρκετά ενημερωμένοι. Τα άρθρα που διαβάζω στο facebook είναι πολύ καλογραμμένα και ενημερωμένα. Δεν σας κρύβω ότι μου κάνει εντύπωση, καθώς τέτοιες ανταποκρίσεις δεν είμαστε συνηθισμένοι να τις έχουμε σε μία Ελλάδα που προέρχεται από μία στάσιμη κατάσταση, όχι μόνο οικονομικά, αλλά και πολιτιστικά και κοινωνικά.
- Γιατί θεωρείτε ότι η κατάσταση είναι στάσιμη κοινωνικά;
Πάντα στην ελληνική κοινωνία κυριαρχούσε η επαρχιώτικη νοοτροπία, ότι είμαστε έξω από το κύριο κύκλωμα των μεγάλων κέντρων αποφάσεων. Το είχαμε πάρει απόφαση λοιπόν, για τον λόγο αυτό δεν γίνονταν καμία προσπάθεια, προκειμένου να υπάρξουν τέτοιου είδους αναλύσεις και παρεμβάσεις. Τώρα, με τα νέα τεχνολογικά μέσα, τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Παρουσιάζονται άρθρα που έχουν μέσα τους μια ζωντάνια, η οποία μέχρι πρότινος βρίσκονταν θαμμένη.
- Από το 2010 οι Έλληνες δέχονται επιθέσεις από τον ξένο τύπο και κυρίως από τον γερμανικό. Πιστεύετε ότι όλος αυτός ο “ανθελληνισμός” πλήττει την εθνική μας ταυτότητα;
Bέβαια. Τον πρώτο χρόνο δεν τα πήραμε σοβαρά. Τον δεύτερο χρόνο αρχίσαμε να απαντάμε και δεν ξέραμε σε τι να πρωτοαπαντήσουμε. Σκεφτείτε ότι σε ένα συνέδριο συγκέντρωσαν 11.000 γελοιογραφίες, από τον ξένο τύπο, που υπήρχαν εναντίον μας.
- Πώς πρέπει να αντιδράσουμε σε όλο αυτό τον ανθελληνικό καταιγισμό δημοσιευμάτων;
Αρχικά πρέπει να ανατρέξουμε σε αυτά που έχουμε πετύχει μέχρι τώρα, δηλαδή στους σημαντικούς μας συγγραφείς και ποιητές. Δε θα αναφερθώ στον χώρο της επιστήμης, όπου υπάρχουν και εκεί σπουδαίες ανακαλύψεις Ελλήνων. Σε πολλά επιτεύγματα παγκοσμίως είναι μεγάλη η συμμετοχή Ελλήνων που βρίσκονται στο εξωτερικό, αλλά εδώ στην Ελλάδα δεν έχουμε χρήματα. Μοιάζουμε μισοκακόμοιροι και νιώθουμε πάντα ότι είμαστε πίσω, ότι δεν έχουμε τα μέσα και πράγματι έτσι είναι…
- Τώρα βλέπουμε ένα κύμα συγγραφικό και σε πεζό και σε ποίηση. Βλέπουμε πολλούς να δηλώνουν ποιητές…
Είναι πολλοί άνθρωποι, οι οποίοι δεν έχουν προετοιμαστεί για να γίνουν ποιητές. Νομίζουν ότι μπορούν να γράψουν σε ελεύθερο στίχο τους στοχασμούς τους ή τις διάφορες ανησυχίες τους και ότι αυτό κάνει τον ποιητή, αλλά δεν είναι έτσι.
- Τι κάνει τον ποιητή;
Εκείνο το οποίο λείπει δεν είναι το ταλέντο, είναι το πάθος για τη μάθηση. Θέλει καλλιέργεια και πολύ διάβασμα. Να μάθεις για όλη την παραγωγή την ποιητική από την Αναγέννηση μέχρι σήμερα σε όλες τις χώρες. Να έχεις μία εποπτεία, να έχεις πάθος για αυτή τη δουλειά. Όχι απλώς μία ναρκισσιστική επιθυμία να επιδειχθείς. Αυτό είναι πολύ δύσκολο και πολύ πιο σπάνιο στους ανθρώπους, οι οποίοι νομίζουν ότι με την πρώτη μπορούν να πιάσουν τον μεγάλο λαχνό. Δεν γίνεται όμως έτσι. Το ίδιο ισχύει και για την πεζογραφία.
- Για εσάς προσωπικά τι σημαίνει το γράψιμο;
Για εμένα αποτελεί ολόκληρη τη ζωή μου. Το γράψιμο είμαι εγώ. Δεν μπορώ να ξεχωρίσω τον εαυτό μου από αυτά που έχω παράγει σε αυτή την ζωή.
- Όπως λέει και ο Σεφέρης που είχατε γνωρίσει, “Πήραμε τη ζωή μας λάθος και αλλάξαμε ζωή”. Αυτός ο στίχος είναι επίκαιρος σήμερα;
Yπάρχει ένας στίχος ακόμα πιο τραγικός του Βιζυηνού: “Μετεβλήθη ἐντός μου και ὁ ρυθμός τοῦ κόσμου.” Η ποίηση πάντοτε είναι επίκαιρη, διότι δεν αποτείνεται σε κάτι συγκεκριμένο, το οποίο να περιορίζεται σε μία εποχή ή σε ένα άτομο. Είναι κάτι πιο γενικό. Ένας τέτοιος στίχος εμπεριέχει πολλές ερμηνείες. Εάν αυτές οι ερμηνείες έχουν αντίκτυπο στον κόσμο, γίνονται πολύ δημοφιλείς.
- Εσείς έχετε γράψει ένα ποίημα, την “Κατάσταση πολιορκίας”. Τι είναι αυτό από το οποίο πολιορκείται στις μέρες μας ο σύγχρονος άνθρωπος;
Το λέω μέσα στο ποίημα, γιατί τα ποιήματα δεν ερμηνεύονται. Λέω σε κάποιο σημείο ότι πολιορκούμαστε από τα πάντα και από τον εαυτό μας. Είναι η υπερπαραγωγή της βιομηχανικής μας κοινωνίας, η οποία παράγει άχρηστα πράγματα ή ακόμα και βλαβερά, με ένα ρυθμό τελείως φρενήρη, οδηγώντας μας στις περίφημες κρίσεις. Ξαφνικά βλέπεις ότι δημιουργείται αυτή η φούσκα του υπερκαταναλωτισμού, η οποία μετά σκάει και έχουμε φτάσει στη λιτότητα, στην άθλια λιτότητα, την οποία μάς την επιβάλουν απ’ έξω. Θέλω να πω ότι αυτό το ποίημα δείχνει ότι υπάρχουν δυνάμεις οι οποίες παράγουν, αλλά παράγουν αναρχικά και χωρίς καμία πραγματική κατεύθυνση και συνείδηση.
- Ο Μπρεχτ λέει: “Μη φοβάσαι τόσο πολύ τον θάνατο, όσο μια ανεπαρκή ζωή”. Ποια είναι η δική σας σχέση με το θάνατο;
Όπως είναι όλων των ανθρώπων… Η ζωή είναι σχετικά σύντομη. Σήμερα ζούμε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη εποχή, λόγω της ιατρικής, η οποία έχει κάνει τεράστια πρόοδο. Παρόλα αυτά η ζωή μας είναι σύντομη και κατά κάποιο τρόπο μοναδική και τραγική.
- Τραγική, γιατί;
Είναι αυτός ο τρόμος του άδειου, του κενού που αφήνουμε πίσω μας. Εάν δημιουργήσουμε ένα έργο, μπορεί ίσως το έργο να μείνει. Εάν όμως δεν έχουμε κάνει τίποτα άλλο στη ζωή μας παρά μία δράση, δεν αφήνουμε τίποτα πίσω μας. Διότι οι άνθρωποι είμαστε ένας πολύπλοκος μηχανισμός, ο οποίος θέλει να διαρκέσει, αλλά φυσικά δεν μπορεί να επιζήσει περισσότερο από ένα ορισμένο όριο, γιατί φθείρεται. Παρόλα αυτά όμως, καταφέρνουμε μέσα σε ένα σύντομο διάστημα να κάνουμε ορισμένα πράγματα.
- Όταν φύγετε από τη ζωή, πώς θέλετε να σας θυμούνται;
Δεν μπορεί κανείς να ξέρει, διότι οι γενιές που διαδέχονται η μια την άλλη έχουν και μία τάση να σκέφτονται διαφορετικά. Η γλώσσα αλλάζει, οι έννοιες αλλάζουν, οι σκέψεις αλλάζουν, τα γούστα αλλάζουν κ.ο.κ. Μπορεί να έχεις εποχές όπου θα σε ξεχάσουν και άλλες εποχές όπου θα σε ξαναθυμηθούν και θα σε αναδείξουν. Με λίγα λόγια, ώσπου να γίνεις κλασικός, όπως έχουν γίνει ορισμένοι δικοί μας συγγραφείς, μπορεί να περάσεις από φάσεις εκλείψεων.
- Tι φοβάται ο Νάνος Βαλαωρίτης;
Φοβάμαι πάντοτε μην συμβεί κάτι στους αγαπημένους μου ανθρώπους ή σε εμένα και δεν μπορώ να τους βοηθήσω. Αυτά είναι νομίζω ανθρώπινα πράγματα, γενικά. Εγώ δεν είμαι διαφορετικός από οποιονδήποτε άλλον.
- Έχετε μετανιώσει για κάτι;
Nαι, ότι έχασα πολλές ευκαιρίες, διαφόρων ειδών. Επαγγελματικές, πνευματικές, ερωτικές. Τα πάντα. Αυτό συμβαίνει στη ζωή… Από κάποια στιγμή ή δε σκέφτεσαι σωστά ή κάτι συμβαίνει. Φταίνε και οι περιστάσεις. Υπάρχουν πολλά θέματα για τα οποία μετά μετανιώνεις που δεν μπόρεσες να κάνεις περισσότερα εκείνη τη στιγμή, στη ζωή σου.
- Ας περάσουμε και στα της πολιτικής που τόσο πολύ σας αρέσει. Πώς βλέπετε την Ευρωπαϊκή πολιτική; To ευρωπαϊκό ιδεώδες;
Για την Ευρώπη τα βλέπω πολύ άσχημα τα πράγματα. Φοβάμαι ότι δεν θα μεταλλαχθεί από νεοφιλελεύθερη και απάνθρωπη σε πιο ανθρώπινη και όχι πολεμοχαρή. Η Ευρώπη σε μία αναρχία θα διαλυθεί. Θεωρώ ότι η απόπειρα των Αμερικάνων, αυτή τη στιγμή, να κυριαρχήσουν μόνοι τους στον πλανήτη, είναι Δονκιχωτισμός. Ο πλανήτης μπορεί να σωθεί μόνο από ένα καλό πνεύμα.
- Πρώτη φορά Αριστερά. Ποια η γνώμη σας;
Αυτό ψηφίσαμε για να αλλάξουμε λιγάκι. Ωστόσο, δε νομίζω ότι αλλάξαμε τόσο πολύ. Δεν ξεκολλάμε εύκολα από τις συνήθειες. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είναι βιαστική να κάνει διάφορες αλλαγές, οι οποίες δεν είναι της στιγμής, εφόσον δεν έχουμε χρήματα και κινδυνεύουμε. Δεν είναι καλό που επικεντρώνονται στα μικρά θέματα, χωρίς να έχουν λύσει πρώτα τα μεγάλα. Δεν έχουν καλό σύστημα μεταξύ τους. Ο ατομικισμός βέβαια είναι το μεγάλο ελάττωμα των Ελλήνων. Δεν συνεργαζόμαστε καλά. Εάν ήμασταν ένα άλλο κράτος της Ευρώπης και ερχόταν ένα αριστερό κόμμα στην εξουσία, θα πετύχαινε πολύ πιο γρήγορα και καλύτερα, αλλά εμείς δεν έχουμε τον τρόπο να το κάνουμε αυτό, λόγω του τρομακτικού ατομικισμού στον οποίο είμαστε συνηθισμένοι και του ότι δε μπορούμε να συνεργαστούμε μεταξύ μας.
- Είχατε πει ότι από την Κυριακή των εκλογών και μετά όλη η Ευρώπη θα μιλάει για την Ελλάδα.
Όλοι μιλάνε για την Ελλάδα. Είμαστε ένας περίεργος λαός ο οποίος έχει συνηθίσει να αντιστέκεται.Και τα 500 χρόνια με τους Τούρκους τι κάναμε; Αντισταθήκαμε. Έχουμε αντισταθεί και πνευματικά και βιολογικά. Δεν είμαστε ένας λαός που σκύβει το κεφάλι και νομίζω ότι θα αντισταθούμε μέχρι το τέλος. Δεν θα ενδώσουμε, διότι και οι δεξιοί να είχαν έλθει στα πράγματα πάλι θα βρίσκονταν σε αδιέξοδο τώρα. Δεν θα μπορούσαν να περάσουν και άλλα σκληρά μέτρα. Δεν άντεχε ο κόσμος και αυτό το είχαν καταλάβει στη ΝΔ και στο ΠΑΣΟΚ. Μία αριστερή κυβέρνηση όμως, μέσα σε μία άκρως συντηρητική Ε.Ε., είναι σίγουρα το μαύρο πρόβατο.
- Έχουμε περιθώρια απεμπλοκής από αυτή την κατάσταση;
Άμεσα, μικρά πράγματα,νομίζω. Κάνουμε βηματάκια για να επιβιώσουμε. Και ο Τσίπρας μου δίνει την αίσθηση που μου δίνει ο “ηλίθιος” του Ντοστογιέφσκι. Αυτός ο δαιμόνιος Ντοστογιέφσκι έχει επινοήσει ένα αθώο πρόσωπο, το οποίο δεν μπορεί να το πλήξει κανένας λόγω της αθωότητάς του και της αφέλειάς του. Έχει αυτή τη δύναμη. Ως πρόσωπο ο Τσίπρας είναι πολύ αγαπητό, διότι έχει αυτό το στοιχείο.
- Ο Τσίπρας έχει τη στόφα του ηγέτη;
Oι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες είναι τέτοιες που δεν ευνοούν την ανάδειξη ενός ηγέτη. Γνωρίζουμε καλά ότι οι συνθήκες γεννάνε τους ηγέτες. Σήμερα είναι όλα ισοπεδωμένα. Ακόμα και η πολιτική είναι ισοπεδωμένη. Βλέπεις ότι αυτοί που κινούν τα νήματα στην Ευρώπη είναι ανθρωπάκια.
- Η πολιτική, όπως υποστηρίζετε, είναι ισοπεδωμένη. Με τους πνευματικούς ανθρώπους τι γίνεται; Aανταποκρίνονται στον ρόλο τους;
Εγώ νομίζω και ναι και όχι. Εκεί που δεν το περιμένεις βρίσκεις καταπληκτικά άρθρα από ανώνυμους. Η επίδοσή των γνωστών είναι μηδαμινή, δυστυχώς. Ίσως είναι φόβος, εγωισμός, καριερισμός, δεν ξέρω τι είναι. Μπορείς να πεις ο,τιδήποτε. Θεωρώ, όμως, ότι δεν έχουν καθόλου θάρρος.
- Έγινε μεγάλος ντόρος για την περιφορά των λειψάνων στην Αγία Βαρβάρα. Ποια είναι η γνώμη σας πάνω σε αυτό;
Αυτός είναι λαϊκισμός στη χειρότερή του μορφή. Είναι σαν να επιστρέφουμε στον Μεσαίωνα. Δεν είμαστε Μεσαίωνας, είμαστε μία κοινωνία, η οποία είναι προχωρημένη πια, και προοδεύει μέσα από τις επιστήμες.
- Είστε αισιόδοξος για το μέλλον;
Οι Έλληνες είναι πανέξυπνοι, αυτό είναι γεγονός. Ότι δεν χρησιμοποιούμε σωστά την εξυπνάδα μας είναι και αυτό γνωστό. Δεν θυμάμαι αν ήταν ένας Άγγλος πρωθυπουργός ο οποίος είχε πει το εξής για τους Έλληνες: “Δεν πρέπει να αφήσουμε τους Έλληνες να κυριαρχήσουν στην ανατολική Μεσόγειο γιατί παραείναι έξυπνοι”. Πρέπει λοιπόν να εκμεταλλευτούμε αυτό μας το προσόν.
+ Η συνέντευξη με τον κύριο Βαλαωρίτη έγινε τον Μάιο του 2015
Latest posts by Εύα Κακλειδάκη (see all)
- Μία ελληνική εφεύρεση που ανιχνεύει τα νοθευμένα ποτά παραμένει στα αζήτητα - October 29, 2018
- Φένια Αποστόλου: Το κάλεσμα της Λορίν, οι ψεύτικες ζωές και η συνειδητότητα του είναι μας - January 14, 2018
- Τα κοχύλια του Δημήτρη Μυταρά – Μία ανέκδοτη εξομολόγηση - February 17, 2017
