Μπλε φάλαινα: Το διαδικτυακό παιχνίδι θανάτου εναντίον των «βιολογικών αποβλήτων»

της Αγγελικής Καρδαρά.

Ο 21χρονος Ρώσος, δημιουργός του διαδικτυακού παιχνιδιού αυτοκτονίας «Μπλε Φάλαινα», βρίσκεται στις φυλακές της Ρωσίας, κατηγορούμενος για την υποκίνηση τουλάχιστον 16 αυτοκτονιών κοριτσιών.

Όπως διαβάζουμε στο ρεπορτάζ (*), ο νεαρός υποστήριξε κατά την απολογία του ότι «καθάριζα την κοινωνία από ανθρώπους τέτοιου είδους. Όλα ξεκίνησαν το 2013. Επεξεργαζόμουν αυτή την ιδέα για πέντε χρόνια. Ήταν απαραίτητο να βοηθήσω στο ξεκαθάρισμα των κανονικών ανθρώπων από τα βιολογικά απόβλητα» και συνεχίζει:

«Το παιχνίδι ξενικά με το θύμα να μιλάει για τον εαυτό του, αφού περάσει από κάποιες διαδικασίες. Κατά τη διάρκεια όλων αυτών γίνεται ξεκάθαρο ποιον έχω απέναντί μου».

Ο νεαρός φέρεται να έχει μια ομάδα που τον στηρίζει, τους ανώνυμους «game masters», οι οποίοι ζητούν από τους συμμετέχοντες και τις συμμετέχουσες-κατά κύριο λόγο εφήβους- να αγοράσουν όπλα και διάφορα αιχμηρά αντικείμενα και στη συνέχεια να πάρουν μέρος σε μια σειρά πολύ επικίνδυνων δοκιμασιών. Οι δοκιμασίες, «αποστολές» θα μπορούσαμε να τις αποκαλέσουμε, διαρκούν 50 ημέρες. Ξεκινούν με πιο «ανώδυνες» δοκιμασίες, όπως να ζωγραφίσουν ένα άγριο ζώο, να παρακολουθήσουν μια ταινία τρόμου και σταδιακά γίνονται εξαιρετικά επικίνδυνες τόσο για τη σωματική όσο και την ψυχική υγεία των συμμετεχόντων, όπως να μην κοιμούνται, να περπατήσουν σε ένα πολύ υψηλό κτήριο και πολλές ακόμα δοκιμασίες που ξεπερνούν κατά πολύ τα όρια της σωματικής και ψυχικής αντοχής.

Το ιδιότυπο αυτό «παιχνίδι θανάτου» ονομάστηκε «μπλε φάλαινα» από μια από τις τελικές δοκιμασίες, κατά τις οποίες ο συμμετέχων/ η συμμετέχουσα πρέπει να χαράξει με μαχαίρι στο χέρι μια μπλε φάλαινα. Τα σύμβολα της φάλαινας και του μπλε χρώματος έχουν επιλεγεί, γιατί έχουν βιβλικές αναφορές. Η φάλαινα συμβολίζει τον αιώνιο θάνατο και είναι αναφορά στο βιβλικό κήτος που κατάπιε τον Ιωνά, ενώ το μπλε χρώμα συμβολίζει την απελπισία. Η τελευταία δοκιμασία είναι η δοκιμασία του πνιγμού, όπου το παιδί καλείται να δέσει μια θηλιά στο λαιμό του και να κινηματογραφήσει τον εαυτό του, ενώ είναι στο όριο του πνιγμού….

Τα λόγια του καθ’ ομολογίαν δράστη είναι σοκαριστικά: «τα θύματά μου ήταν πολύ χαρούμενα που επρόκειτο να πεθάνουν». Ο ίδιος φέρεται να χειραγωγούσε τα θύματά του, συνομιλώντας ακόμα και στο Skype μαζί τους, και τα έφερνε σε οριακές καταστάσεις, εκμεταλλευόμενος το ευάλωτο και υπερευαίσθητο του χαρακτήρα τους.

Τέλος, άξιο επισημάνσεως είναι ότι παρά την διεθνή κατακραυγή, δέχεται δεκάδες ερωτικά γράμματα μέσα στη φυλακή από ανήλικα κορίτσια!

Το εγκληματικό προφίλ του καθ’ ομολογίαν δράστη

Ο δημιουργός του παιχνιδιού και καθ’ ομολογίαν δράστης μπορεί να ενταχθεί στην κατηγορία των «ιδεοληπτικών εγκληματιών» που έχουμε αναλύσει στο postmodern στο άρθρο με τίτλο Δολοφόνοι «εκ πεποιθήσεως»: Το προφίλ του ιδεοληπτικού εγκληματία εδώ https://www.postmodern.gr/dolofoni-ek-pepithiseos-to-profil-tou-ideoliptikou-egklimatia/

Ο «ιδεοληπτικός εγκληματίας» διέπεται από μια έμμονη ιδέα που δεν τον αφήνει να ηρεμήσει μέχρι να οδηγηθεί στα ειδεχθή εγκλήματα του. Θεωρεί τον εαυτό του «εκλεκτό» και πεποίθησή του είναι ότι έχει έρθει στη γη για να φέρει σε πέρας κάποια πολύ σημαντική «αποστολή». Λειτουργεί σαν το χέρι της «θείας δίκης» επιβάλλοντας, βάσει της δικής του διαστρεβλωμένης λογικής και κοσμοθεωρίας, την τάξη και εξοντώνοντας (με τον πιο φρικαλέο τρόπο, συνήθως) άτομα ή -κυρίως- ομάδες ατόμων που, κατά την κρίση του, δεν «αξίζει» να ζουν γιατί «μολύνουν» με την παρουσία τους τον κόσμο.

Στην περίπτωση που εξετάζουμε ο καθ’ ομολογίαν δράστης λειτουργεί βάσει της ιδεοληψίας του, χωρίζοντας τους ανθρώπους σε «κανονικούς» και «βιολογικά απόβλητα», ενώ αξιοσημείωτο είναι ότι στρέφει τη δράση του μόνο σε ανήλικα κορίτσια που εμφανίζουν έναν αδύναμο και υπερευαίσθητο χαρακτήρα, μην μπορώντας να του αντισταθούν. Ο νεαρός καταφέρνει να δείξει την «ανωτερότητά του» και να αντλήσει κι ο ίδιος τεράστια ικανοποίηση από το «ηγετικό» προφίλ που φτιάχνει για τον εαυτό του. Ειδικότερα, του δίνει ικανοποίηση το ότι κινεί τα νήματα και επιλέγει ποιος «αξίζει» να ζήσει και ποιος να πεθάνει.

Σαν τιμωρός οδηγεί σε ακραίες συμπεριφορές ανήλικα κορίτσια που στο σχολείο είναι ντροπαλά, δυσκολεύονται να αναπτύξουν φιλικές σχέσεις και να «χτίσουν» την δική τους προσωπικότητα. Θα έλεγα ότι, κατ’ ουσίαν, κάνει ένα «διαδικτυακό bullying», το οποίο όμως είναι καλυμμένο πίσω από τις δοκιμασίες, οι οποίες στο τέλος δείχνουν ποιος έχει το σωματικό και ψυχικό σθένος να αντέξει.

Η πιο τρομακτική όμως διάσταση του προφίλ του, όπως τουλάχιστον εμφανίζεται στα ΜΜΕ, είναι ότι μέχρι να οδηγήσει στο θάνατο τα κορίτσια, τα κάνει να πιστεύουν ότι είναι δυνατές και ότι θα βρουν τη «λύτρωση» με την τελευταία δοκιμασία τους- την αυτοκτονία τους, δηλαδή. Τις υποκινεί δηλαδή σε έναν αργό και πολύ βίαιο «θάνατο» που αν αποδειχθεί στο δικαστήριο ότι όντως τα πράγματα είναι έτσι όπως παρουσιάζονται στον Τύπο, σίγουρα έχουμε να κάνουμε με μια ιδιάζουσα ψυχοσύνθεση που επιδιώκει το «βασανισμό» των κοριτσιών, επειδή αδυνατούν να αντισταθούν…

Συσχετισμοί με τον ντοστογιεφσκικό ήρωα, Ρασκόλνικωφ

Συχνά η λογοτεχνία μας οδηγεί σε συσχετισμούς με την πραγματική ζωή και ήρωες κορυφαίων λογοτεχνικών έργων μπορούν να συσχετιστούν με πραγματικές υποθέσεις εγκληματιών.

Ο Ρώσος νεαρός δημιουργός του «παιχνιδιού θανάτου» παρουσιάζει ομοιότητες με τον ντοστογιεφσκικό ήρωα του σπουδαίου μυθιστορήματος «Έγκλημα και Τιμωρία», Ρασκόλνικωφ, αλλά και κάποιες σημαντικές διαφοροποιήσεις που θα επισημάνω.

Ο φοιτητής Ρασκόλνικωφ διακρίνει δύο τύπους ανθρώπων: τους «εκλεκτούς», στους οποίους θεωρεί ότι ανήκει και ο ίδιος, και τις «ψείρες». Οι «εκλεκτοί» έχουν έρθει στη γη για να φέρουν σε πέρας μια σημαντική αποστολή, ενώ οι «ψείρες» ζουν παρασιτικά, εις βάρος των άλλων. Για τις «ψείρες» μάλιστα ο Ρασκόλνικωφ πιστεύει ότι πρέπει να πεθάνουν για να απαλλάξουν την κοινωνία και την ανθρωπότητα από τη νοσηρότητά τους. Ο νεαρός δημιουργός της «Μπλε Φάλαινας» διαχωρίζει τους ανθρώπους σε δύο κατηγορίες: τους «κανονικούς/φυσιολογικούς» και τα «βιολογικά απόβλητα».

Επίσης, κατ’ αντιστοιχία με τον Ρασκόλνικωφ που οργανώνει στο μυαλό του σχέδιο εξόντωσης μιας γριάς τοκογλύφου, δηλαδή μιας «ψείρας» κατά την κοσμοθεωρία του, ο νεαρός Ρώσος οργανώνει το δικό του «σχέδιο εξόντωσης» των «βιολογικών αποβλήτων», όπως χαρακτηριστικά λέει, μέσα από το παιχνίδι των ακραίων δοκιμασιών.

Η πιο σημαντική διαφοροποίηση με τον ντοστογιεφσκικό ήρωα είναι ότι ο νεαρός στην πραγματική υπόθεση που εξετάζουμε φέρεται να έχει υποκινήσει στο θάνατο ανήλικα κορίτσια που δεν μπόρεσαν να του αντισταθούν. Αντίθετα, ο Ρασκόλνικωφ στρέφει την εγκληματική του δράση εναντίον μιας ηλικιωμένης γυναίκας που μέσα από την τοκογλυφία καταδυναστεύει τους φτωχούς.

Συνεπώς, παρατηρούμε μια μεγάλη διαφορά τόσο στα θύματα στα οποία στοχεύουν, όσο και στη μορφή που λαμβάνει η «ιδέα» στο μυαλό τους, η οποία όμως και στις δύο περιπτώσεις καταλήγει να γίνει μια επικίνδυνη ιδεοληψία.

Τέλος, ο Ρασκόλνικωφ στο «Έγκλημα και Τιμωρία» μετά το διπλό φόνο που διαπράττει (της τοκογλύφου και της αδελφής της που υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας), αισθάνεται φοβερές τύψεις που τον οδηγούν στο να ομολογήσει τα εγκλήματά του, ενώ αρχίζει και ο ίδιος να θέτει υπό αμφισβήτηση τη θεωρία του. Όσον αφορά τον νεαρό, θα παρακολουθήσουμε την υπόθεσή του, όπως θα εξελιχθεί και στις δικαστικές αίθουσες…

Συνοψίζοντας, η εγκληματική δράση των δύο αντρών θα μπορούσε να ερμηνευτεί και βάσει των κοινωνικών συνθηκών ζωής. Την σημερινή εποχή που δρα ο νεαρός Ρώσος, οι οικονομικές συνθήκες παγκοσμίως εξακολουθούν να είναι δυσμενείς, αλλά το βασικό χαρακτηριστικό των κοινωνιών είναι η απαξίωση της ανθρώπινης ζωής και η προβολή από τα ΜΜΕ αρνητικών προτύπων. Ασφαλώς, η τεχνολογία αποτελεί πλέον ένα ισχυρό «όπλο» στα χέρια των εγκληματιών και αυτή είναι ακόμα μια διάσταση που πρέπει να κρατήσουμε στο μυαλό μας και να αξιολογήσουμε ερευνητικά.

Τα ερωτικά γράμματα των ανήλικων κοριτσιών

Μεγάλο προβληματισμό όμως δημιουργεί το γεγονός ότι παρά την αυτοκτονία μεγάλου αριθμού κοριτσιών και την διεθνή καταδίκη του παιχνιδιού, ο νεαρός δέχεται ερωτικές επιστολές από ανήλικα κορίτσια που τον θαυμάζουν. Αυτό το γεγονός δείχνει ένα σοβαρό έλλειμμα παιδείας, για το οποίο είμαστε όλοι υπεύθυνοι. Όταν τα πρότυπα που προβάλλονται από τα ΜΜΕ είναι αρνητικά, όταν οι οικογένειες αντιμετωπίζουν ισχυρούς κλυδωνισμούς και οι κοινωνίες καταρρέουν -οικονομικά και αξιακά- οι νεαροί εγκληματίες θα γίνονται «πρότυπα» άλλων νέων ατόμων.

Αυτή είναι, πιστεύω, μια διάσταση που πρέπει να απασχολήσει την δημοσιογραφική έρευνα. Το πιο σημαντικό είναι να δοθεί ο λόγος στους νέους ώστε να εκφράσουν τους προβληματισμούς τους, να μιλήσουν για τα ζητήματα που τους απασχολούν και μέσα από το δικό τους λόγο και τις δικές τους ιδέες και προτάσεις να ξεκινήσουν πιο συντονισμένες δράσεις από την πλευρά της Πολιτείας, ώστε να μπορεί ένας έφηβος να προστατεύσει τον εαυτό του στο αχανές διαδικτυακό περιβάλλον. Αναμφισβήτητα, μέσα από νουθεσίες και πανικούς, το πρόβλημα αντί να επιλύεται, διογκώνεται. Η ενημέρωση όμως και ο διάλογος είναι, κατά την άποψή μου, απαραίτητα στοιχεία για τον περιορισμό των ακραίων συμπεριφορών.

Συμπερασματικά: η αύξηση των ιδεοληψιών ως κίνητρο εγκληματικής δράσης

Οι εγκληματολόγοι τονίζουν εμφατικά ότι οι ιδεοληψίες, στην εποχή της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, αυξάνονται και αποτελούν κίνητρο πολλών ακραίων εγκληματικών ενεργειών εις βάρος όχι μεμονωμένων ατόμων, αλλά ολόκληρων ομάδων πληθυσμού. Στην εποχή της τεχνολογίας, μάλιστα, είναι πολύ εύκολο να «αξιοποιηθεί» από τους ιδεοληπτικούς εγκληματίες η τεχνολογία, προκειμένου να επιτύχουν τους σκοπούς τους και σαφώς τα πιο ευάλωτα θύματα είναι οι έφηβοι που χρησιμοποιούν ανεξέλεγκτα το διαδίκτυο.

Οι ιδεοληψίες ως κίνητρο εγκληματικής δράσης αποτελούν αντικείμενο διερεύνησης στο βιβλίο μου Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη και πιστεύω ότι πρέπει να αναδειχθούν από την δημοσιογραφική έρευνα.

Ασφαλώς στην συγκεκριμένη υπόθεση που εξετάζουμε ανακύπτουν πολλά ζητήματα νομικής φύσεως, όπως η προστασία των ανηλίκων από ανάλογα «παιχνίδια» που θέτουν σε κίνδυνο τη σωματική και ψυχική τους υγεία, αλλά και πρακτικά ζητήματα, όσον αφορά τον έλεγχο εφαρμογής της νομοθεσίας.

Πέρα όμως από τη νομική διάσταση του θέματος, αναδεικνύεται η ανάγκη να ανοίξει ένας ώριμος διάλογος, χωρίς υπερβολές και ηθικούς πανικούς, τόσο στα σχολεία όσο και στα ΜΜΕ σχετικά με τα πρότυπα που υιοθετούνται από τους εφήβους, πώς μπορούν θετικά πρότυπα -όπως επιστήμονες, αθλητές, συγγραφείς κλπ.- να διαδραματίσουν έναν πιο καταλυτικό ρόλο στη ζωή των παιδιών και να τους περάσουν θετικά μηνύματα- αλλά και να δημιουργηθεί στα σχολεία το κατάλληλο κλίμα εμπιστοσύνης προκειμένου το παιδί που αντιμετωπίζει συναισθηματικής ή ψυχολογικής φύσεως προβλήματα να απευθύνεται έγκαιρα στην εκπαιδευτική και μαθητική κοινότητα, γνωρίζοντας ότι δεν θα χλευαστεί, αλλά θα βρει ουσιαστική λύση στο πρόβλημά του ή στις ανησυχίες του.

Εν κατακλείδι, η παραπάνω υπόθεση, με την τραγική κατάληξή της, είναι σημαντικό να αποτελέσει πηγή προβληματισμού όλων μας, στο πλαίσιο μιας κοινωνίας που αλλάζει και ενός περιβάλλοντος, όπως του διαδικτυακού, που προσφέρει στους χρήστες του άπειρες δυνατότητες αλλά τους εκθέτει και σε σοβαρούς κινδύνους, ιδίως τους ανήλικους χρήστες.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:

Στοιχεία αντλούνται από το ρεπορτάζ που φέρει τον τίτλο Φρίκη προκαλούν οι δηλώσεις του δημιουργού του επικίνδυνου παιχνιδιού «Μπλε Φάλαινα» στις 10-5-2017 και αντλείται από την ιστοσελίδα http://www.koutipandoras.gr/article/frikh-prokaloyn-oi-dhlwseis-toy-dhmioyrgoy-toy-epikindynoy-paixnidioy-mple-falaina

Επίσης, στοιχεία αντλούνται από το ρεπορτάζ που φέρει τον τίτλο Σοκάρει ο δημιουργός του Blue Whale: Απόβλητα τα παιδιά που έκανα να αυτοκτονήσουν και αντλείται στις 10-5-2017 από την ιστοσελίδα http://www.altsantiri.gr/kosmos/sokari-o-dimiourgos-tou-blue-whale-apovlita-ta-pedia-pou-ekana-na-aftoktonisoun-ikones/

Τέλος αντλούνται στοιχεία από την ιστοσελίδα http://gr.euronews.com/2017/03/30/warning-over-suicide-game

(Φωτό: Gwenn Seemel@Flickr)

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.