«Μόνο όταν πέφτω σηκώνομαι πάλι όρθιος» – Η μαγεία της τέχνης

της Αγγελικής Καρδάρα.

Μαγεμένη, δηλώνω, από την επίσκεψή μου στη διαδραστική έκθεση των έργων του Ολλανδού ζωγράφου, Βίνσεντ Βίλεμ βαν Γκογκ, που φιλοξενείται στο Μέγαρο Μουσικής (7 Νοεμβρίου 2017-5 Μαρτίου 2018) για δύο πολύ σημαντικούς λόγους: πρώτον, για αυτή την αίσθηση ονείρου που σου δημιουργεί με τις εικόνες, τα χρώματα, τις λέξεις, τη μουσική και τον κόσμο που «ενώνονται» σαν φωτεινά αστέρια σε ουρανό και δεύτερον, για όσα κράτησα μέσα στην καρδιά μου ως «μήνυμα ζωής» από την ιστορία ενός σπουδαίου ζωγράφου.

Ενός καλλιτέχνη που εν ζωή «βούλιαξε» στη βαθιά μελαγχολία του, αναζήτησε διέξοδο στη δημιουργία και στην αγάπη του για τη φύση. Ενός καλλιτέχνη που δεν ένιωσε ποτέ τη χαρά της αποδοχής του έργου του από το κοινό, αλλά με την τέχνη του (για την οποία δήλωνε ευτυχής ότι δεν την διδάχθηκε-άρα η διδασκαλία δεν του περιόρισε την δημιουργικότητα και το έμφυτο ταλέντο του) κατάφερε τελικά να περάσει στην αιωνιότητα.

Να αναφέρω στο σημείο αυτό, για όσους δεν έχουν επισκεφτεί ακόμα την έκθεση, ότι «οι 3.000 πίνακες του μεγάλου Ολλανδού ζωγράφου, σκίτσα του μαζί με κινούμενες εικόνες, προβάλλονται από το σύστημα υψηλής τεχνολογίας SENSORY4™ παντού. Στους τοίχους, τις κολώνες, τις οροφές, το πάτωμα […]. Οι ρέουσες εικόνες και οι ψηφιακοί ήχοι δημιουργούν ένα πολυθέαμα με τα αριστουργήματα του βαν Γκογκ και ένα ψηφιακό ταξίδι στα μέρη που έζησε και δημιούργησε, στο Άμστερνταμ, την Προβηγκία, το Παρίσι, την Αρλ, το Σεν Ρεμύ. Η τρισδιάστατη εικαστική έκθεση με τίτλο Van Gogh Alive-The experience, έχει, μέχρι στιγμής, περιοδεύσει σε 35 μητροπόλεις του κόσμου και την έχουν επισκεφθεί περισσότεροι από 10.000.000 θεατές, αναφέρουν οι διοργανωτές» (*1).

Άννυ, 9 ετών, μελέτη στον Βίνσεντ βαν Γκογκ.

Όσον αφορά τη βιογραφία του βαν Γκογκ διαβάζουμε στο άρθρο του Νικόλαου Μπάρδη στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ «Στην ολλανδική ύπαιθρο, την άνοιξη του 1853, γεννήθηκε ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους όλων των εποχών. Ο Βίνσεντ βαν Γκογκ, πρωτότοκος από τα συνολικά οκτώ παιδιά της οικογένειάς του, αποτύπωσε με το πινέλο του τις αποχρώσεις της ζωής, κατορθώνοντας να αφήσει ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στον χρόνο. Ήδη από μικρή ηλικία, ο νεαρός Βίνσεντ παρουσίασε τάσεις μελαγχολίας και ψυχολογικά προβλήματα, που επέδρασαν καταλυτικά στην ψυχοσύνθεσή του, στις συναναστροφές με τον περίγυρό του και στον τρόπο με τον οποίο αυτός αντιλαμβανόταν την πραγματικότητα. Έπειτα από την ανεπιτυχή προσπάθεια άσκησης διαφόρων επαγγελμάτων, σε ηλικία 27 ετών, στράφηκε στη ζωγραφική, προσπαθώντας να βρει μια διέξοδο. Ταξιδεύοντας στην ολλανδική επαρχία, επηρεασμένος από τη ζωγραφική του Ζαν-Φρανσουά Μιγέ, ο Βαν Γκογκ άρχισε να σχεδιάζει τα πρώτα του έργα, εμπνεόμενος από τα πολύχρωμα σκηνικά της πατρίδας του. Λόγω της ιδιαιτερότητας του χαρακτήρα του και της ιδιοτροπίας του, ο μεγάλος δημιουργός δεν παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής για μεγάλο διάστημα, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο ώθηση στις κλίσεις του. Ο Βαν Γκογκ κουβαλούσε μαζί του έναν καμβά και όταν το βλέμμα του άρπαζε ένα όμορφο στιγμιότυπο της φύσης, απαθανάτιζε με καλλιτεχνική λαιμαργία και ιμπρεσιονιστικούς χρωματισμούς τη στιγμή. Οι άνθρωποι, τα τοπία και τα αντικείμενα που αντίκριζε φιλτράρονταν με έναν μοναδικό τρόπο από την απόκοσμη ματιά του και μετουσιώνονταν σε κάτι ανώτερο» (*2).

Συνεπώς, η πολυτάραχη, σύντομη, ζωή του Βίνσεντ Βίλεμ βαν Γκογκ (1853 – 1890) αποτελεί ένα ακραίο παράδειγμα του πόσο άρρηκτα δεμένα είναι αντίθετα και αντιμαχόμενα μεταξύ τους στοιχεία: η επιτυχία με την αποτυχία, το πάθος για ζωή με τον «έρωτα» για τον θάνατο, η μοναδική στιγμή της δημιουργίας με τη βαθιά θλίψη, η ηρεμία και η μουσικότητα με τη μιζέρια.

Ο βαν Γκογκ πάλευε καθημερινά με τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Ήταν αποτυχημένος -για τον κόσμο- ζωγράφος σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, καθώς κατάφερε να πουλήσει μόνον έναν πίνακα. Η μεγάλη όμως επιτυχία ήρθε για εκείνον, όπως και για άλλους καλλιτέχνες, μετά τον θάνατό του, για να τον «συντροφεύσει στο μοναχικό ταξίδι του στα αστέρια»….

Σχετικά με το τραγικό τέλος του βαν Γκογκ, το καλύπτει μέχρι σήμερα ένα πέπλο μυστηρίου. «Η επίσημη εκδοχή αναφέρει ότι ο Φλαμανδός ζωγράφος αυτοκτόνησε σε έναν αγρό στην πόλη Οβέρ συρ Ουάζ της Γαλλίας, θέλοντας, με τον τρόπο αυτό, να βάλει τέλος στην ταραχώδη και μοναχικά ψυχοφθόρα ζωή του. Κι αν ο Βίνσεντ βαν Γκογκ δεν αυτοκτόνησε; Αν δεν πυροβόλησε ο ίδιος στην κοιλιά του, όπως φέρεται ότι εξομολογήθηκε στο νεκροκρέβατό του, το 1890; Ο ειδικός ερευνητής Βίνσεντ ντι Μάγιο ισχυρίζεται στο περιοδικό “Vanity Fair” ότι υπάρχουν πλέον αυξημένες ενδείξεις για την αντίθετη θεωρία: ο ζωγράφος δεν “πυροβόλησε τον εαυτό του”. Έτσι δικαιώνει τους Στίβεν Ναϊφέχ και Γκρέγκορι Ουάιτ Σμιθ, οι οποίοι στη βιογραφία του το 2011, είχαν διατυπώσει την εκτίμηση ότι ο Βαν Γκογκ ομολόγησε τον αυτοτραυματισμό του για να προστατεύσει τους πραγματικούς δράστες» (*3).

Όποιο όμως κι αν ήταν το τέλος του -αυτοκτονία ή τυχαίος πυροβολισμός- ο βαν Γκογκ υπέφερε μέσα στο πάθος του για δημιουργία. Αυτή ακριβώς η θλιβερή πραγματικότητα μας «γεννά» αντιφατικά συναισθήματα: δέος από τη μία, μια αίσθηση ελπίδας από την άλλη ότι ακόμα και τα πιο μεγάλα όνειρά μας και οι πιο κρυφοί πόθοι μας μπορεί κάποτε να γίνουν πραγματικότητα.

Μόνο όταν πέφτω, σηκώνομαι πάλι όρθιος.

Πόση αλήθεια κρύβει μέσα της αυτή η φράση! Μια από τις πολλές φράσεις που «συνόδευαν» τα έργα του βαν Γκογκ στην έκθεση. Καταδεικνύει την αστείρευτη δύναμη της ανθρώπινης ψυχής που ακόμα κι όταν φτάσει στο μηδέν, καταφέρνει να σηκωθεί και να παλέψει. Ιδίως για έναν καλλιτέχνη, αυτή είναι μια στάση ζωής που αναμφίβολα κρύβει μέσα της πολύ πόνο αλλά αποτελεί -ίσως- τον μοναδικό δρόμο που βρίσκει η ψυχή για να δημιουργήσει. Αυτήν ακριβώς τη φράση θέλω να κρατήσω στην καρδιά, όσες φορές πέφτω στον δύσβατο δρόμο για την κατάκτηση των ονείρων. Γιατί μόνο όταν πέφτουμε, τελικά μπορούμε να σηκωθούμε πιο ψηλά και να διεκδικήσουμε το όνειρο….

Σημείωση: Αγάπησα τη ζωγραφική μέσα από την αγάπη της κόρης μου για την τέχνη, στην οποία αφιερώνω το σημερινό μου κείμενο που «στολίζουν» οι δικές της ζωγραφιές και η δικιά της ματιά στον κόσμο.

Αννυ, 9 ετών, μελέτη στον Βίνσεντ βαν Γκογκ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Βλ. σχετικά cnn.gr
Τα στοιχεία αντλούνται από το άρθρο του Ν.Μπάρδη με τίτλο Πώς πέθανε ο Βίνσεντ βαν Γκογκ;
Τα στοιχεία αντλούνται από την έρευνα της ΜΗΧΑΝΗΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ με τίτλο «Ο Βίνσεντ βαν Γκογκ δεν αυτοκτόνησε». Ενισχύεται το σενάριο ότι πυροβολήθηκε κατά λάθος από δύο αγόρια που κρατούσαν ένα χαλασμένο όπλο!

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.