Έγκλημα & Καλοκαίρι: Ο θερμικός νόμος της εγκληματικότητας

της Αγγελικής Καρδαρά.

Το παρόν κείμενο γράφεται στην «καρδιά» του καλοκαιριού και το ερώτημα συνεπώς που θα διερευνήσουμε είναι εάν τα εγκλήματα κατά της ζωής αυξάνονται τους θερινούς μήνες και αν ναι, για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό.

Αναμφισβήτητα εγκλήματα που έχουν καταγραφεί κατά τους θερινούς μήνες στη χώρα μας έχουν διαπραχθεί με ιδιαίτερη βιαιότητα, όπως επιβεβαιώνουν και οι ειδικοί. Η αύξηση της θερμοκρασίας, οι περισσότερες ευκαιρίες που έχει το άτομο για συναναστροφές, νέες γνωριμίες αλλά και εξόδους σε πολλά και διαφορετικά μέρη, η συσσωρευμένη κούραση από το εντατικό πρόγραμμα του χειμώνα, η κατανάλωση αλκοόλ ή/και άλλων ουσιών, συχνά σε υπερβολικό βαθμό, χαλαρώνουν τις αναστολές του ατόμου και δύναται να οδηγήσουν υπό προϋποθέσεις ακόμα και στο έγκλημα. Συνήθως σε εγκλήματα κατά ζωής που διαπράττονται μάλιστα με βιαιότητα, καθώς και σε εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας.

Διάβασα αρκετές δημοσιογραφικές έρευνες για το θέμα, σύμφωνα με τις οποίες το κοινό σημείο που επιβεβαιώνεται από τους εγκληματολόγους είναι η βιαιότητα με την οποία διαπράττονται τα εγκλήματα στη διάρκεια του καλοκαιριού, αν και πρέπει να σημειώσω ότι δεν υπάρχει απόλυτη ομοφωνία μεταξύ των ειδικών για το γεγονός ότι τους θερινούς μήνες αυξάνονται οι ανθρωποκτονίες. Θα σταθώ συνεπώς στο σοβαρό ποιοτικό στοιχείο που αφορά το χαρακτηριστικό της βιαιότητας και το οποίο μπορούμε να αποδώσουμε στα παραπάνω στοιχεία, με κυρίαρχο θα έλεγα την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.

Ο «θερμικός νόμος της εγκληματικότητας» που μας απασχολεί εδώ και όπως διαπιστώνουμε έχει ισχύ στη σύγχρονη εποχή διατυπώθηκε από τον Βέλγο στατιστικολόγο, Adolphe Quetelet, κατά τη γέννηση της σύγχρονης κοινωνικής επιστήμης στη δεκαετία του 1800. Σύμφωνα με το συγκεκριμένο νόμο, τα εγκλήματα κατά του προσώπου είναι πιο συνηθισμένα σε θερμότερα κλίματα και εποχές, ενώ τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας είναι πιο συνηθισμένα σε ψυχρότερα κλίματα και εποχές.

Κατά τη διάρκεια του 20^ου αιώνα, πολλοί εγκληματολόγοι, από τον Cesare Lombroso και τον Enrico Ferri μέχρι τον Gustav Aschaffenburg, υπήρξαν υπέρμαχοι του θερμικού νόμου. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ορισμένοι ερευνητές απέδωσαν στην υπερβολική ζέστη την αύξηση της ευερεθιστότητας και τα χαμηλά επίπεδα κοινωνικής αναστολής, με αποτέλεσμα την αδυναμία ελέγχου των παρορμήσεων. Όλοι αυτοί οι παράγοντες, υποστήριξαν, οδηγούν σε υψηλότερα ποσοστά ανθρωποκτονιών στις θερμότερες νότιες περιοχές των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτή η άποψη ωστόσο οδήγησε τελικά και σε ένα ρατσιστικό κλιματικό ντετερμινισμό, σύμφωνα με τον οποίο οι έγχρωμοι, με καταγωγή στις θερμές περιοχές της Αφρικής, είχαν μια κληρονομική τάση προς την επιθετικότητα και μειωμένο έλεγχο των παρορμήσεών τους, εξαιτίας του θερμού κλίματος, με συνέπεια τα υψηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας μεταξύ των Αφροαμερικανών.

Άλλοι μελετητές όμως απέρριψαν αυτόν το βιολογικό ντετερμινισμό σημειώνοντας ότι κατά το συσχετισμό μεταξύ κλιματικών συνθηκών και εγκλήματος, στον οποίο προβαίνουν οι ειδικοί, διαμεσολαβεί ο πολιτισμός και η μεταβαλλόμενη φύση των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων. Ο κοινωνιολόγος, Emile Durkheim εξέτασε προσεκτικά τα δεδομένα σχετικά με το έγκλημα και τις αυτοκτονίες (οι οποίες επίσης υποστηρίχθηκε ότι αυξάνονται κατά τους θερινούς μήνες) και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα περιστατικά επιθετικότητας, τα εγκλήματα κατά της ζωής και οι αυτοκτονίες, που κατά τους μελετητές αυξάνονται σε συγκεκριμένα κλίματα και συγκεκριμένες εποχές του χρόνου, δεν συμβαίνουν κατ’ ανάγκην εξαιτίας των κλιματικών συνθηκών. Ταυτόχρονα ο Durkheim έδειξε ότι διαφορετικές υποκουλτούρες σε κάθε πληθυσμό εμφανίζουν διαφορετικά επίπεδα επιθετικότητας, στις ίδιες κλιματικές συνθήκες. Υποστήριξε, δηλαδή, ότι δεν είναι το κλίμα, αλλά η πολιτισμική κοινωνική δραστηριότητα των ανθρώπων που ζουν σε αυτό το κλίμα, η οποία ενισχύει ή αποτρέπει την επιθετικότητα.

Οι περισσότερες σύγχρονες θεωρίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι κλιματικές συνθήκες επηρεάζουν το έγκλημα και το φαινόμενο της εγκληματικότητας στηρίζονται είτε σε ένα μοντέλο που υποστηρίζει ότι ο καιρός αυξάνει το επίπεδο του άγχους ωθώντας το άτομο στην παραβίαση του νόμου ή στο μοντέλο βάσει του οποίου ο καιρός παίζει σημαντικό ρόλο στην αλλαγή των συνηθισμένων μας δραστηριοτήτων -στη ρουτίνα μας- επηρεάζοντας ταυτόχρονα και την αλληλεπίδρασή μας με τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας, γεγονός που αυξάνει την πιθανότητα διάπραξης εγκληματικών ενεργειών. Αυτές οι θεωρίες βασίζονται σε δεδομένα εγκλημάτων και καιρικών συνθηκών και ελέγχονται συνεχώς από ερευνητές που χρησιμοποιούν όλο και πιο λεπτομερή και εκτεταμένα σύνολα δεδομένων. Οι αντίστοιχες έρευνες δίνουν ευρήματα που φαίνεται να είναι συνεπή.

Συμπερασματικά, ανεξαρτήτως αν επιβεβαιώνεται στατιστικά η αύξηση ορισμένων μορφών εγκληματικότητας τους θερινούς μήνες, η βιαιότητα ως ποιοτικό χαρακτηριστικό δεν μπορεί να μας αφήσει αδιάφορους. Συνεπώς, ας έχουμε αυξημένη την προσοχή μας όσον αφορά την κατανάλωση αλκοόλ και τις συναναστροφές μας με ανθρώπους που δεν γνωρίζουμε σε άγνωστα για εμάς μέρη, προκειμένου να μειώσουμε τις πιθανότητες να πέσουμε θύματα κάποιας εγκληματικής ενέργειας, κυρίως κατά της ζωής και κατά της γενετήσιας ελευθερίας.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα στοιχεία αντλούνται από το criminal-justice.iresearchnet.com.

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.