Ομόφωνη αθώωση ανηλίκων για τον βιασμό συμμαθητή τους – Ποινική δίκη και ΜΜΕ

της Αγγελικής Καρδαρά.

Η ομόφωνη αθώωση τον Ιανουάριο του 2018 από το Τριμελές Δικαστήριο Ανηλίκων Βόλου τριών ανήλικων μαθητών για βιασμό από κοινού κατ’ εξακολούθηση και επικίνδυνη σωματική βλάβη από κοινού κατ’ εξακολούθηση σε βάρος συμμαθητή τους, μικρότερου κατά ένα έτος, είναι μια είδηση που δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη, αλλά να δοθεί έμφαση και να αναδειχθούν ορισμένα πολύ σοβαρά ζητήματα σχετικά με την ποινική δίκη και το δικαστικό ρεπορτάζ.

Ενημερωνόμαστε από το ρεπορτάζ σχετικά με την δικαστική εξέλιξη της υπόθεσης «Ο Εισαγγελέας έδρας πρότεινε την αθώωση των τριών μαθητών. Σύμφωνα με πληροφορίες, καθώς η δίκη εξελισσόταν κεκλεισμένων των θυρών, ο Εισαγγελέας στην πρότασή του ανάφερε ότι δεν τελέστηκαν οι πράξεις για τις οποίες κατηγορούνταν οι τρεις ανήλικοι μαθητές. Οι πράξεις δεν τελέστηκαν. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι’ αυτό, είπε. Η πρόταση του Εισαγγελέα έγινε δεκτή με ικανοποίηση από πλευράς των γονιών των μαθητών αλλά και εκπαιδευτικών. Λίγο αργότερα, μετά από διακοπή, το δικαστήριο εξέδωσε απόφαση κηρύσσοντας αθώους τους τρεις μαθητές. Με την ολοκλήρωση της μαραθώνιας συνεδρίασης του δικαστηρίου, οι συνήγοροι υπεράσπισης εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για την απόφαση του δικαστηρίου, άφησαν όμως και σοβαρές αιχμές»[1].

Να σημειώσω εδώ ότι η υπόθεση θα συζητηθεί και στο εφετείο, καθώς σύμφωνα με τα ρεπορτάζ, ασκήθηκε έφεση από την οικογένεια του μαθητή. Οπότε με νηφαλιότητα οφείλουμε να περιμένουμε τις εξελίξεις. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναδείξουμε ορισμένες καίριες πτυχές που αφορούν την απεικόνιση της ποινικής δίκης στα ΜΜΕ.

Θα ξεκινήσω με το τεκμήριο της αθωότητας του κατηγορουμένου και την αναγκαιότητα να γίνεται σεβαστό από τους δικαστικούς συντάκτες, καθώς η συγκεκριμένη υπόθεση και πολλές ακόμα καταδεικνύουν το πόσο εύκολα μπορεί να στιγματιστεί ένας αθώος. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε αρκετά αντίστοιχα παραδείγματα, όπου άτομα έχουν καταστραφεί -προσωπικά και επαγγελματικά- ή έχουν φτάσει στα όρια της καταστροφής εξαιτίας της δημόσιας διαπόμπευσης και του κοινωνικού στιγματισμού προτού αποφανθεί το δικαστήριο για την αθωότητα ή ενοχή τους.

Εάν μάλιστα λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι συχνά η αθωωτική αθώωση περνάει στα «ψιλά γράμματα» ή τουλάχιστον δεν δίνεται τόση μεγάλη έκταση και βαρύτητα από τους δημοσιογράφους, θα αντιληφθούμε το μέγεθος της ευθύνης που φέρει ο δημοσιογράφος ο οποίος ελαφρά τη καρδία παραβιάζει το τεκμήριο της αθωότητας και παρουσιάζει τον κατηγορούμενο ως εγκληματία, προτού το δικαστήριο αποφανθεί για την υπόθεση. Οι αναφορές σε «δράστες» σε «εγκληματίες» και η βεβαιότητα ότι έχουν τελέσει τα εγκλήματα αποτελούν παραδείγματα παραβίασης του τεκμηρίου της αθωότητας, τα οποία συχνά καταγράφονται στην έρευνα.

Θα συνεχίσω με το πολύ σοβαρό θέμα της παρουσίασης της νεανικής παραβατικότητας στα ΜΜΕ και την υποχρέωση του δικαστικού συντάκτη να μη φωτογραφίζει, ούτε με άμεσο αλλά ούτε και με έμμεσο τρόπο, τους εμπλεκόμενους σε μια υπόθεση, ειδικά όταν το δικαστήριο δεν έχει αποφανθεί. Απαιτείται συνεπώς πολύ μεγάλη προσοχή όσον αφορά την απεικόνιση στα media ανήλικων κατηγορουμένων και ανήλικων παθόντων, των οποίων ο κοινωνικός στιγματισμός μπορεί να τους «ακολουθεί» για πάντα.

Τα δικαιώματα των παιδιών είναι αδιαπραγμάτευτα και σε καμία απολύτως περίπτωση δεν αποτελούν από τα ΜΜΕ «αντικείμενο προς πώληση» για λόγους τηλεθέασης/αναγνωσιμότητας/περισσότερων clicks. Και αυτό είναι ζήτημα ευθύνης τόσο των δημοσιογραφικών ενώσεων, όσο και του κάθε επαγγελματία δημοσιογράφου που από το μέσο στο οποίο εργάζεται έχει βήμα για να ενημερώσει το κοινό. Είναι, όμως, παράλληλα και ευθύνη του νομικού κόσμου να στηλιτεύει τα κακώς κείμενα της δημοσιογραφίας σε υποθέσεις που αφορούν ανηλίκους.

Ασφαλώς, αντιλαμβάνομαι την επιθυμία των δημοσιογράφων να ενημερώνουν το κοινό για τόσο σοβαρές και περίπλοκες υποθέσεις. Αυτή άλλωστε είναι και δική μας επιθυμία, ερευνητικά. Ωστόσο, διατυπώνω τη σκέψη και καταθέτω την πρόταση να υπάρξει ένα πιο σαφές πλαίσιο για τα στοιχεία που θα δοθούν στη δημοσιότητα σε δίκες όπου εμπλέκονται ανήλικοι, είτε ως κατήγοροι, είτε ως κατηγορούμενοι. Ειδικότερα, κρίνω σκόπιμο να απαγορεύεται να δοθεί στη δημοσιότητα το οποιοδήποτε αναγνωριστικό στοιχείο αφορά τόπο διαμονής, ακριβή ηλικία ή άλλα στοιχεία που φωτογραφίζουν την οικογένεια του ανηλίκου.

Το να στιγματιστεί ένα παιδί σίγουρα δεν θα προσφέρει τίποτα ουσιαστικό στην ενημέρωση του κοινού. Ανάλογα θέματα ασφαλώς πρέπει να προβληθούν και να ενημερώσουν οι αστυνομικοί και δικαστικοί συντάκτες το ευρύ κοινό για τη σοβαρότητα υποθέσεων ανήλικης και νεανικής παραβατικότητας, αλλά πάντοτε στο πλαίσιο του σεβασμού στα δικαιώματα της ανηλικότητας και της δημοσιογραφικής δεοντολογίας.

Επίσης, σε αντίστοιχες υποθέσεις, θα πρότεινα να δημοσιεύεται η δημοσιογραφική έρευνα μετά την έκδοση της πρωτόδικης τουλάχιστον απόφασης, ώστε να γνωρίζουν οι δημοσιογράφοι εάν υπάρχει αθώωση ή καταδίκη και να μπορούν να προσεγγίσουν το θέμα με τεκμηρίωση και σεβασμό στα δικαιώματα των ανηλίκων.

Συνοψίζοντας, είναι αναγκαίο να μας προβληματίσει η πρωτόδικη ομόφωνη αθωωτική απόφαση των ανηλίκων και να ξεκινήσει ένας γόνιμος δημόσιος διάλογος για τα δικαιώματα των ανηλίκων στην ποινική δίκη και τα ΜΜΕ.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Τα στοιχεία αντλούνται από το ρεπορτάζ με τίτλο Ομόφωνα αθώοι οι τρεις μαθητές, το οποίο μπορείτε να διαβάσετε εδώ http://www.taxydromos.gr/Topika/286538-omofwna-athwoi-oi-treis-mathhtes.html Τελευταία ενημέρωση: 2018-01-26.

(Φωτογραφία: Brian Auer@Flickr)

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.