της Αγγελικής Καρδαρά.
Αναμφίβολα, δεν προβάλλονται από τα media όλες οι μορφές εγκληματικότητας, τουλάχιστον όχι στην ίδια έκταση και στον ίδιο βαθμό. Τα εγκλήματα που απασχολούν κατά κύριο λόγο τα ΜΜΕ είναι τα εγκλήματα κατά ζωής και κατά γενετήσιας ελευθερίας, ιδίως όσα έχουν διαπραχθεί με ειδεχθή τρόπο και μάλιστα συχνά παρουσιάζονται σαν “ταινία-θρίλερ” σε συνέχειες, με έμφαση σε ανούσιες για την ενημέρωση του κοινού λεπτομέρειες που αφορούν τη διάπραξη του εγκλήματος και την ιδιωτική ζωή δραστών και θυμάτων.
Αντίθετα, εξίσου σοβαρές μορφές εγκληματικότητας που απειλούν τη ζωή μας και επιδρούν στην καθημερινότητά μας με δυσμενή τρόπο, όπως οικονομικά εγκλήματα και εγκλήματα κατά του περιβάλλοντος, δεν καλύπτονται επαρκώς από τα media. Το αποτέλεσμα είναι ότι το ευρύ κοινό στη χώρα μας δεν έχει μια ολοκληρωμένη εικόνα του εγκληματικού φαινομένου, ούτε γνωρίζει ποιες μορφές εγκληματικότητας απειλούν την ανθρωπότητα και πώς μπορεί να προστατευθεί από αυτές.
Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο σήμερα ανοίγουμε στο postmodern.gr τον φάκελο «Εγκλήματα κατά του Περιβάλλοντος» και με την πολύτιμη συμβολή ενός νέου ανθρώπου που έχει ασχοληθεί ερευνητικά με το θέμα επιχειρούμε να εμβαθύνουμε σε αυτό. Η Κοινωνιολόγος, ΠΜΣ Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου, κ. Παυλίνα Μωραΐτη, μας μίλησε για τον κλάδο της Περιβαλλοντικής Εγκληματολογίας και για τα εγκλήματα κατά του περιβάλλοντος, όπως ορίζονται βάσει νόμου. Επίσης, αναφέρθηκε σε υποθέσεις με τις οποίες έχει η ίδια ασχοληθεί και ανέδειξε τους τρόπους με τους οποίους οι πολίτες μπορούν να ενημερώνονται, αλλά και να συμβάλλουν οι ίδιοι στην προστασία του περιβάλλοντος.
Είναι σαφές ότι η προστασία του περιβάλλοντος οφείλει και στη χώρα μας να γίνει προτεραιότητα, γιατί αφορά την ίδια μας τη ζωή. Επίσης, ένα ακόμα στοιχείο που πρέπει να γνωρίζουν οι πολίτες είναι ότι η καταστροφή του περιβάλλοντος αποτελεί ποινικό αδίκημα. Επομένως, είναι υποχρέωση και ευθύνη όλων μας να μεριμνούμε για το περιβάλλον.
Συνοψίζοντας, πιστεύω ότι είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι το εγκληματικό φαινόμενο έχει ένα ευρύ φάσμα. Δεν αφορά μόνο τα εγκλήματα ζωής που παρουσιάζονται σε μεγάλη έκταση από τα media, αλλά περιλαμβάνει και άλλες μορφές εγκληματικότητας που ασκούν καταλυτικές επιδράσεις στη ζωή μας, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Ειδικά, για την προστασία του περιβάλλοντος έχει μεγάλο ενδιαφέρον το σημείο που τονίζει η κ. Μωραΐτη στη συνέντευξη που ακολουθεί «Το περιβάλλον και η προστασία του από την συνεχή ανθρώπινη επέμβαση δεν αποτελεί μόνο ένα έντονο κοινωνικό φαινόμενο αλλά ανάγεται εξίσου σε μείζον πολιτικό ζήτημα, το οποίο σχετίζεται και με άλλους τομείς όπως η οικονομία».
Η Παυλίνα Μωραΐτη είναι Κοινωνιολόγος με Μεταπτυχιακό στην Εγκληματολογία του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Έχει ασχοληθεί με την κοινωνιολογική και την εγκληματολογική έρευνα. Είναι μέλος του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος και αρθρογραφεί για το περιοδικό Crime Times.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
- Κυρία Μωραΐτη θα ήθελα να ξεκινήσουμε τη συζήτησή μας με την ιστορία της Περιβαλλοντικής Εγκληματολογίας/Green Criminology. Πώς «γεννήθηκε» και αναπτύχθηκε ο συγκεκριμένος κλάδος της Εγκληματολογίας;
Αν μπορούμε να δώσουμε έναν ορισμό για την Περιβαλλοντική Εγκληματολογία, θα λέγαμε αρχικά ότι αποτελεί κλάδο της επιστήμης της Εγκληματολογίας που μελετά το εγκληματικό φαινόμενο αξιοποιώντας όμως τη γεωγραφία και αξιολογώντας τη χωρική διάσταση βάσει της οποίας διαπράχθηκε το έγκλημα. Επικεντρώνεται, λοιπόν, εκτός από τον χαρακτήρα των εγκλημάτων, στον ρόλο του χώρου και του τόπου σε σχέση πάντοτε με το χρόνο. Η Περιβαλλοντική Εγκληματολογία ασχολείται με το πλαίσιο στο οποίο λαμβάνει χώρα το έγκλημα κι αυτή ακριβώς είναι η ειδοποιός διαφορά της με άλλους κλάδους της Εγκληματολογίας οι οποίοι εστιάζουν κυρίως στη νομική διάσταση του εγκλήματος.
Η ανάδυση της Πράσινης Εγκληματολογίας έγινε τη δεκαετία του 1990. Ζητήματα, όπως η μη ανθρώπινη ζωή και η ανάγκη για την προστασία της, είχαν εισέλθει στο επιστημονικό πεδίο. Έπρεπε ουσιαστικά να αποδοθούν δικαιώματα αυτήν τη φορά όχι στον άνθρωπο, αλλά στο περιβάλλον και ό, τι αυτό αφορά. Αναπόσπαστο μέρος του περιβάλλοντος, όχι μόνο του κοινωνικού αλλά και του φυσικού, είναι και η βία. Η Περιβαλλοντική Εγκληματολογία μελετά επίσης τους δείκτες εγκληματικότητας και επιχειρεί με αυτόν τον τρόπο να αιτιολογήσει το έγκλημα και να το κατανείμει χωρικά. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι το περιβάλλον και η προστασία του από την συνεχή ανθρώπινη επέμβαση δεν αποτελεί μόνο ένα έντονο κοινωνικό φαινόμενο αλλά ανάγεται εξίσου σε μείζον πολιτικό ζήτημα, το οποίο σχετίζεται και με άλλους τομείς όπως η οικονομία.
- Ποια είναι, βάσει νόμου, τα εγκλήματα κατά του περιβάλλοντος;
Η προστασία του περιβάλλοντος εφαρμόζεται μέσω του ποινικού δικαίου με το Νόμο 4042/2012, με τον οποίο ενσωματώνεται η ευρωπαϊκή οδηγία 2008/99. Ορισμένες παραβάσεις περιβαλλοντικού περιεχομένου είναι για παράδειγμα η λειτουργία μονάδας που εκτελεί επικίνδυνες δραστηριότητες, είναι η παραγωγή, η εισαγωγή, η εξαγωγή, η διαχείριση, η μεταφορά πυρηνικών υλικών ή άλλων επικίνδυνων ραδιενεργών ουσιών που προκαλούν ή ενδέχεται να προκαλέσουν τον θάνατο ή σοβαρές σωματικές βλάβες σε πρόσωπα ή στον αέρα ή στο έδαφος ή στο νερό ή στα ζώα ή στα φυτά, είναι κάθε συμπεριφορά που προκαλεί την ουσιαστική υποβάθμιση του οικότοπου, είναι η θανάτωση ή ο αφανισμός προστατευόμενων ειδών της άγριας χλωρίδας ή πανίδας και τέλος είναι η απόρριψη, η εκπομπή ή εισαγωγή ποσότητας υλικών στον αέρα, στο νερό ή στο έδαφος που ενδέχεται να προκαλέσουν τον θάνατο ή σοβαρές σωματικές βλάβες σε πρόσωπα ή στον αέρα ή στο έδαφος ή στο νερό ή στα ζώα ή στα φυτά. Όλα τα ανωτέρω, σύμφωνα με το νόμο, αποτελούν παραβάσεις περιβαλλοντικού περιεχομένου.
- Η καταστροφή του περιβάλλοντος έχει σύνορα;
-Η καταστροφή του περιβάλλοντος δεν έχει σύνορα. Να δώσω ένα παράδειγμα: Δισεκατομμύρια τόνοι ρύπων εκπέμπονται ετησίως στην ατμόσφαιρα. Όλοι αυτοί οι ρύποι δεν χάνονται, αλλά ξαναπέφτουν στη γη με τη μορφή της όξινης βροχής. Τα σύννεφα ταξιδεύουν και η όξινη βροχή θα πέσει και σε περιοχές που δεν έχει υψηλά ποσοστά ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Γι’ αυτόν το λόγο, η προστασία του περιβάλλοντος δεν μας αφορά μόνο τοπικά αλλά και παγκοσμίως. Η πρώτη ποινική αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών αδικημάτων πραγματοποιήθηκε με τη Σύμβαση του Στρασβούργου το 1998, όπου το Συμβούλιο της Ευρώπης έθεσε προς υπογραφή τη Σύμβαση για την προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου, η οποία αποτελεί την πρώτη διεθνή σύμβαση που καθιερώνει το αξιόποινο των πράξεων που βλάπτουν ή είναι πιθανόν να βλάψουν το περιβάλλον και είναι σημείο αναφοράς για την ανάπτυξη του περιβαλλοντικού ποινικού δικαίου.
- Ποια είναι η εφαρμογή της Περιβαλλοντικής Εγκληματολογίας στην Ελλάδα και διεθνώς;
Πολλές φορές παρατηρούμε να πραγματοποιείται ένας αγώνας για την πρόληψη και την αποκατάσταση των προσβολών του περιβάλλοντος και τη διαφύλαξη της οικολογικής ισορροπίας. Ωστόσο, από μόνη της η θέσπιση των νομοθετικών διατάξεων ακόμη και αυτών του ποινικού δικαίου δεν αρκεί για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Καθίσταται κρίσιμη η εφαρμογή των ψηφισθέντων νόμων, η οποία προϋποθέτει πολιτική βούληση, επαγρύπνηση των ελεγκτικών μηχανισμών και κυρίως σεβασμό προς το περιβάλλον, ο οποίος είναι απαραίτητος για την επιβίωση του ανθρώπου, τη διατήρηση της υγείας του και τη διασφάλιση της αξιοπρέπειάς του και επομένως εν γένει την ποιότητα της ζωής του.
Παρόλα αυτά, μέσα από το αστικό περιβάλλον και τον τρόπος ζωής στις πόλεις, η κοινωνία κατόρθωσε να επέμβει τόσο δυναμικά στο περιβάλλον με αποτέλεσμα τη διατάραξη της ισορροπίας ανθρώπου και φύσης, γεγονός που είχε ολέθριες συνέπειες. Όλα αυτά δημιούργησαν την ανάγκη για τη διαμόρφωση νέων περιβαλλοντικών προσεγγίσεων, οι οποίες έθεσαν και νέους προβληματισμούς σχετικά με την αποτελεσματική αντιμετώπιση της εγκληματικότητας κατά του περιβάλλοντος. Έτσι, δημιουργήθηκε το οικολογικό κίνημα και μέσα από τις οικολογικές οργανώσεις ενισχύεται τρόπον τινά η προστασία του περιβάλλοντος.
Τέλος, εκτός από την εφαρμογή του νόμου αλλά και το έργο των διαφόρων οικολογικών οργανώσεων, απαραίτητη προϋπόθεση για την προστασία του περιβάλλοντος είναι η παιδεία των πολιτών και οι επενδύσεις σε αυτήν όσον αφορά στην οικολογική συνείδηση. Η στάση των ανθρώπων απέναντι στο περιβάλλον παίζει μεγάλο ρόλο ώστε να μπορούμε να μιλάμε για σεβασμό και προστασία απέναντι στη φύση και στα ζώα. Οι Έλληνες έχουμε αποδείξει ότι δεν έχουμε τόσο καλλιεργημένη την πλευρά της οικολογικής μας συνείδησης, από το πιο απλό που είναι να πετάξω το τσιγάρο στο δρόμο μέχρι και κάτι πιο πολύπλοκο όπως το να συνηθίσω να κάνω τα ψώνια μου χωρίς να χρησιμοποιώ πλαστικές σακούλες. Με αφορμή το μέτρο που ισχύει από 1 Ιανουαρίου του 2018!
- Μπορείτε να μας αναφέρετε συνοπτικά κάποιες από τις υποθέσεις εγκλημάτων κατά του περιβάλλοντος με τις οποίες έχετε ασχοληθεί ερευνητικά και τις επισημάνσεις σας;
Με υποθέσεις εγκλημάτων κατά του περιβάλλοντος έχω ασχοληθεί ως επί το πλείστον κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στο πλαίσιο της μελέτης και της έρευνας του φαινομένου. Ωστόσο, το περιστατικό που συνέβη το περασμένο διάστημα με το πλοίο «Αγία Ζώνη ΙΙ» από το οποίο διαχύθηκε μαζούτ στη θάλασσα επειδή βυθίστηκε και μόλυνε το νερό και τις ακτές με ώθησε να δημοσιεύσω ένα άρθρο στο εγκληματολογικό περιοδικό «Crime Times», στο οποίο σχολιάζω το γεγονός αξιολογώντας την κατάσταση, ούσα προβληματισμένη σχετικά με το ποιος τελικά έχει την ευθύνη γι’ αυτή την περιβαλλοντική καταστροφή[1].
- Τα εγκλήματα κατά του περιβάλλοντος αποτελούν μια πολύ σοβαρή μορφή εγκληματικότητας, η οποία όμως δεν προβάλλεται από τα ΜΜΕ. Κατά την άποψή σας, θα έπρεπε τα media να εμβαθύνουν περισσότερο στο θέμα και με ποιον τρόπο να το παρουσιάσουν στο κοινό;
Τα ΜΜΕ σαφώς και οφείλουν να ενημερώνουν το κοινό για οτιδήποτε έχει σχέση με την καταστροφή του περιβάλλοντος, για την αντιμετώπιση των εγκλημάτων κατά αυτού, αλλά και για την πρόληψή του. Οι πολίτες καθίσταται αναγκαίο να ενημερώνονται επίσης για τις δράσεις που πραγματοποιούνται υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος αλλά και για τη δυνατότητα που υπάρχει να συμβάλλουν σε αυτήν μέσω της εθελοντικής συμμετοχής τους σε οργανώσεις, προγράμματα και άλλα. Είναι σημαντικό τα media να εμβαθύνουν στο θέμα και να μην προσπερνούν τέτοιου είδους ζητήματα, τα οποία αφορούν την ποιότητα ζωής του ανθρώπου. Άλλωστε μέσα από αυτήν την προβολή οι πολίτες ευαισθητοποιούνται και αποκτούν οικολογική συνείδηση.
- Προστασία του περιβάλλοντος: κρίνετε σκόπιμη την εκπαίδευση των πολιτών και ενημέρωσή τους από εγκληματολόγους σχετικά με τα σοβαρά ζητήματα που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος;
Οι εγκληματολόγοι στην Ελλάδα έχουν εστιάσει στη μελέτη και στην έρευνα φαινομένων με εγκληματολογικό περιεχόμενο. Ως προς τη δράση τους, την εφαρμογή και την υλοποίηση των πρακτικών της Περιβαλλοντικής Εγκληματολογίας, οι πολίτες θα μπορούσαν να ενημερώνονται όχι μόνο από τα ΜΜΕ, αλλά και από τους ίδιους τους εγκληματολόγους στο πλαίσιο εκπαιδευτικών προγραμμάτων, δεδομένου ότι η καταστροφή του περιβάλλοντος αποτελεί ποινικό αδίκημα, γεγονός που μας αφορά όλους και μας κάνει πιο υπεύθυνους.
[1] Μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο της Παυλίνας Μωραΐτη, με τίτλο “Αγία Ζώνη ΙΙ” και περιβαλλοντική Εγκληματολογία εδώ http://www.crimetimes.gr/αγία-ζώνη-ιι-και-περιβαλλοντική-εγκλη/
Latest posts by Αγγελική Καρδαρά (see all)
- Έγκλημα στα Γλυκά Νερά και σκηνοθεσία στον τόπο του εγκλήματος (crimestaging) - February 22, 2023
- Έγκλημα στα Γλυκά Νερά και μιντιακές απεικονίσεις: μία ερευνητική προσέγγιση του Crime & MediaLab (ΚΕ.Μ.Ε.) - January 12, 2023
- Κακοποίηση ζώων συντροφιάς και άγριας ζωής στην Κύπρο και οι μιντιακές απεικονίσεις υποθέσεων - November 2, 2022
