Τα μυστικά του χαμόγελου

του Δημήτρη Καλαντζή.

Το χαμόγελο αποτελεί τον σημαντικότερο και πιο απλό τρόπο έκφρασης χωρίς λόγια. Χαμογελάμε όταν είμαστε χαρούμενοι, κάποιες φορές για να γίνουμε συμπαθείς κι άλλες γιατί απλά ανταποκρινόμαστε στο χαμόγελο των άλλων. Πως όμως μπορούμε να διακρίνουμε ένα αυθεντικό χαμόγελο από ένα προσποιητό και τι συμβαίνει όταν δεν μπορούμε να χαμογελάσουμε;

Η ψυχολογική έρευνα έχει δείξει ότι τα μωρά έρχονται στον κόσμο με την προδιάθεση να χαμογελάσουν. Ανεξάρτητα από τον τόπο, τη φυλή και την κουλτούρα μέσα στην οποία μεγαλώνουν, το χαμόγελο είναι το πρωταρχικό μέσο κοινωνικοποίησης που σηματοδοτεί τη διάθεση του μωρού να διαδράσει με τους ανθρώπους γύρω του.

Στην πραγματικότητα το χαμόγελο έχει ηλικία μεγαλύτερη των 30 εκατομμυρίων χρόνων, όταν οι μακρινοί μας πρόγονοι που ήθελαν να δείξουν ότι δεν έχουν επιθετικές τάσεις προς άλλα μέλη του είδους τους, έδειχναν τα δόντια τους βγάζοντας μικρές κραυγές, όπως ακριβώς κάνουν ακόμα οι πίθηκοι και οι μαϊμούδες.

Οι επιστήμονες στα μέσα στου 19^ου αιώνα κατέληξαν ότι υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ φυσικού και προσποιητού χαμόγελου. Στο φυσικό χαμόγελο εμπλέκονται οι μύες τόσο του στόματος που σχηματίζουν τη γνωστή καμπύλη όσο και οι μύες των ματιών και των ζυγωματικών. Στο προσποιητό χαμόγελο δουλεύουν μόνο οι μύες γύρω από το στόμα και αυτό γιατί είναι εκείνοι που μπορούν να ελεγχθούν απόλυτα από τον εγκέφαλο. Οι μύες του στόματος δηλαδή, υπακούουν αυστηρά στις διανοητικές εντολές, ενώ οι μύες γύρω από τα μάτια και τα ζυγωματικά, όσο κι αν προσπαθήσει κάποιος να τους ελέγξει, δεν θα καταφέρει να έχει το αποτέλεσμα ενός γνήσιου και φυσικού χαμόγελου.

Ακόμα κι ένα προσποιητό χαμόγελο όμως, είναι καλύτερο από την ανυπαρξία χαμόγελου. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, να πάτε σε ένα ξενοδοχείο και ο/η ρεσεψιονίστ να σας υποδέχεται με μία παγωμένη έκφραση στο πρόσωπο του/της. Ασφαλώς θα αισθανθείτε ότι βρεθήκατε σε ένα μη φιλικό μέρος, όπου δεν είστε ευπρόσδεκτος.

Αν αντιστρέψουμε τώρα την προοπτική και μπούμε στη θέση του / της ρεσεψιονίστ που είναι υποχρεωμένος/η να χαμογελά σε δεκάδες αγνώστους που καταφθάνουν καθημερινά στο ξενοδοχείο, τότε θα διαπιστώσουμε ότι δεν αντλεί καμία χαρά από το χαμόγελο του/της, σχεδόν ποτέ δεν χαμογελά γνήσια (δεν εμπλέκονται οι μύες των ζυγωματικών και των ματιών) και είναι πολύ πιθανόν αυτό το άτομο, στην μη επαγγελματική του ζωή, να δυσκολεύεται να χαμογελάσει αυθεντικά και να γευτεί έτσι τη χαρά των ορμονών που εκλύονται από το αυθεντικό χαμόγελο.

Τι συμβαίνει στο μυαλό των άλλων όταν μας βλέπουν να χαμογελάμε;

Στη Σουηδία διεξήχθη μία έρευνα όπου 1000 άτομα κλήθηκαν να δουν φωτογραφίες χαμογελαστών ανθρώπων και να τις αντιμετωπίσουν με εκφράσεις αποδοκιμασίας και αυστηρότητας. Όσο κι αν προσπάθησαν, ξεκινώντας όλοι συνοφρυωμένοι, μετά από 20, 30 φωτογραφίες χαμογελαστών ανθρώπων, σχηματίστηκαν και στα δικά τους πρόσωπα, αν όχι χαμόγελα, τουλάχιστον ουδέτερες εκφράσεις. Το πείραμα απέδειξε ότι χρειάζεται μεγαλύτερη διανοητική προσπάθεια για να μείνεις συνοφρυωμένος από το να παρασυρθείς από τα χαμόγελα.

Είναι σίγουρο ότι κάποιες φορές αισθανόμαστε περίεργα να ανταποδώσουμε το χαμόγελο σε έναν άγνωστο άνθρωπο που μας χαμογελά, αλλά δείχνει την τάση που έχουμε οι άνθρωποι να εμπλακούμε με τους άλλους, έστω και με μία ελάχιστη πράξη θετικής επικοινωνίας.

Τι συμβαίνει όταν το δικό μας χαμόγελο δεν βρίσκει ανταπόκριση;

Όταν μπαίνεις σε έναν χώρο και χρησιμοποιείς το χαμόγελό σου για να δείξεις ότι έχεις φιλικές διαθέσεις, είναι βέβαιο ότι θα απογοητευτείς στην περίπτωση που δεν βρεις ανταπόκριση. Με την επανάληψη της προσπάθειας και τις ίδιες απογοητευτικές αντιδράσεις, είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα πάψεις κι εσύ να χαμογελάς, οπότε ή θα πρέπει να ενσωματωθείς σε ένα περιβάλλον με εξαιρετικά αρνητικά συναισθήματα ή θα πρέπει να φύγεις και να διασώσεις το χαμόγελό σου. Το χαμόγελο είναι σημαντικό. Μας λείπει όταν δεν το δεχόμαστε και είναι λάθος να συμβιβαζόμαστε με την ανυπαρξία του.

Γιατί κάποιοι άνθρωποι χαμογελούν περισσότερο από άλλους;

Είναι εξακριβωμένο ότι τα κορίτσια χαμογελούν περισσότερο από τα αγόρια, είτε γιατί ενθαρρύνονται περισσότερο από το κοινωνικό τους περιβάλλον να το κάνουν, είτε επειδή έχουν τη σχετική προδιάθεση. Κάποιοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η τεστοστερόνη λειτουργεί ανασταλτικά στο χαμόγελο αλλά πιο σίγουρο είναι ότι η απουσία χαμόγελου σε έναν άνδρα δείχνει την τάση του να είναι κυριαρχικός και να κρατά σε απόσταση τους άλλους.

Ποιο είναι το πιο ειλικρινές χαμόγελο;

Ίσως πολλοί ανατριχιάσετε αλλά οι ψυχολόγοι λένε ότι δεν υπάρχει πιο αυθεντικό χαμόγελο από εκείνο που παραμορφώνει τελείως το πρόσωπο και το στόμα ανοίγει τόσο πολύ που ο άλλος μπορεί να διακρίνει τα ούλα των δοντιών σας. Είναι μία έκφραση που κανείς δεν θα ήθελε για τον εαυτό του να αποτυπωθεί σε φωτογραφία αλλά την ίδια ώρα είναι ένα χαμόγελο τόσο ειλικρινές όσο και θεραπευτικό για τον άνθρωπο που το κάνει, που ο οργανισμός του τον ανταμείβει με μεγάλες ποσότητες ορμονών χαράς.

(Φωτογραφία: Eddie Wong @Flickr)

Bio
Latest Posts

Δημήτρης Καλαντζής

Γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στο κέντρο της Αθήνας. Σπούδασε δημοσιογραφία στο «Εργαστήρι» και Ελληνικό Πολιτισμό στο ΕΑΠ. Έχει δουλέψει σε εφημερίδες, ραδιοφωνικούς & τηλεοπτικούς σταθμούς και τώρα διερευνά τους κώδικες του διαδικτύου. Αγαπά τις ανθρώπινες ιστορίες και τις γάτες.