Η… εξαφάνιση της πλατείας Αιγύπτου – ΦΩΤΟΡΕΠΟΡΤΑΖ

του Δημήτρη Καλαντζή.

Πως μπορεί να… εξαφανιστεί μία πλατεία; Πρώτα την τεμαχίζεις, μετά παραχωρείς ένα μεγάλο κομμάτι της για αμαξοστάσιο των ΚΤΕΛ, αργότερα φτιάχνεις υπόγειο παρκινγκ και μετά την εγκαταλείπεις στην εξαθλίωση και την απόλυτη παρακμή. Που έγιναν όλα αυτά; Στην πλατεία Αιγύπτου, έναν κάποτε πανέμορφο χώρο στη συμβολή της Λεωφόρου Αλεξάνδρας με την Πατησίων, στο κέντρο της Αθήνας.

Η διαμόρφωσή της πλατείας Αιγύπτου ξεκίνησε το 1878, όταν ολοκληρώθηκε η χάραξη της λεωφόρου Αλεξάνδρας που συνέδεσε την Πατησίων με την Κηφισίας. Όπως γράφουν στο βιβλίο τους «Αθήνα» οι Θανάσης Γιοχάλας και Τόνια Καφετζάκη, στο σημείο αυτό, κατά τον Μεσοπόλεμο, υπήρχε «δεξαμενή» θαλασσινού νερού για παιδικά λουτρά, ενώ η σχέση με το υδάτινο στοιχείο διατηρήθηκε και στα κατοπινά χρόνια, με τη δημιουργία σιντριβανιού.

Η περιοχή είχε εξαρχής μεγαλοαστικό χαρακτήρα λόγω του ανοιχτού χώρου στη συμβολή των δύο λεωφόρων, κυρίως όμως λόγω των πολυάριθμων κτιρίων ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής αξίας που βρίσκονταν περιμετρικά της πλατείας, όπως το Μέγαρο Ησαΐα, στη συμβολή Πατησίων και Ιουλιανού, που οικοδομήθηκε το 1923 σε σχέδια του πολιτικού μηχανικού Π. Ζίζηλα και αποτέλεσε τομή στην εικόνα της Αθήνας, με τον ρευστό όψιμο εκλεκτικισμό του.

Η πλατεία ονομάστηκε Αιγύπτου με Πράξη Ονοματοθεσίας, για να τιμηθεί η Αίγυπτος η οποία, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, φιλοξένησε την εξόριστη κυβέρνηση, τμήμα των ενόπλων δυνάμεων και τη βασιλική οικογένεια. Με πρωτοβουλία των Αιγυπτιωτών της Αθήνας κοσμείται από την ορειχάλκινη προτομή του Κωνσταντίνου Καβάφη, που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Κώστας Βαλσάμης (1982).

Θα πρέπει να ψάξεις αρκετά για να βρεις την προτομή του Κωνσταντίνου Καβάφη πίσω από ταμπέλες, κάδους σκουπιδιών και ξερά φυτά.

Από άλλη γωνία η προτομή του Κωνσταντίνου Καβάφη, μία μικρή χωματερή.

Στην πλατεία Αιγύπτου υπάρχουν συνολικά τέσσερις προτομές ανδρών που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία της Νεότερης Ελλάδας. Στην πλευρά προς την οδό Ιουλιανού, συναντάμε την μαρμάρινη προτομή του Σπύρου Πάτση, δημάρχου Αθηναίων κατά τα έτη 1917-1920 και 1922–1925. Πρόκειται για ένα έργο του γλύπτη Νικόλαου Παυλόπουλου (1909-1990), το οποίο τοποθετήθηκε στη θέση αυτή το 1963. Οι Αθηναίοι τίμησαν τον Σπύρο Πάτση γιατί παρότι διετέλεσε δήμαρχος σε εποχές πολύ δύσκολες για την Ελλάδα (Εθνικός Διχασμός, Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Μικρασιατική Καταστροφή), εργάστηκε πολύ συστηματικά για την Αθήνα (ύδρευση, φωτισμός, αποκομιδή σκουπιδιών) και θεωρήθηκε θεμελιωτής του θεσμού της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Η προτομή του Σπύρου Πάτση είναι σήμερα ουρητήριο. Αδύνατον να πλησιάσεις από τη μπόχα και τα σκουπίδια.

Στη συμβολή της οδού Πατησίων με την Λεωφόρο Αλεξάνδρας υψώνεται η μαρμάρινη προτομή του αντιστασιακού Ιωάννη Τσιγάντε, του πιο δραστήριου πράκτορα της ελληνικής κυβέρνησης του Καϊρου στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Αθήνα, έργο του γλύπτη Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Στη βάση της προτομής είναι (μάλλον ήταν) τοποθετημένη ένθετη μεταλλική πινακίδα, στην οποία αναγράφεται: «ΑΝΤ/ΡΧΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΣΙΓΑΝΤΕ ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ ΜΙΔΑΣ 614. ΕΠΕΣΕ ΣΤΙΣ 14 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1943 ΣΕ ΣΥΜΠΛΟΚΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΙΤΑΛΟΥΣ».

Στα αριστερά της προτομής του υπάρχει το μαρμάρινο μνημείο των ασυρματιστών, που είχε οργανώσει ο Τσιγάντες για την μεταβίβαση πληροφοριών στη Μέση Ανατολή, με το μπρούντζινο ανάγλυφο (έχει κλαπεί σήμερα) αναγνωριστικό της ομάδας Μίδας 614, και την ακόλουθη επιγραφή: «ΜΙΔΑΣ 614. ΑΡΧΗΓΟΣ ΑΝΤ/ΡΧΗΣ Ι. ΤΣΙΓΑΝΤΕ. Ασυρματιστές Κ. ΡΟΥΣΣΟΣ σκοτώθηκε σε συμπλοκή με Γερμανούς 31-3-1943 / Μ. ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΣ Θ. ΛΙΑΚΟΣ Μ. ΔΑΝΙΗΛΙΔΗΣ εκτελέστηκαν από τους γερμανούς στο σκοπευτήριο της Καισαριανής 20-5-1943».

Απογυμνωμένα το άγαλμα και η πλάκα από τα μεταλλικά στοιχεία που προφανώς αφαιρέθηκαν από κλέφτες για να πωληθούν ως μέταλλο. Και η πολιτεία όμως δεν συμπεριφέρεται καλύτερα στο μνημείο, αφού ακριβώς από πίσω του έχει “κουτιά” ηλεκτρισμού και τηλεφώνου αντί για πράσινο.

Στη συμβολή της Πατησίων με την Λεωφόρο Αλεξάνδρας συναντάμε πλέον μόνο την μαρμάρινη βάση της προτομής του συνταγματάρχη Δημητρίου Ψαρρού, ο οποίος συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση. Η ορειχάλκινη προτομή έχει κλαπεί από αγνώστους εδώ και χρόνια χωρίς να αντικατασταθεί.

Από την δεκαετία του 1960, αρχικά στην οδό Μαυρομματαίων και στη συνέχεια στο μεγαλύτερο μέρος της πλατείας Αιγύπτου εγκαταστάθηκαν τα αμαξοστάσια των ΚΤΕΛ για τα ανατολικά προάστια της Αττικής, για το οποία κατά περιόδους ακούγονται σχέδια μετεγκατάστασής τους εκτός κέντρου της Αθήνας, αλλά αυτά τα σχέδια ουδέποτε υλοποιούνται.

Αντιαισθητικές ταμπέλες του υπόγειου πάρκινγκ ευτελίζουν τον δημόσιο χώρο που είναι ούτως ή άλλως δύσκολα προσβάσιμος λόγω του αμαξοστασίου των ΚΤΕΛ.

Τα φυτά στα παρτέρια ξεραίνονται, προφανώς από το κατεστραμμένο ποτιστικό σύστημα, κομμάτια του οποίου μπορείτε να διακρίνετε στο έδαφος. Ποιός αλήθεια είναι τόσο μαυρόψυχος που να μη θέλει το πράσινο στην Αθήνα;

Το συντριβάνι της πλατείας είναι στα όρια του βούρκου. Κάποτε δρόσιζε το σημείο και έκρυβε λίγη από την ασχήμια.

Ό,τι απέμεινε από κάδο σκουπιδιών είναι το καπάκι…

Από το 2007 στην πλατεία Αιγύπτου λειτουργεί υπόγειος ιδιωτικός χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων. Οι εργασίες για την κατασκευή του κράτησαν πολλά χρόνια, κόπηκαν πολλά δέντρα, μετακινήθηκαν προτομές και δεν είναι λίγοι εκείνοι που συνδυάζουν την κατασκευή του με την έναρξη της παρακμής της πλατείας, αφού ο χώρος δεν ήταν προσβάσιμος για πολύ καιρό, ενώ η επαναλειτουργία του συνέπεσε με τη συγκέντρωση των τοξικοεξαρτημένων στην οδό Μαυρομματαίων και το πάλαι ποτέ Green Park, που αποτέλεσε αφετηρία υποβάθμισης της ζωής ολόκληρου του ιστορικού αυτού κομματιού της Αθήνας.

Πηγές ανάρτησης:

Μαριάνθη Μπέλλα «Πλατεία Αιγύπτου: Μια ιστορική πλατεία με έντονους συμβολισμούς» στο criticeduc.blogspot.

Δημήτρη Κυριαζή «Η μεγαλοαστική γοητεία της μικροσκοπικής πλατείας Αιγύπτου» στο lifo.gr.

Φωτογραφίες:

DNK 2017 (H φωτογράφηση έγινε το Σάββατο 19 Αυγούστου 2017)

Bio
Latest Posts

Δημήτρης Καλαντζής

Γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στο κέντρο της Αθήνας. Σπούδασε δημοσιογραφία στο «Εργαστήρι» και Ελληνικό Πολιτισμό στο ΕΑΠ. Έχει δουλέψει σε εφημερίδες, ραδιοφωνικούς & τηλεοπτικούς σταθμούς και τώρα διερευνά τους κώδικες του διαδικτύου. Αγαπά τις ανθρώπινες ιστορίες και τις γάτες.