του Δημήτρη Καλαντζή.
Ένα αλάνθαστο στοιχείο για να καταλάβεις αν μία παράσταση αρέσει στο κοινό είναι να παρακολουθείς τις αντιδράσεις των θεατών κατά τη διάρκεια της παράστασης και όχι στο χειροκρότημα (που συνήθως είναι πάντα «γαλαντόμο»). Εάν οι θεατές στριφογυρίζουν στις θέσεις τους, καθαρίζουν (εν χορώ) τους λαιμούς τους και ανοίγουν στα κλεφτά τα κινητά τους για να δουν πόσο χρόνο έχει ακόμα για να τελειώσει, τότε… κάτι δεν πάει καλά με την παράσταση. Δεν έχει δημιουργηθεί η θεατρική μαγεία που κάνει το κοινό να μην κινεί ούτε τα βλέφαρά του και να προσπαθεί να ρουφήξει με όλες τους τις αισθήσεις το θέαμα που παρουσιάζεται στη σκηνή.
Ειδικά στην περίπτωση του Δημήτρη Παπαϊωάννου τα πράγματα περιπλέκονται γιατί το κοινό δεν είναι ομοιογενές. Υπάρχουν αυτοί που θεωρούν υποχρέωσή τους να πάνε και να αποθεώσουν κάθε δουλειά του «εθνικού» μας χορογράφου, υπάρχουν οι άλλοι που θέλουν να λένε ότι «πήγα κι εγώ» σε μία πολιτιστική εκδήλωση που θα συζητηθεί και υπάρχουμε κι εμείς, η τρίτη κατηγορία, που έχουμε εκτιμήσει προηγούμενες δουλειές του και περιμένουμε με λαχτάρα το καινούργιο βήμα του στη σπουδαία διαδρομή που έχει χαράξει.
Εμείς όμως οι τρίτοι, το Σάββατο το βράδυ στη «Στέγη» δυσκολευτήκαμε να μείνουμε ακίνητοι στις θέσεις μας και, εγώ τουλάχιστον, ομολογώ ότι κοίταξα δυο τρεις φορές το κινητό μου…
Ο «Μεγάλος Δαμαστής» δεν είναι μία κακή παράσταση για κάποιον που δεν έχει ξαναδεί Παπαϊωάννου, αλλά δεν προσφέρει τίποτα καινούργιο σε όποιον έχει παρακολουθήσει τη δουλειά του σε βάθος δεκαετιών.
Ο ίδιος ο Παπαϊωάννου περιγράφει τον «Μεγάλο Δαμαστή» ως «ένα παιδικό κόμικ για ενήλικες, ένα αυτοσχέδιο τσίρκο στον εγκέφαλο κάποιου που είδε την ιστορία του κόσμου γραμμένη πάνω στα σώματα εκείνων που αγάπησε και πάνω στην τέχνη των ανθρώπων».
Μάλλον πομπώδης η περιγραφή.
Η παράσταση έχει στοιχεία τσίρκο ή μάλλον «μαύρου θεάτρου της Πράγας» με κομμάτια των σωμάτων καλυμμένα με μαύρο ύφασμα, ώστε να γίνονται «αόρατα» και να σχηματίζονται έτσι περίεργοι σχηματισμοί, έχει εκπλήξεις, έχει πολλές οφθαλμαπάτες (που λατρεύει ο Παπαϊωάννου), έχει σουρεαλιστικά «επεισόδια» και έχει προφανείς συμβολισμούς (Μεγάλος Δαμαστής είναι ο χρόνος που φέρνει τον θάνατο και εκμηδενίζει την ύπαρξη, τον έρωτα, τις σχέσεις, την επένδυση σε ανθρώπους, την απογοήτευση από τους ανθρώπους κλπ).
Στην παράσταση όμως κυριαρχούν στοιχεία που έχουμε ξαναδεί στα έργα του Παπαϊωάννου και μάλιστα με πιο άρτιο τρόπο από τον «Μεγάλο Δαμαστή».
Η ένωση άνδρα και γυναίκας για παράδειγμα, προς το τέλος της παράστασης, ωχριά μπροστά στην ένταση και το πάθος της συνεύρεσης στη «Μήδεια», ο σχηματισμός ενός σώματος από δύο ανθρώπους που θαυμάσαμε στην «Πρώτη Ύλη», γίνεται καρικατούρα στον «Μεγάλο Δαμαστή» με την αδέξια μίξη δύο αντρικών γλουτών με τον κορμό μίας γυναίκας, το ξεγύμνωμα και μετά το ξαναντύσιμο των χορευτών, που είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον στο «Δύο», εδώ επαναλαμβάνεται με τέτοιο ρυθμό που καταντά αδιάφορο και κουραστικό, ενώ οι πτώσεις από τη σκηνή που εντυπωσίασαν στο «Πουθενά», εδώ χρησιμοποιούνται ως περιφερειακό «γέμισμα» της δράσης.
Να πάμε στο εύρημα του αστροναύτη που έχει χρησιμοποιήσει πρόσφατα ο Κωνσταντίνος Ρήγος; Στην εμφάνιση από το δάπεδο στοιχείων και ανθρώπων που έχουμε δει σε δεκάδες παραστάσεις; Στα ηχητικά εφέ που είναι πλέον μανιέρα και στο τελευταίο θέατρο;
Τι πραγματικά καινούργιο προσθέτει ο Μεγάλος Δαμαστής στη διαδρομή του Παπαϊωάννου;
Μία εντυπωσιακή σκηνή με βέλη που πέφτουν στη σκηνή και καρφώνονται στους καπλαμάδες (οι καπλαμάδες του δαπέδου είναι το κυρίαρχο στοιχείο της παράστασης) και μία μάλλον προκλητική σκηνή, όπου οι πρωταγωνιστές εκθέτουν τα γεννητικά τους όργανα διαδοχικά ο ένας κάτω από τον άλλον…
Είναι αρκετά;
Μάλλον όχι, αν συνυπολογίσεις την αρρυθμία όλης της παράστασης, τις απελπιστικές επαναλήψεις και την ένδεια συναρπαστικών ιδεών.
Δεν γνωρίζω τις προθέσεις του Παπαϊωάννου. Εάν ο «Μεγάλος Δαμαστής» ήταν μία ευκαιρία για να συνεργαστεί με ευρωπαϊκά θέατρα, όπως είπε σε πρόσφατη συνέντευξή του στο «Βήμα», τότε καλώς τον έκανε και κάθε άνθρωπος που αγαπά την τέχνη στην Ελλάδα, του εύχεται καλή επιτυχία στο εξωτερικό.
Εάν όμως τον έκανε απλώς για να υπάρχει στα πράγματα, καλύτερο θα ήταν να επαναλάβει κάποια από τις ιδιοφυείς παραστάσεις του παρά να δείξει μία μέτρια σύνθεση από την ανακυκλωμένη τέχνη του.
Περιμένουμε την επόμενη δουλειά του, όταν αισθανθεί ότι έχει κάτι πραγματικά καινούργιο να παρουσιάσει.
Δημήτρης Καλαντζής
