Οι αριστουργηματικές ηχογραφήσεις της Maria Callas

του Δημήτρη Καλαντζή.

H Μαρία Κάλλας είχε την τύχη να ξεκινήσει τη διεθνή της καριέρα ακριβώς την εποχή που κυκλοφορούσαν για πρώτη φορά οι δίσκοι LP. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1940, ελάχιστες όπερες ήταν διαθέσιμες σε δίσκους, καθώς για την πλήρη ηχογράφησή τους, απαιτούνταν 80 – 100 δίσκοι 78 ή αργότερα 45 στροφών. Με τη μορφή των LP όμως, σχεδόν ολόκληρες οι όπερες μπορούσαν να χωρέσουν σε ένα διπλό ή τριπλό σετ δίσκων (πλην βεβαίως εκείνων του Wagner).

Μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι μεγάλες δισκογραφικές εταιρίες ήθελαν να υπογράψουν συμβόλαια με τα πιο λαμπερά αστέρια του λυρικού τραγουδιού. O τετραπέρατος παραγωγός Walter Legge κατάφερε την μεγαλύτερη επιτυχία υπέρ της EMI: να κλείσει αποκλειστικό συμβόλαιο με την Μαρία Κάλλας που μέχρι τότε είχε κάνει μόνο λίγους δίσκους με την ιταλική εταιρεία Cetra.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’50, όταν η φωνή της Κάλλας ήταν στην απόλυτη κορυφή της, ηχογράφησε μαζικά μία σειρά από όπερες, πολλές φορές με τους ίδιους παρτενέρ και πάντα με μαέστρο τον Serafin. Οι ηχογραφήσεις εκείνης της περιόδου αποτελούν τη βασική δισκογραφία αναφοράς για την Κάλλας.

Η Κάλλας ηχογράφησε για την ΕΜΙ όπερες που δεν είχε τραγουδήσει μέχρι τότε στη σκηνή αλλά δεν ηχογράφησε κάποια έργα που αγαπούσε να τραγουδά στη σκηνή. Ο Walter Legge ήθελε ο κατάλογος της EMI να είχε μόνο δημοφιλείς όπερες. Η Κάλλας όμως δεν ήταν διατεθειμένη να ακολουθήσει τις επιθυμίες του και στη σκηνή…

Η Κάλλας είχε επιλέξει να δώσει νέα ζωή σε έργα ξεχασμένα επί δεκαετίες, όπως την Anna Bolena και τον Poliuto του Donizzeti. Οι παραστάσεις από αυτές τις όπερες μεταδόθηκαν ζωντανά από ραδιοφωνικούς σταθμούς και κάθε λογής «πειρατές» βρήκαν την ευκαιρία να τις χαράξουν σε δίσκους. Η δημοφιλία αυτών των «πειρατικών» δίσκων ανάγκασε την EMI να διεκδικήσει τα δικαιώματα των παραστάσεων, αναγνωρίζοντας πόσο άδικο είχε, όταν δεν εμπιστεύτηκε τις προσωπικές επιλογές της Κάλλας.

Οι περισσότερες ηχογραφήσεις της Κάλλας ήταν πολύ καλής ποιότητας. Τις επόμενες δεκαετίες όμως, η ΕΜΙ θεώρησε σωστό να μετατρέψει τον μονοφωνικό ήχο τους σε στερεοφωνικό, δημιουργώντας μεγάλες αλλοιώσεις στη μοναδική έκταση της φωνής της. Η αποκατάσταση του μονοφωνικού ήχου ήρθε μόλις το 1997 με την επανακυκλοφορία των πρωτότυπων ηχογραφήσεων, επεξεργασμένων στα περίφημα στούντιο Abbey Road του Λονδίνου.

Bellini, Norma: Η αγνή θεά Μαρία Κάλλας

Η Νόρμα ήταν ο αγαπημένος ρόλος της Κάλλας και η όπερα που τραγούδησε περισσότερο από όλες στις κορυφαίες σκηνές όλου του κόσμου. Είναι ίσως και ο πιο δύσκολος ρόλος στο παγκόσμιο ρεπερτόριο της όπερας, καθώς έχει τεχνικές και συναισθηματικές απαιτήσεις, που φοβίζουν τις περισσότερες σοπράνο. Η Κάλλας ηχογράφησε δύο φορές την Νόρμα, το 1954 και το 1960. Εκείνη του 1954 θεωρείται η καλύτερη, παρά τις όποιες τεχνικές ελλείψεις, καθώς καταγράφει την Κάλλας στην πιο δραματική στιγμή με τα συναισθήματά της να μοιάζουν με ασυγκράτητο χείμαρρο που συνεπαίρνει την ψυχή του ακροατή. Η άρια Casta Diva – είναι παγκόσμια διαπίστωση – δεν πρόκειται ποτέ να ερμηνευτεί καλύτερα από την Μαρία Κάλλας. Η Κάλλας είναι η αιώνια Αγνή Θεά του Bellini και του λυρικού τραγουδιού.

Verdi, La Traviata: Τελειότητα από τη Λισσαβώνα

Η Τραβιάτα ήταν ο δεύτερος πιο αγαπημένος ρόλος της Κάλλας και είναι τραγικό που δεν έχουμε κάποια ηχογράφηση με καλύτερο ήχο από αυτήν εδώ, από μία παράσταση στη Λισσαβώνα το 1958. Αξίζει πάντως κάποιος να παραβλέψει τον ήχο της ορχήστρας για να θαυμάσει την τελειότητα της απόδοσης του ρόλου από την Κάλλας. Οι φίλοι της όπερας λένε «αν θέλεις να συνεχίσεις να παρακολουθείς Τραβιάτα, μην ακούσεις την Τραβιάτα της Κάλλας. Η σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη ερμηνεία είναι συντριπτική υπέρ της Κάλλας».

Puccini, Tosca: Η πιο συναρπαστική τραγωδία

Οι φίλοι της όπερας δύσκολα συμφωνούν σε κάτι, αλλά για ετούτο δεν υπάρχει καμία διαφωνία: Η Τόσκα της Κάλλας είναι η καλύτερη ηχογράφηση της όπερας του Πουτσίνι που έγινε ποτέ! Η Κάλλας εδώ συνοδεύεται από τους di Stefano και Gobbi, ενώ την όπερα διευθύνει ο κορυφαίος Victor de Sabata.

Bizet, Carmen: Ποτέ αυτά τα πόδια!

Η Κάλλας σχεδόν αναγκάστηκε να κάνει αυτή την ηχογράφηση το 1964. Ήταν ένας ρόλος που ποτέ δεν τραγούδησε στη σκηνή. Έχει μείνει στην ιστορία η άρνησή της να υποδυθεί τη γυναίκα που χρησιμοποιεί τους άντρες και τους πετά σαν στυμμένες λεμονόκουπες με τη φράση: «Ποτέ! Ποτέ αυτά τα πόδια (δείχνοντας τα πόδια της) δεν θα ανέβουν στη σκηνή ως πόδια της Κάρμεν!». Όσο όμως κι αν δεν της άρεσε ο ρόλος της Κάρμεν, μας παρέδωσε ένα ακόμα αριστούργημα που λατρεύτηκε και λατρεύεται σε όλον τον κόσμο. Η τελευταία σκηνή με τον Gedda ως Don Jose, κάνει τις τρίχες σου να ανασηκώνονται από συγκίνηση.

Puccini, Madama Butterfly: Η αξιοθαύμαστη Madama

Κάποιοι λένε ότι εάν έπρεπε να διαλέξουν μόνο μία ηχογράφηση της Κάλλας, αυτή θα ήταν η Μαντάμα Μπάτερφλάι. Και σε αυτή την περίπτωση ήταν ένας ρόλος που δεν άρεσε στην ίδια. Τον είχε υποδυθεί μόνο τρεις φορές στη σκηνή. Η συγκεκριμένη ηχογράφηση όμως, θεωρείται ως θαύμα παρουσίασης ενός χαρακτήρα και μία από τις πιο δυναμικές ηχογραφήσεις όλων των εποχών. Η Κάλλας έχει εξαιρετική υποστήριξη από τον Karajan. Ένα έργο για να ακούς και να θαυμάζεις το μεγαλείο της φωνής και της ορχήστρας.

* Η ανάρτηση βασίζεται στο άρθρο του μουσικολόγου Michael Tanner «Callas on Disc» για το περιοδικό «Classical Music», τεύχος 85, Μάιος 1997, Λονδίνο.

Bio
Latest Posts

Δημήτρης Καλαντζής

Γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στο κέντρο της Αθήνας. Σπούδασε δημοσιογραφία στο «Εργαστήρι» και Ελληνικό Πολιτισμό στο ΕΑΠ. Έχει δουλέψει σε εφημερίδες, ραδιοφωνικούς & τηλεοπτικούς σταθμούς και τώρα διερευνά τους κώδικες του διαδικτύου. Αγαπά τις ανθρώπινες ιστορίες και τις γάτες.