του Αποστόλη Δ. Καλαντζή.
Καινούργιο έργο για την πόλη των Ιωαννίνων. Ένας θηριώδης δρόμος πλάτους 44 μέτρων με έξι λωρίδες κυκλοφορίας ενώνει την δυτική με την ανατολική είσοδο της πόλης. Ούτε διάδρομος αεροδρομίου να ήταν. Οι οδηγοί, εισερχόμενοι από τη νότια είσοδο της πόλης, και θέλοντας να κατευθυνθούν στα ανατολικά για ν’ αποφύγουν το στενό δρόμο του Αϊγιάννη με την πυκνή κυκλοφορία, ακολουθούν τον άνετο καινούργιο δρόμο χωρίς κανένα κυκλοφοριακό πρόβλημα.
Την πρώτη φορά που πέρασα με το αυτοκίνητό μου από το δρόμο αυτό θαύμασα το πλάτος του, τις διαγραμμίσεις του, το τσιμεντένιο στηθαίο στη μέση και είπα μέσα μου. «Να και ένα έργο με σωστές προδιαγραφές». Αναζητώντας με το βλέμμα μου την ονοματοθεσία του δρόμου είδα την πινακίδα που έγραφε: «ΟΔΟΣ ΚΕΝΑΝ ΜΕΣΑΡΕ». Ξαφνιάστηκα. Ήμουν έτοιμος να τα βάλω με το Δημοτικό Συμβούλιο. Μα είναι δυνατόν ένα τέτοιο έργο που εξωραΐζει και προβάλλει την πόλη να του δώσουν το όνομα κάποιου αλλοδαπού; Χάθηκαν οι σπουδαίες προσωπικότητες των Γιαννίνων; Τουλάχιστον από ευεργέτες και ανθρώπους του πνεύματος που τίμησαν την πόλη έχουμε μπόλικους. Άλλαξα, όμως, γνώμη όταν επισκέφτηκα τη Δημοτική Βιβλιοθήκη. Άνοιξα την εγκυκλοπαίδεια και διάβασα:
Ο ΚΕΝΑΝ ΜΕΣΑΡΕ ήταν Αλβανός με ελληνικό αίμα από τη μητέρα του, γιος του στρατηγού της οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλβανικής καταγωγής του Χασαν Ταχσίν Πασά, και της ελληνικής καταγωγής λαζής, μουσουλμάνας Χατιτζέ Ελμάζ. Ο πατέρας του ήταν φρούραρχος της Θεσσαλονίκης κατά την περίοδο των βαλκανικών πολέμων του 1912-13. Όταν τα βουλγαρικά στρατεύματα, τον Οκτώβριο του 1912, έφτασαν και στρατοπέδευσαν έξω από τη Θεσσαλονίκη, του ζήτησαν να τους παραδώσει την πόλη προσφέροντάς του πολλά ανταλλάγματα. Εκείνος αρνήθηκε και την παρέδωσε στους Έλληνες γιατί πίστευε ότι πρέπει να την παραδώσει στα χέρια αυτών που του την έδωσαν.
Ο Κενάν Μεσαρέ γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1889. Τελείωσε το σχολείο στα Γιάννενα και στη συνέχεια σπούδασε στη σχολή Γαλατά Σεράι της Κωνσταντινούπολης. Υπήρξε υπασπιστής του πατέρα του τον οποίο ακολούθησε στις διάφορες στρατιωτικές μετακινήσεις του σε ολόκληρη την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ήταν παρών κατά την παράδοση της Θεσσαλονίκης το 1912, στο Διοικητήριο. Μιλούσε άπταιστα αλβανικά, τουρκικά, περσικά αραβικά, γαλλικά και φυσικά πρώτα απ’ όλα ελληνικά. Λένε ότι ο ίδιος συνέταξε το πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκης -δυο χειρόγραφες σελίδες όλο κι όλο– ήταν γραμμένο στα γαλλικά και τα ελληνικά. Υπήρξε ο εικονογράφος της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης και των Ιωαννίνων ενώ μετά δούλεψε για τη χαρτογράφηση των νέων συνόρων της Ελλάδας.
Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας παρέμεινε στη Θεσσαλονίκη και πήρε την ελληνική υπηκοότητα. Το 1934 επέστρεψε και εγκαταστάθηκε στα Γιάννενα, όπου παντρεύτηκε την ωραιότατη Ραφέτ, η οποία ήταν πολύγλωσση και στα δύσκολα χρόνια δίδασκε στα παιδιά των Ιωαννίνων ξένες γλώσσες. Στα Γιάννενα γεννήθηκαν και τα παιδιά του. Ήταν αυτοδίδακτος ζωγράφος νατουραλιστής, που αποτύπωσε τα τοπία της λίμνης των Ιωαννίνων και την ποικιλία των ανθρώπινων τύπων στα πορτρέτα του. Ήταν ανεπανάληπτος καλλιτέχνης, όταν επρόκειτο για την απόδοση των νεκρών φύσεων. Άφησε πλούσιο έργο πίσω του, αν και πολλοί πίνακές του χάθηκαν στα δύσκολα χρόνια του πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου. Είχε τη συνήθεια να χαρίζει τα έργα του και για το λόγο αυτό πολλά βρίσκονται σε ιδιωτικές – συνήθως άγνωστες – συλλογές.
Όσοι τον γνώρισαν – ανάμεσά τους ο δικός μας Βίκτωρ Νέτας, και η γειτόνισσά του – Σαφέτ Ντίνο Μαυρομάτη – έχουν να λένε για το λιπόσαρκο της κορμοστασιάς του, την καλοσύνη του, την πολύπλευρη γνώση του, την αυστηρή κρίση και το ταλέντο του. Για τους γνωστούς του ήταν επιστήθιος φίλος, ευαίσθητος και ποιητικός. Κάθε τόσο αποδρούσε προς τη Θεσσαλονίκη για να δει τους φίλους του και να επιδοθεί σε φοβερά γλέντια που κατέληγαν σε μυστηριώδεις νυχτερινές περιπλανήσεις. Για τους γείτονές του ήταν ο ψηλός, αδύνατος και κομψός καλλιτέχνης. Ήταν ο Κενάνμπεης, μια σκιά των παλιών Ιωαννίνων που έσβησε το 1965.
Ο Κενάν Μεσαρέ αγάπησε τα Γιάννενα όσο και οι ντόπιοι καλλιτέχνες και άνθρωποι των γραμμάτων, γι’ αυτό και η πόλη τον τίμησε δίνοντας το όνομά του στον εξαίσιο αυτό δρόμο…
