Παλεύοντας με την εικόνα του σώματος και της ψυχής

της Αγγελικής Καρδαρά.

Η δημοσιογράφος και ραδιοφωνική παραγωγός, Νανά Καραγιάννη, έφυγε από τη ζωή νικημένη από την ψυχογενή ανορεξία. Είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα που απασχολεί έντονα, γιατί η Νανά ήταν μια νέα γυναίκα, προβεβλημένη στο χώρο των media, με μια φυσική ομορφιά και επιτυχία στον επαγγελματικό της χώρο, η οποία για περίπου 12 έτη πάλευε με τη νόσο της. Συνεπώς, τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι πολλά, βλέποντας πόσο αυτοκαταστροφικός μπορεί να γίνει ένας νέος άνθρωπος που, φαινομενικά, έχει κάθε λόγο να χαμογελά και να σχεδιάζει με αισιοδοξία το μέλλον του. Οι ψυχίατροι και ψυχολόγοι είναι ασφαλώς οι αρμόδιοι να αναλύσουν τεκμηριωμένα το φλέγον ζήτημα των διατροφικών διαταραχών, των αιτιών και τρόπων αντιμετώπισης.

Η περίπτωση της Νανάς προβλήθηκε υπέρμετρα από τα media, σε σημείο που δεν την βοηθούσε πάντοτε στην αντιμετώπιση της νόσου της. Αντίθετα, κάποιες φορές ίσως η προβολή της «έτρεφε» την ψευδαίσθηση ότι είναι καλά και εδώ θα τόνιζα την ανάγκη να δοθεί από την ιατρική κοινότητα ένας οδηγός σε μορφή εγχειριδίου στους δημοσιογράφους σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οφείλουν να προσεγγίζουν (δημοσιογραφικά) ανθρώπους που πάσχουν από τόσο σοβαρές νόσους, εάν πρέπει να τους κάνουν συνεντεύξεις, σε ποια σημεία η συνέντευξη να επικεντρώνεται και ποια μηνύματα να προβάλλονται μέσω αυτών των συνεντεύξεων και των ρεπορτάζ τους για καταστάσεις, όπως αυτή που βίωνε η Νανά. Όλοι βλέπαμε ένα αποστεωμένο άρρωστο κορίτσι, στο οποίο σε κάποιες περιστάσεις, δημοσιογράφοι και κοινό, από άγνοια ασφαλώς και όχι από κακή πρόθεση, με τη στάση τους απέναντί της δεν την «ταρακουνούσαν» τόσο ώστε να δει, με τη βοήθεια των ειδικών πάντα, την πραγματική της εικόνα. Ο δημοσιογράφος, ασφαλώς, θέλει να ενημερώσει το ευρύ κοινό και πολλές φορές ακόμα και να βοηθήσει τους πάσχοντες. Είναι όμως σημαντικό να υπάρχει ένας συγκεκριμένος οδηγός για τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει αυτό ορθά και χωρίς να εκτίθεται σε κίνδυνο ο πάσχων ή η πάσχουσα.

Ενδιαφέρον πιστεύω θα είχε να πραγματοποιηθεί έρευνα από το Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστήμιου σχετικά με τις διατροφικές διαταραχές στο χώρο των media. Η δική μου πρόταση, δηλαδή, είναι να διερευνηθεί εάν γυναίκες δημοσιογράφοι που εργάζονται στα ΜΜΕ και έχουν δημόσια προβολή και έκθεση έχουν βιώσει διατροφικές διαταραχές ή έχουν φτάσει στα όρια περιορίζοντας σε μεγάλο βαθμό την τροφή τους ή/και ακολουθώντας εξαντλητικά προγράμματα γυμναστικής, τόσο εξαιτίας των υψηλών πιέσεων και ωρών δουλειάς, όσο εξαιτίας του άγχους που δημιουργεί η κάμερα και η δημόσια εικόνα μας. Δεν γνωρίζω αν κάποια Δημοσιογραφική Σχολή έχει προχωρήσει σε ανάλογη έρευνα, αλλά τα πορίσματά της σίγουρα θα ήταν πολύτιμα για τους εργαζόμενους στο χώρο.

Με το σημερινό μου άρθρο κρίνω επίσης σκόπιμο να αναφερθώ στις γυναίκες που βρίσκονται κάποια στάδια πριν και να προσπαθήσω να τους περάσω ένα ηχηρό μήνυμα «αφύπνισης». Γυναίκες που δεν έχουν ακόμα φτάσει στο σημείο να αντιμετωπίζουν τόσο σοβαρά προβλήματα υγείας όσο αυτά που αντιμετώπισε η Νανά και οδήγησαν τον οργανισμό της σε ένα μη αναστρέψιμο αποτέλεσμα, αλλά που βρίσκονται μερικά βήματα πριν από αυτή την κατάσταση «ακροβατώντας» μεταξύ υγείας και μη, μεταξύ αδύνατου και αποστεωμένου κορμιού. Αναφέρομαι στις γυναίκες, γιατί στατιστικά τις αφορά περισσότερο το θέμα, αν και ιδίως τα τελευταία χρόνια και άντρες υποφέρουν από διατροφικές διαταραχές.

Ο λόγος που θεωρώ αναγκαίο να μιλήσουμε για το θέμα είναι γιατί πρέπει, κάποια στιγμή, να πάψουμε να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας και να δεχόμαστε άκριτα στερεότυπα και κατασκευασμένες μιντιακές εικόνες. Δεν είναι τα media που δημιουργούν το πρόβλημα, αλλά αναμφισβήτητα δεν βοηθούν στην καταπολέμηση επικίνδυνων στερεοτύπων, τα οποία μάλιστα πολλές φορές καλλιεργούν.

Τα media προβάλλουν και ως ένα βαθμό επιβάλλουν την εικόνα της «ιδανικής» γυναίκας και του «ιδανικού» άντρα μέσα από ένα συγκεκριμένο lifestyle, το οποίο ασφαλώς εξυπηρετεί το στόχο της προώθησης προϊόντων και υπηρεσιών. Συνεπώς, το «ιδανικό» πρότυπο είναι ένα κατασκεύασμα των media που εύκολα μπορεί να αποδομηθεί. Γι’ αυτό είναι αναγκαίο να αναδειχθούν από τα μέσα και άλλα πρότυπα, αξίες και ιδανικά, πέρα από στερεοτυπικές εικόνες και να περάσουμε θετικά μηνύματα που ανταποκρίνονται στα δεδομένα της πραγματικής και όχι της εικονικής ζωής.

Μια βασική αλήθεια που οφείλουμε να παραδεχτούμε είναι ότι πολλές γυναίκες που έχουν υπερβολικά αδύνατα σώματα και προβάλλονται στα media, τα έχουν αποκτήσει περιορίζοντας τη λήψη τροφής σε τραγικό σημείο. Πρόκειται για γυναίκες που αποκτούν εμμονή με τη διατροφή τους και το πολύ αδύνατο σώμα. Σκοπός τους είναι να κατακτήσουν την εικόνα του κοκαλιάρικου/skinny προτύπου και να χωράνε στα πολύ μικρά νούμερα ρούχων. Μπορεί αυτές οι γυναίκες να μη φτάσουν στο θάνατο όπως η Νανά, αλλά καταπονούν τον οργανισμό τους και περνούν μεγάλες περιόδους στη ζωή τους με υποσιτισμό, ο οποίος αναμφισβήτητα προκαλεί προβλήματα -σωματικά και ψυχολογικά.

Γυναίκες που ακολουθούν εξαντλητικές δίαιτες, εξαντλητική γυμναστική και σταδιακά «εθίζονται» σε έναν τρόπο ζωής που τις οδηγεί σε απέχθεια προς το φαγητό, νιώθοντας αφόρητες τύψεις εάν φάνε «απαγορευμένες» τροφές. Πολλοί από εμάς έχουμε ακολουθήσει, σε κάποια φάση της ζωής μας, εξαντλητικές δίαιτες -υποσιτισμό για να είμαστε ειλικρινείς- για να διατηρήσουμε ένα χαμηλό βάρος. Οι συνέπειες όμως από τις εξαντλητικές δίαιτες είναι σοβαρές. Ακόμα και η ψυχική διάθεση αλλάζει, καθώς δεν έχεις ενέργεια εξαιτίας της έλλειψης τροφής. Ή κάνεις πράγματα ακραία, όπως να αποφεύγεις να βγεις για φαγητό με φίλους ή να κοιμάσαι πολύ νωρίς για να μη σκέφτεσαι την πείνα σου.

Ευτυχώς, σε πολλούς που έχουν «ακροβατήσει» σε τέτοιες επικίνδυνες καταστάσεις, η συνειδητοποίηση ήρθε έγκαιρα. Είτε γιατί αλλάξαν κάποια στιγμή οι προτεραιότητες στη ζωή, είτε γιατί τελικά τα βρήκαν με τον εαυτό τους και σταθήκανε πιο γερά στα πόδια μας, είτε γιατί είχανε δίπλα τους δυνατά «στηρίγματα» από δικούς τους ανθρώπους. Είναι όμως μια πολύ κρίσιμη φάση στη ζωή ενός νέου ανθρώπου, γιατί δεν είναι δύσκολο να περάσει κανείς στην «απέναντι όχθη» και να μην μπορεί πλέον να επιστρέψει, όπως η Νανά.

Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό στα νέα κορίτσια είναι ότι το αποστεωμένο σώμα δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το καλαίσθητο σώμα. Εξίσου ο υποσιτισμός δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την υγιεινή διατροφή που, κατά την άποψή μου, δεν πρέπει να αποκλείει καμία τροφή. Άλλωστε, ο καθένας από εμάς έχει το δικό του σωματότυπο και είναι σημαντικό το βάρος μας να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της καθημερινότητάς μας, ώστε να αισθανόμαστε ωραία με την εικόνα μας αλλά να έχουμε και την απαιτούμενη ενέργεια να αντεπεξέλθουμε στις υποχρεώσεις μας.

Συμπερασματικά, στην «εποχή της εικόνας» σαφώς η εξωτερική εμφάνιση παίζει ρόλο. Μια ωραία όμως εικόνα δεν πρέπει να ταυτίζεται με εμμονές, γιατί τότε μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνα μονοπάτια και αδιέξοδα. Ταυτόχρονα, η δύναμη της προσωπικότητας διαδραματίζει πολύ πιο σημαντικό ρόλο στην κατάκτηση της ευτυχίας και στην επίτευξη των στόχων μας. Όσοι διατείνονται τα αντίθετα, μάλλον δεν έχουν καταφέρει οι ίδιοι να πιστέψουν στον εαυτό τους και να αναδείξουν την όμορφη πλευρά τους που δεν έχει καμία σχέση με τα πολλά ή λίγα κιλά.

Ολοκληρώνοντας το σημερινό μου άρθρο, θα ήθελα να εκφράσω τα συλλυπητήρια μου στην οικογένεια της Νανάς Καραγιάννη. Με τη Νανά είχα μια πολύ σύντομη διαδικτυακή επικοινωνία κάποια χρόνια πριν, το περιεχόμενο της οποίας δεν θα δημοσιοποιήσω.

Αυτό που τουλάχιστον ελπίζω, κλείνοντας, είναι να αποτελέσει η τραγική απώλεια μιας νέας γυναίκας που εργαζόταν στα media την αρχή για μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση του ζητήματος και παρουσίαση από τα ΜΜΕ των ανθρώπων που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές.

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.