Η δηλητηρίαση ως μέθοδος εγκληματικής δράσης και οι συμβολικές της διαστάσεις

της Αγγελικής Καρδαρά.

Διπλή δολοφονία με δηλητηρίαση

Μεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η υπόθεση του λέκτορα που κατηγορείται για τη δηλητηρίαση της συζύγου του και της γιαγιάς της. Ένας καταξιωμένος στον επαγγελματικό του χώρο και στον κοινωνικό του περίγυρο Πανεπιστημιακός βρίσκεται προφυλακισμένος για ένα διπλό έγκλημα που έχει διαπραχθεί με ειδεχθή τρόπο, στοιχείο που μας προβληματίζει δεδομένου ότι η επαγγελματική καταξίωση και η κοινωνική θέση ενός διδάσκοντα στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, στερεοτυπικά τουλάχιστον, δεν συνάδει με την εικόνα ενός στυγνού εγκληματία. Το κατηγορητήριο είναι βαρύ: «ανθρωποκτονία από πρόθεση, κατά συρροή». Ο ίδιος δηλώνει αθώος. Επομένως, θα παρακολουθήσουμε την υπόθεση στα δικαστήρια, τα οποία είναι και τα αρμόδια να αποφανθούν για την αθωότητα ή ενοχή του κατηγορουμένου. Είναι πάντως μια υπόθεση με πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, την οποία αξίζει να διερευνήσουμε.

Οι εξελίξεις στην υπόθεση-θρίλερ

Πρόκειται για μια υπόθεση που δίχως να είμαι υπερβολική έχει στοιχεία κινηματογραφικά, γιατί -δυστυχώς- η ζωή, όπως έχουμε δει και σε άλλες ακραίες μορφές εγκληματικότητας στη χώρα μας αλλά και διεθνώς, ξεπερνάει ορισμένες φορές τα πιο ευφάνταστα σενάρια τρόμου ή αποτελεί πηγή έμπνευσης για τους δημιουργούς.

Ας θυμηθούμε όμως τα βασικά στοιχεία της υπόθεσης, όπως έχουν αποτυπωθεί στο αστυνομικό ρεπορτάζ. Στο ρεπορτάζ του Βασίλη Παπαναστασούλη με τίτλο ΣΤΗ ΦΥΛΑΚΗ Ο ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΤΟΥ ΑΠΘ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΠΛΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ που αντλείται στις 27-1-12017 και μπορείτε να βρείτε εδώ αντλούμε όλες τις σχετικές πληροφορίες για το θέμα, τις εξελίξεις σε αυτή την υπόθεση-θρίλερ που ξεκίνησε το 2013 και ενημερωνόμαστε για τη θέση του κατηγορουμένου, ο οποίος δηλώνει αθώος: «Ο 43χρονος λέκτορας του Πανεπιστημίου κατηγορείται ότι δηλητηρίασε την 31χρονη γυναίκα του αλλά και την 86χρονη γιαγιά της. Τη διαφωνία υπέρ του ανακριτή ήρε το Δικαστικό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης, μετά τη διαφωνία εισαγγελέα στην υπόθεση διπλής δολοφονίας που αποκαλύφθηκε, το 2013, στη Θεσσαλονίκη. Ανακριτής και εισαγγελέας διαφώνησαν για την προφυλάκιση του 43χρονου λέκτορα του ΑΠΘ που κατηγορείται ότι δηλητηρίασε την 31χρονη γυναίκα του και την 86χρονη γιαγιά της. Μετά την απολογία, ο ανακριτής ζήτησε την προφυλάκιση του κατηγορουμένου. Αντίθετα η εισαγγελέας γνωμοδότησε υπέρ της επιβολής περιοριστικών όρων, χωρίς προσωρινή κράτηση, μέχρι τη διεξαγωγή της δίκης. Τελικά το δικαστικό συμβούλιο τάχθηκε υπέρ του ανακριτή ζητώντας την προφυλάκιση του καθηγητή. Σε βάρος του εκδόθηκαν εντάλματα σύλληψης και προσωρινής κράτησης. Η έρευνα των διωκτικών αρχών διήρκησε περισσότερο από τρία χρόνια. Ο κατηγορούμενος για «ανθρωποκτονία από πρόθεση, κατά συρροή» απολογήθηκε στον ΣΤ’ ανακριτή… Η απολογία ξεκίνησε τον περασμένο Νοέμβριο και ελήφθη σε δόσεις καθώς ο κατηγορούμενος εμφανίστηκε τέσσερις φορές ενώπιον του ανακριτή για να απολογηθεί. Ο 43χρονος αρνείται την κατηγορία και υποστηρίζει την εκδοχή της δηλητηρίασης από σωληνώσεις, σύμφωνα με το δικηγόρο του. Κατά την προανάκριση ο τότε ύποπτος ακαδημαϊκός κατέθεσε ανωμοτί στην Ασφάλεια Θεσσαλονίκης, κάνοντας λόγο για ατύχημα. Παρουσιάστηκε μετά τη εκταφή και τις τοξικολογικές εξετάσεις στις σορούς γιαγιάς και εγγονής που αποκάλυψαν υψηλές συγκεντρώσεις αρσενικού. Οι διωκτικές αρχές πιστεύουν ότι η 31χρονη σύζυγος δηλητηριάστηκε σταδιακά σε μεγάλο χρονικό διάστημα ακόμη και μέσα στο νοσοκομείο «Παπανικολάου», όπου νοσηλεύτηκε. Ο κατηγορούμενος φέρεται ότι δηλητηρίασε τη γυναίκα του και μητέρα του ανήλικου παιδιού τους, κατά τη διάρκεια της νοσηλεία της […] Τον επόμενο μήνα και η γιαγιά εισήχθη στο ίδιο νοσοκομείο με οξεία νεφρική ανεπάρκεια και έχασε τη μάχη με τη ζωή, ύστερα από ολιγοήμερη νοσηλεία. Η εγγονή επέστρεψε στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας και κατέληξε από πολυοργανική ανεπάρκεια, τρεις ημέρες αργότερα. Η κατάσταση της υγείας της επιδεινώθηκε τόσο ραγδαία, την ώρα που όλα έδειχναν να πηγαίνουν καλά. Κάπου εκεί άρχισαν να κινούνται υποψίες ότι πίσω από τους δύο θανάτους υπάρχει ένας δολοφόνος».

Εγκλήματα και Τρόπος Δράσης/Modus Operandi

Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για τη διάπραξη της διπλής ανθρωποκτονίας, σύμφωνα με το κατηγορητήριο, είναι η δηλητηρίαση. Πρόκειται για μια μέθοδος που μου προξένησε το ερευνητικό μου ενδιαφέρον, για δύο βασικούς λόγους.

Πρώτον, γιατί διεθνώς η έρευνα δείχνει ότι πρόκειται για μια ασυνήθιστη μέθοδο εγκληματικής δράσης, δεδομένου ότι το άτομο που την χρησιμοποιεί πρέπει να έχει πρόσβαση σε δηλητήρια ή ανάλογες ουσίες. Σίγουρα ένα άτομο, του οποίου η ειδικότητα και επαγγελματική εξειδίκευση του δίνει αυτήν τη δυνατότητα (π.χ. γιατρός / φαρμακοποιός / εργαζόμενος σε νοσοκομείο ή φαρμακείο κ.λπ.) θα μπορούσε να την χρησιμοποιήσει ευκολότερα και πάλι βέβαια είναι δύσκολο να μην κινηθούν υποψίες στον επαγγελματικό του χώρο.

Δεύτερον, γιατί συνήθως η συγκεκριμένη μέθοδος χρησιμοποιείται από γυναίκες και αυτό είναι ένα στοιχείο που και η δική μου έρευνα έχει εντοπίσει σε πολύκροτες υποθέσεις γυναικείες εγκληματικότητας που μας έχουν απασχολήσει στην Ελλάδα και διεθνώς.

Όσον αφορά το γιατί οι γυναίκες επιλέγουν τη δηλητηρίαση, οι εγκληματολόγοι υπογραμμίζουν ότι οι γυναίκες, κυρίως σε εγκλήματα κατά των συζύγων ή συντρόφων τους, προτιμούν να χρησιμοποιήσουν ένα πιο «ασφαλές» για αυτές μέσο, όπως είναι η δηλητηρίαση. Αντίθετα, ένας πιο βίαιος τρόπος διάπραξης του εγκλήματος, όπως για παράδειγμα η χρήση όπλου ή μαχαιριού, σίγουρα θα «απαιτούσε» από αυτές να καταβάλουν μεγαλύτερη σωματική δύναμη. Από την άλλη πλευρά, οι άντρες επιλέγουν κατά κανόνα πιο βίαιους τρόπους εγκληματικής δράσης και κάνουν χρήση της σωματικής τους δύναμης, όταν στρέφουν την οργή τους κατά των συζύγων τους. Η διαφοροποίηση που εντοπίζει η έρευνα στον τρόπο εγκληματικής δράσης αντρών-γυναικών οφείλεται και στη διαφορετική μυϊκή δύναμη αλλά και στην διαφορετική ψυχοσύνθεσή τους, συνεπώς τον διαφορετικό τρόπο αντίδρασης σε οριακές καταστάσεις.

Απεικόνιση του ψυχο-εγκληματικού προφίλ δραστών

Η μέθοδος που εφαρμόζεται για τη διάπραξη ενός εγκλήματος αποκαλύπτει ταυτόχρονα σημαντικά στοιχεία για το ψυχο-εγκληματικό προφίλ του δράστη ή της δράστιδος.

Τι αποκαλύπτει σε πρακτικό αλλά και συμβολικό επίπεδο η χρήση της δηλητηρίασης σε ανάλογες υποθέσεις;

Βασιζόμενη σε ερευνητικά δεδομένα και υποθέσεις που έχω μελετήσει, καταλήγω στα ακόλουθα συμπεράσματα αναφορικά με υποθέσεις όπου χρησιμοποιείται η δηλητηρίαση με σκοπό να επιφέρει το θάνατο του θύματος:

Η δηλητηρίαση αποκαλύπτει ότι η πράξη είναι καλά σχεδιασμένη. Ο δράστης ή η δράστιδα πρέπει να βρει τρόπο να εξασφαλίσει το δηλητήριο και να προσχεδιάσει τον τρόπο με τον οποίο θα δηλητηριάσει το θύμα χωρίς να κινήσει τις υποψίες του ίδιου ή τρίτων προσώπων. Όλη αυτή η διαδικασία, συνεπώς, συνεπάγεται χρόνο και βέβαια αποκαλύπτει την πρόθεση του δράστη ή της δράστιδος να έχει απόλυτη επιτυχία στο στόχο.

Η δηλητηρίαση, επίσης, φανερώνει τη ψυχραιμία και αναλγησία του δράστη ή της δράστιδος και ταυτόχρονα την απάθεια προς τον σωματικό πόνο που δύναται να προκαλέσει ή ακόμα και προς τον παρατεταμένο πόνο που μπορεί να επιφέρει στο θύμα μια χρόνια για παράδειγμα δηλητηρίαση. Συνεπώς, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο δράστης ή η δράστιδα έχει βεβαρυμμένη ψυχοπαθολογία, δεδομένου ότι δεν ενδιαφέρεται για τις οδυνηρές επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην υγεία του θύματος, οδηγώντας τελικά σε επώδυνες καταστάσεις ή/και στο θάνατο του θύματος.

Όσον αφορά τώρα τους άντρες που επιλέγουν τη δηλητηρίαση ως μέθοδο εγκληματικής δράσης, είναι σημαντικό να τονίσω ότι σύμφωνα με τις έρευνες πρόκειται για εξουσιαστικά άτομα που θέλουν να έχουν απόλυτο έλεγχο στη ζωή και το θάνατο, οδηγούμενοι ακόμα και σε ακραίες συμπεριφορές.

Ερευνητικά δεδομένα και δηλητηρίαση

Στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο της η Katherine Watson με τίτλο How the ladies like to murder (*1) (μετάφραση: πώς αρέσει στις γυναίκες να σκοτώνουν), αναφέρει ότι διαχρονικά η δηλητηρίαση αποτελεί «γυναικεία υπόθεση». Ωστόσο, η συγγραφέας υπογραμμίζει ότι η δηλητηρίαση ασκεί μια ψυχαναγκαστική γοητεία σε ορισμένους άντρες δολοφόνους που επιλέγουν τη συγκεκριμένη μέθοδο, ακόμα και όταν υπάρχει μικρή πιθανότητα για να κερδίσουν κάτι, πιθανότατα εξαιτίας ενός ακαταμάχητου κύματος ύβρεως, όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει, το οποίο προκαλείται από την άσκηση εξουσίας που επιθυμούν να έχουν πάνω στη ζωή και το θάνατο. Η Watson δίνει ως ενδεικτικό παράδειγμα τον διαβόητο κατά συρροή δολοφόνο Dr Thomas Neill Cream, ο οποίος δολοφόνησε τέσσερεις ιερόδουλες στο Λονδίνο με χάπια που είχαν στρυχνίνη, λέγοντάς τους ότι ήταν ιατρικά σκευάσματα. Σύμφωνα με τη συγγραφέα, ο γιατρός ένιωσε μια εξαιρετικά μεγάλη ικανοποίηση από τον παρατεταμένο πόνο που προκάλεσε σε αυτές τις γυναίκες και την αγωνία που βίωσαν για την πορεία της υγείας τους.

Επιστροφή στην ελληνική πραγματικότητα

Επιστρέφοντας στην ελληνική πραγματικότητα, να υπενθυμίσω ότι η πρώτη γυναίκα κατά συρροή δολοφόνος στην Ελλάδα ήταν η χαρακτηριζόμενη «δηλητηριάστρια της Μάνης». Σκότωσε με παραθείο 4 συγγενείς της, ανάμεσά τους και τον 5χρονο ανιψιό της. Η τιμωρία της βαριά, καθώς καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε. (*2)

Μία άλλη υπόθεση που είχε συγκλονίσει την ελληνική κοινωνία ήταν αυτής της γυναίκας που δηλητηρίασε με τηγανόψωμα επτά ανθρώπους, επειδή αρνήθηκαν τα προξενιά με τις κόρες της. Ο δημοσιογραφικός κόσμος μάλιστα της απέδωσε το χαρακτηριστικό «Φαρμακούλα» και μέχρι σήμερα αναφερόμαστε στην υπόθεση της «Φαρμακούλας». Το 2011 η γυναίκα βγήκε από τις φυλακές του Ελεώνα Θήβας, έχοντας εκτίσει ποινή 17 χρόνων για το θάνατο τριών ανθρώπων και την απόπειρα δολοφονίας άλλων τεσσάρων. Ακόμη και μετά την αποφυλάκισή της ωστόσο, είναι σκόπιμο να τονίσουμε ότι επέμενε στην αθωότητα της: «Εγώ με τη συνείδησή μου είμαι καλά. Δεν έχω κάνει κάτι για να μετανιώσω. Δεν ήμουν εγώ αυτή που έβαλε το δηλητήριο μέσα στα τηγανόψωμα». (*3)

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το άρθρο του Γιάννη Ράγκου με τίτλο Η Φαρμακούλα με τα τηγανόψωμα και οι γυναίκες δηλητηριάστριες (Μέρος Ι και ΙΙ), το οποίο μπορείτε να διαβάσετε εδώ https://eglima.wordpress.com/2013/03/09/farmakula1/ και https://eglima.wordpress.com/2013/03/16/farmakula2/

Συνεπώς, και στην Ελλάδα η μέθοδος της δηλητηρίασης παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά που έχει αναδείξει διεθνώς η έρευνα.

Συνοπτικά

Συνοψίζοντας, με προβληματίζει και ταυτόχρονα θα ήθελα να σταθώ ερευνητικά στις συμβολικές διαστάσεις και προεκτάσεις που λαμβάνει η μέθοδος εγκληματικής δράσης που χρησιμοποιήθηκε στο διπλό έγκλημα, το οποίο σήμερα εξετάζουμε στο postmodern, εάν και εφόσον ασφαλώς αποδειχθεί ότι έτσι έγιναν τα πράγματα, γιατί μόνο τα δικαστήρια μπορούν να κρίνουν και να εξαγάγουν τα τελικά συμπεράσματα.

Αυτό που πρωτίστως κρίνω σκόπιμο να εξετάσουμε σε ανάλογες υποθέσεις αφορά το ότι η δηλητηρίαση είναι μια καλά σχεδιασμένη πράξη που θα έλεγα ότι τελικά αποκαλύπτει συσσωρευμένα συναισθήματα μίσους και οργής προς το θύμα.

Στην συγκεκριμένη υπόθεση τα θύματα βίωσαν παρατεταμένο πόνο και μέχρι να καταλήξουν πέρασαν μια πολύ ψυχοφθόρα διαδικασία, με εισαγωγή σε νοσοκομείο, συνεχείς εξετάσεις, άγχος για τα αποτελέσματα των ιατρικών πράξεων κ.λπ. Βιώσαν, ουσιαστικά, έναν αργό και βασανιστικό θάνατο, στοιχείο που αναμφίβολα προβληματίζει και χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Η δικαιοσύνη έχει πλέον το λόγο και θα αποφανθεί εάν ισχύει η θέση του κατηγορουμένου ότι ο θάνατος ήταν ένα ατύχημα που επήλθε από πόση μολυσμένου νερού από τις δύο γυναίκες στην εξοχική τους κατοικία ή εάν πρόκειται για ανθρωποκτονία με πρόθεση και κατά συρροή. Αναμένουμε συνεπώς τις εξελίξεις στην υπόθεση…

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Βλ. σχετικά και το άρθρο με τίτλο How the ladies like to murder P. D. James reviews Poisoned Lives by Katherine Watson που μπορείτε να βρείτε στην Telegraph εδώ .
Βλ. σχετικά με την υπόθεση το άρθρο που αντλείται στις 28-5-2-16 από τη Μηχανή του Χρόνου με τίτλο Η πρώτη γυναίκα κατά συρροή δολοφόνος στην Ελλάδα ήταν η «δηλητηριάστρια της Μάνης». Σκότωσε με παραθείο 4 συγγενείς της, ανάμεσά τους και τον 5χρονο ανιψιό της. Καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε και μπορείτε να διαβάσετε στη Μηχανή του Χρόνου εδώ .
Για περισσότερες πληροφορίες βλ. το άρθρο με τίτλο Η γυναίκα που δηλητηρίασε επτά ανθρώπους με τηγανόψωμα, επειδή αρνήθηκαν το προξενιό με τις κόρες της, το οποίο αντλείται στις 15-11–2014 από τη Μηχανή του Χρόνου και μπορείτε να διαβάσετε εδώ .

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.