της Αγγελικής Καρδαρά.
Ο Δικηγόρος, Διδάκτωρ Ποινικού Δικαίου – Εγκληματολογίας Νομικής Αθηνών, κ. Φώτιος Σπυρόπουλος, στη συνέντευξη που μου παραχώρησε, προσδιορίζει την έννοια του digital και cyber bullying στη σύγχρονη εποχή και αναφέρεται στις διαστάσεις που λαμβάνει στη χώρα μας. Παράλληλα, αναδεικνύει ένα εξαιρετικά σοβαρό θέμα, της αθέμιτης χρήσης ηλεκτρονικών πληροφοριών, η οποία όπως υπογραμμίζει ο Διδάκτωρ εξελίσσεται στο bullying του μέλλοντος.
Στο πλαίσιο αυτό, συζητήσαμε για τον ρόλο της πρόληψης και τη λήψη μέτρων τόσο σε ατομικό επίπεδο, όσο και από την πλευρά της οργανωμένης Πολιτείας, με τον Διδάκτορα να επισημαίνει ότι «κάθε πρακτική πρόληψης δεν μπορεί να συνίσταται σε πρακτικές μακιαβελικής εμπνεύσεως και «ενοχοποίησης της γνώσης» αλλά να προωθείται κατ’ ουσίαν η ίση πρόσβαση στις τεχνολογικές εξελίξεις και η «συμφιλίωση» με την τεχνολογία», ενώ αναφέρθηκε σε σημαντικά προγράμματα πρόληψης τα οποία εφαρμόζονται στην Ευρώπη, απευθυνόμενα ιδίως σε ανηλίκους.
Αντικείμενο διερεύνησής μας αποτέλεσαν, επίσης, οι αλλαγές που έχει φέρει ο νόμος 4411/2016 στην «κοινωνία της πληροφορίας» και ο συσχετισμός ποινικού δικαίου-πληροφορικής σε μια εποχή ραγδαίας ανάπτυξης της τεχνολογίας και ελεύθερης πρόσβασης στα τεχνολογικά μέσα.
Η εξέλιξη της εγκληματολογικής επιστήμης στην ελληνική κοινωνία και το όραμα του Διδάκτορα για το Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.) ήταν ζητήματα που μας απασχόλησαν κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας. Ομολογώ ότι με συγκίνησε το γεγονός ότι στην Ελλάδα της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης η επιστήμη, μέσα από το όραμα νέων ανθρώπων, άρτια καταρτισμένων στο αντικείμενό τους, αποτελεί τον θεμέλιο λίθο για ουσιαστικές αλλαγές στη χώρα μας, για να έρθει η εγκληματολογία πιο κοντά στον πολίτη και κατ’ επέκταση να ξεκινήσει ένας αναγκαίος και γόνιμος διάλογος για ζητήματα υψίστης σοβαρότητας, τα οποία απασχολούν και προβληματίζουν τα ενεργά μέλη μιας κοινωνίας.
«Το ΚΕ.Μ.Ε. μπορώ να πω ότι είναι πια ο φορέας που σε σύντομο χρονικό διάστημα έχει φέρει την εγκληματολογία (και επιτέλους υπό το πρίσμα του ρόλου της ως επιστημονικός θεματοφύλακας της προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων) σε άμεση επαφή με την κοινωνία. Το ΚΕ.Μ.Ε. έχει ανοιχτή την πόρτα του σε όλους όσους έχουν εγκληματολογικές ανησυχίες με επιστημονική βάση, ιδέες και προτάσεις και στέκεται αρωγός στην υλοποίησή τους, με επιστημονική ποιότητα και διεπιστημονικότητα», υπογραμμίζει ο Δρ. Φώτιος Σπυρόπουλος.
Τέλος, η σχέση της νομικής επιστήμης με την τέχνη αποτέλεσαν θέμα της πολύ ενδιαφέρουσας συζήτησής μας, καθώς παράλληλα με τη μάχιμη δικηγορία, την έρευνα και τις διαλέξεις, ο κ. Σπυρόπουλος ασχολείται με τη μουσική και μάλιστα τον Δεκέμβριο του 2017 συμμετείχε στην παιδική παράσταση του συνθέτη Γιώργου Βούκανου «Τα Χριστούγεννα του Παπαδιαμάντη», με τον ηθοποιό Γεράσιμο Γεννατά και μαέστρο τον Σπύρο Χολέβα.
«Η νομική επιστήμη και η εγκληματολογία με τη μουσική συνδέονται, πιστεύω, με άξονα δύο έννοιες: «ευαισθησία» και «μέθοδος». Η ευαισθησία αποτελεί το κίνητρο προκειμένου να «ερμηνεύσεις ένα θέμα» (μουσικό θέμα /επιστημονικό θέμα!). Βλέπετε ότι οι λέξεις είναι ίδιες αλλά αποκτούν άλλη διάσταση! Η μέθοδος είναι ο τρόπος, η ομαδοποίηση των τεχνικών, ο επαγγελματισμός και η λεπτομέρεια που χρειάζεται και στην μουσική και στις ανθρωπιστικές επιστήμες!», τονίζει ο Διδάκτωρ.
Συνοψίζοντας, η ανάγκη να συνδράμει η εγκληματολογία στην άμβλυνση των κοινωνικών κραδασμών καθίσταται επιτακτική, σύμφωνα με τον Διδάκτορα. Σε μια εποχή, μάλιστα, όπου το έγκλημα λαμβάνει πιο σκληρές διαστάσεις, νέες μορφές εγκληματικότητας απασχολούν τη διεθνή επιστημονική κοινότητα και ταυτόχρονα σοβαρές αλλαγές σε όλες τις δομές της κοινωνίας λαμβάνουν χώρα, διεθνώς, οφείλουμε να δώσουμε μεγάλη βαρύτητα στις καίριες επισημάνσεις των ειδικών, να παρακολουθούμε στενά τις εξελίξεις και τα νέα δεδομένα στην εγκληματολογική έρευνα και να ενημερώνουμε με τρόπο ολοκληρωμένο και τεκμηριωμένο το ευρύ κοινό.
Ευχαριστώ θερμά τον Διδάκτορα κ. Φώτιο Σπυρόπουλου για την παραχώρηση της συνέντευξης, μέσω της οποίας αναδείχθηκαν κρίσιμα ζητήματα εγκληματολογικού ενδιαφέροντος που απασχολούν την ελληνική και τη διεθνή επιστημονική κοινότητα.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Δρ. Φώτιος Σπυρόπουλος
Δικηγόρος, Διδάκτωρ Ποινικού Δικαίου – Εγκληματολογίας Νομικής Αθηνών
«Η εγκληματολογία να συνδράμει στην άμβλυνση των κοινωνικών κραδασμών»
- Δρ. Σπυρόπουλε, μεταξύ των πολλών ερευνητικών σας δημοσιεύσεων και των επιστημονικών διακρίσεων που έχετε λάβει, ασχολείστε με ένα πολυσύνθετο ζήτημα, το οποίο αφορά το digital και cyber bullying και την αθέμιτη χρήση ηλεκτρονικών πληροφοριών ως το “bullying του μέλλοντος”. Θα ήθελα, κατ’ αρχάς, να μας προσδιορίσετε την έννοια και τις μορφές που λαμβάνει το digital και cyber bullying στη σύγχρονη εποχή και δεύτερον, ποιες οι διαστάσεις που έχει λάβει στη χώρα μας;
Αγαπητή μου κα Καρδαρα, καταρχάς πρέπει να αναφερθεί ότι το digital και cyber bullying αποτελεί ειδική μορφή του bullying και ορίζεται ως επιθετική συμπεριφορά, η οποία λαμβάνει χώρα εναντίον άλλου από πρόθεση με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων ή μορφών επικοινωνίας, επαναληπτικά και πάνω από μια φορά κατά παθόντος που δε μπορεί εύκολα να υπερασπιστεί τον εαυτό του.
Στην προκειμένη περίπτωση μπορεί, με μια πρώτη ματιά, να υποστηριχθεί ότι ουσιαστικά πρόκειται για εκδήλωση συμπεριφορών της μορφής του τραμπουκισμού με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Ο τίτλος σχετικού πονήματος του Q. Li “New bottle but old wine” («καινούριο μπουκάλι αλλά παλιό κρασί») αναφορικά με το cyber bullying υποδηλώνει με τον καλύτερο τρόπο ότι οι συμπεριφορές τις οποίες καλούμαστε να μελετήσουμε και να αντιμετωπίσουμε είναι παρόμοιες με τις «παραδοσιακές».
Ωστόσο, είναι γεγονός ότι οι εκδηλώσεις του φαινομένου υπό αυτές τις συνθήκες και ο τρόπος δράσης των δραστών (modus operandi) έχουν τροποποιηθεί σε σχέση με τις («παραδοσιακές») μορφές (π.χ. αποστολή sms ή e-mail με υβριστικό / απειλητικό περιεχόμενο, φωτογράφηση-κινηματογράφηση του ανηλίκου για την απειλή και τον εξευτελισμό του και δημοσιοποίηση του υλικού αυτού, αρνητικά σχόλια σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης και forums ειδικού ενδιαφέροντος κ.λπ.): χαρακτηριστικά, οι «ηλεκτρονικοί bullies» συνήθως και ενδεικτικώς (δύνανται να) δρουν ανώνυμα χρησιμοποιώντας ενδεχομένως κάποιο ψευδώνυμο (nickname) και η προσβολή ή επιθετική τους πράξη (να) συνίσταται σε πρακτικές hacking (μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση ή / και γενικότερα προσβολές τις ασφάλειας των συστημάτων πληροφοριών) και cracking – οι οποίες διαφοροποιούνται άμεσα από τις παραδοσιακές πρακτικές-, όπως αποστολή ιών που μπορεί να βλάψουν σύστημα πληροφοριών, αποστολή μεγάλου αριθμού μηνυμάτων προκειμένου να υπερφορτωθεί το σύστημα πληροφοριών (sms ή mail bombing), καθώς και κατασκευή ψεύτικου προφίλ με το όνομα άλλου και διενέργεια πράξεων που τον προσβάλλουν, αποκλεισμός κάποιου από μια online ομάδα (σε περιπτώσεις συζήτησης ή παιχνιδιών στο διαδίκτυο – online gaming environment- κ.λπ.), λήψη και διάδοση προσβλητικών για τον παθόντα φωτογραφιών και βίντεο κ.λπ.
Αναφορικά με τις διαστάσεις του φαινομένου στην Ελλάδα, και σε αυτές τις περιπτώσεις ισχύει η «θεωρία του παγόβουνου», έχουμε δηλαδή μεγάλο ποσοστό αφανούς εγκληματικότητας λόγω του ότι αυτά τα περιστατικά σπανίως καταγγέλλονται για διάφορους λόγους. Πρέπει, βέβαια, να προσθέσουμε και το ότι ακόμα και όταν οι περιπτώσεις αυτές καταγράφονται στις επίσημες στατιστικές, δεν ομαδοποιούνται με φίλτρο το cyber bullying, δεδομένου ότι η έννοια του bullying γενικότερα αποτελεί «ομπρέλα» αξιόποινων ή παραβατικών συμπεριφορών. Μια από τις πλέον αξιόπιστες έρευνες, η οποία έχει διενεργηθεί από την Εταιρεία Μελέτης του Εθισμού στο διαδίκτυο (στην οποία έχω την τιμή να βρίσκομαι στο Δ.Σ.) και με επιστημονικό υπεύθυνο τον Δρ. Κωνσταντίνο Σιώμο έδειξε ότι το cyber bullying μεταξύ ανηλίκων αυξάνεται με γοργούς ρυθμούς, καθώς το 2008 παρατηρήθηκε σε ποσοστό 14,7% και δύο χρόνια αργότερα με follow up έρευνα κατεγράφη ποσοστό 30,4%.
- Με ποιους τρόπους, λοιπόν, η αθέμιτη χρήση ηλεκτρονικών πληροφοριών εξελίσσεται στο bullying του μέλλοντος;
Η ανάπτυξη ενός «ψηφιακού τρόπου ζωής» σε συνδυασμό και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των παραβατικών συμπεριφορών στο διαδίκτυο (ενδεικτικά η ανωνυμία, η ταχύτητα, η ευκολία στη διάπραξη, οι μεγαλύτερες δυνατότητες θυματοποίησης σε επίπεδο αριθμού και θυμάτων και προσβολών κ.λπ.) καθιστούν τον τραμπουκισμό και τις επιθετικές συμπεριφορές στο διαδίκτυο ως το «μέλλον» στην παραβατικότητα σε γενικότερο επίπεδο.
Επομένως, οι αθέμιτες πρακτικές μέσω της χρήσης του διαδικτύου ήδη έχουν κερδίσει και θα κερδίσουν στο μέλλον χώρο, παράλληλα με την επέκταση της χρήση του διαδικτύου. Η κοινωνικοποίηση στο διαδίκτυο είναι επόμενο να μεταφέρει εκεί και τις κοινωνικές παθογένειες, οι οποίες πλέον θα ασκούνται με τρόπους άμεσα συνυφασμένους με τις τεχνολογικές δυνατότητες και την κατάχρηση αυτών .
Άρα, είναι προφανές ότι η «συστηματική κατάχρηση δύναμης», η οποία αποτελεί συστατικό στοιχείο του τραμπουκισμού, έχει πλέον άμεση σχέση με την χρήση-κατάχρηση της τεχνολογίας.
- Ποια είναι τα μέτρα που λαμβάνονται ή δύναται να ληφθούν στην κατεύθυνση της πρόληψης, τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και από την πλευρά της οργανωμένης Πολιτείας;
Η πρόληψη είναι άμεσα συνυφασμένη με τον εξορθολογισμό της χρήσης της τεχνολογίας και όχι με τη δαιμονοποίησή της, λαμβάνοντας, βέβαια, ως δεδομένο ότι η σύγχρονη επιστημονική οπτική και οι θυματολογικές προσεγγίσεις επιτάσσουν να προβαίνουμε σε θέαση των ως άνω συμπεριφορών και από την πλευρά των παθόντων. Πέραν αυτών, το δίχως άλλο, το δικαίωμα στην πρόσβαση στην τεχνολογία είναι και συνταγματικώς κατοχυρωμένο, ενταγμένο στο δικαίωμα ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας κατ’ ά. 5 του Συντάγματος. Επίσης, με το ά. 9Α του Συντάγματος «Καθένας έχει δικαίωμα προστασίας από τη συλλογή, επεξεργασία και χρήση, ιδίως με ηλεκτρονικά μέσα, των προσωπικών του δεδομένων, όπως νόμος ορίζει». Περαιτέρω, κάθε πρακτική πρόληψης δεν μπορεί να συνίσταται σε πρακτικές μακιαβελικής εμπνεύσεως και «ενοχοποίησης της γνώσης» αλλά να προωθείται κατ’ ουσίαν η ίση πρόσβαση στις τεχνολογικές εξελίξεις και η «συμφιλίωση» με την τεχνολογία.
Προς αυτές τις κατευθύνσεις κινούνται πολλά προγράμματα πρόληψης τα οποία εφαρμόζονται στην Ευρώπη, απευθυνόμενα ιδίως σε ανηλίκους. Χαρακτηριστικά, στην Ιρλανδία έχει οργανωθεί εκστρατεία ενημέρωσης και παροχής πρακτικών συμβουλών για την αντιμετώπιση του φαινομένου του ψηφιακού τραμπουκισμού σε μια διαδραστική online υπηρεσία σε διαδικτυακό τόπο, ήδη από το 2007. Το παράδειγμα της Ιρλανδίας έχει ακολουθηθεί σε θεσμικό επίπεδο και από άλλες χώρες της Ευρώπης (π.χ. η Ολλανδία), οι οποίες έχουν αναπτύξει στο διαδίκτυο Οδηγούς Κοινωνικών Δεξιοτήτων απευθυνόμενους σε ανηλίκους.
Πέρα, επομένως, από τις ίσες δυνατότητες πρόσβασης και γνώσης της τεχνολογίας, είναι απαραίτητη, πέρα από τη θωράκισή της με τεχνικά μέσα, η ανάπτυξή της με τέτοιο τρόπο ώστε να εμπεδώνεται η αίσθηση της αυτοεκπλήρωσης κάθε ανθρώπου και της ανάπτυξης της προσωπικότητάς του, διά της έκφρασης της δημιουργικότητας του χρήστη της τεχνολογίας. Είναι σημαντικό, δηλαδή, η χρήση και η εκμάθηση της τεχνολογίας να κινείται γύρω από τους άξονες δημιουργίας ατομικής-προσωπικής και κοινωνικής ταυτότητας, δηλαδή της δημιουργίας αντίληψης για τον εαυτό μας και για τη σχέση μας με τους άλλους, και συνεπώς της ένταξης των τεχνολογικών επιτευγμάτων και εξελίξεων στην υπηρεσία του κοινωνικού συνόλου και της κοινωνικής συνοχής, με σκοπό την πρόληψη αντικοινωνικών συμπεριφορών στο διαδίκτυο.
Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται γνώση και μελέτη των φαινομένων και όχι αποσπασματική και εσπευσμένη νομοθέτηση, όπως ή τελευταία αναθεώρηση του ά. 312 ΠΚ, την οποία έχω κρίνει αρνητικά σε άρθρο μου στο επιστημονικό περιοδικό «Ποινική δικαιοσύνη».
- Ποιες αλλαγές έχει φέρει ο νόμος 4411/2016 στην «κοινωνία της πληροφορίας» και ποιες οι βασικές διαπιστώσεις σας για τον συσχετισμό ποινικού δικαίου-πληροφορικής σε μια εποχή ραγδαίας ανάπτυξης της τεχνολογίας και ελεύθερης πρόσβασης στα τεχνολογικά μέσα;
Είναι απολύτως εύλογο η νομική αντιμετώπιση να έπεται των τεχνολογικών εξελίξεων. Αυτό το κενό ήρθε να καλύψει ο νόμος 4411/2016 αλλά κατά τη γνώμη μου το έκανε με λάθος τρόπο. Ο νόμος αυτός κύρωσε τη σύμβαση της Βουδαπέστης του 2001 για το Κυβερνοέγκλημα και ενσωμάτωσε και την Οδηγία 2013/40/ΕΕ. Με τον νόμο αυτόν εισήχθησαν νέες διατάξεις αλλά, όπως έχω υποστηρίξει και σε συνέδρια για το θέμα, ο νόμος αυτός λειτουργεί σαν να «βγάζει την υποχρέωση!». Σκεφτείτε πόσο έχει αλλάξει το έγκλημα στο διαδίκτυο και το ίδιο το διαδίκτυο και οι δυνατότητες της τεχνολογίας από το 2001 και έπειτα! Στα μαθήματά μου και τις διαλέξεις μου αναφέρω παραδείγματα μη συστημικής προσέγγισης των συγκεκριμένων διατάξεων με άλλες διατάξεις της ελληνικής έννομης τάξης! Αν η χώρα μας ήθελε να είναι πρωτοπόρος σε διεθνές επίπεδο αναφορικά με την νομοθεσία θα μπορούσε και θα έπρεπε να προκαλέσει η ίδια στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης μια αναθεώρηση της σύμβασης της Βουδαπέστης. Με τέτοιου είδους δράσεις η χώρα μας θα μπορεί να κερδίσει σεβασμό στο διεθνές πεδίο, και για αυτόν τον λόγο αυτού του είδους οι νομοθετικές πρωτοβουλίες είναι σημαντικές και μπορούν να αποδειχθούν σημαντικά όπλα στη διεθνή διπλωματική «σκακιέρα».
- Οι απόψεις αυτές διατυπώνονται από εσάς λόγω και της εμπειρίας σας σε διεθνή περιβάλλοντα και ευρωπαϊκούς οργανισμούς. Τι πρέπει, λοιπόν, να κάνει η χώρα μας για να κερδίσει τα μέγιστα στο διεθνές περιβάλλον, σε μια δύσκολη εποχή αναφορικά και με την εμπιστοσύνη που εμπνέει στο εξωτερικό;
Κα Καρδαρά, είπατε μια σημαντική λέξη: «εμπιστοσύνη». Έχω εκπροσωπήσει την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως μέλος επιτροπής για θέματα προστασίας καταναλωτών και έχω και άλλες ενασχολήσεις σε διεθνές επίπεδο, με σημαντικότερη ίσως την αξιολόγηση της ελληνικής Προεδρίας το έτος 2014 για λογαριασμό της Διεθνούς Διαφάνειας – σε αυτές τις εμπειρίες μου, λοιπόν, αισθάνθηκα ότι οι εταίροι μας μας αντιμετωπίζουν ισότιμα. Η οικονομία, ωστόσο, πάντοτε ήταν όπλο στα χέρια των ισχυρών και σε αυτόν τον τομέα δεν υπάρχουν φιλίες. Η Ελλάδα θα πρέπει να κάνει την αυτοκριτική της και να δουλεύει και να λειτουργεί με σύστημα προκειμένου να δείξει στους εταίρους μας ότι πρόκειται για ένα κράτος αντάξιο της σοβαρότητας και της ιστορίας του λαού του και να μπορεί να αξιώσει «εμπιστοσύνη» από τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη. Από εκεί και πέρα, εννοείται ότι η Ελλάδα πρέπει να αναζητήσει και συνεργασίες εκτός Ευρώπης. Πρόσφατα επισκέφτηκα το Αζερμπαϊτζάν, όπου και δίδαξα στο Πανεπιστήμιο, και διαπίστωσα ότι υπάρχουν ευκαιρίες για παροχή τεχνογνωσίας σε αναπτυσσόμενες χώρες οι οποίες δεν είναι μακριά μας!
- Δρ. Σπυρόπουλε, είσαστε ένας από τους ιδρυτές του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Ποιο είναι το όραμα σας για το ΚΕ.Μ.Ε.;
Κα Καρδαρά, ιδίως μετά την αποχώρηση κάποιων σημαντικών και εμπνευσμένων καθηγητών εγκληματολογίας από τα ελληνικά Πανεπιστήμια (όπως ο δάσκαλός μου κ. Κουράκης) και την υποχρηματοδότηση των ελληνικών δημόσιων Πανεπιστημίων, έλειπε από το ελληνικό επιστημονικό γίγνεσθαι ένας δημιουργικός ανεξάρτητος φορέας με νέες ιδέες και προτάσεις, ο οποίος θα αγκαλιάσει τους νέους επιστήμονες και θα τους προσφέρει την έμπνευση προκειμένου να συνεχίσουν να δημιουργούν σε επιστημονικό επίπεδο. Το ΚΕ.Μ.Ε. μπορώ να πω ότι είναι πια ο φορέας που σε σύντομο χρονικό διάστημα έχει φέρει την εγκληματολογία (και επιτέλους υπό το πρίσμα του ρόλου της ως επιστημονικός θεματοφύλακας της προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων) σε άμεση επαφή με την κοινωνία. Το ΚΕ.Μ.Ε. έχει ανοιχτή την πόρτα του σε όλους όσους έχουν εγκληματολογικές ανησυχίες με επιστημονική βάση, ιδέες και προτάσεις και στέκεται αρωγός στην υλοποίησή τους, με επιστημονική ποιότητα και διεπιστημονικότητα. Πάνω απ’ όλα, όμως, το ΚΕ.Μ.Ε. είναι μια δυνατή και δεμένη ομάδα, ένα μεγάλο σύνολο αξιόλογων επιστημόνων διαφόρων κλάδων που αλληλεπιδρούν χωρίς ιδιοτέλειες και «συμφέροντα», καθώς ήρθαν κοντά μας για να εκφραστούν επιστημονικά και όχι γιατί κάποιος τους «έταξε» κάτι. Είναι μεγάλη μου τιμή που έχω συνυπογράψει την ίδρυση το ΚΕ.Μ.Ε. με συνεργάτες μου εδώ και πολλά χρόνια όπως ο Διονύσης Χιόνης, η Μάρθα Λεμπέση, η Αναστασία Χαλκιά, η Τόνια Καστρινάκη και η Ευαγγελία Ανδρουλάκη, επιστήμονες που με τη δουλειά τους στο πεδίο έχουν αποδείξει ότι είναι ό,τι καλύτερο υπάρχει αυτή τη στιγμή στην εγκληματολογία στη χώρα μας! Και είναι τιμή μου που ως μέλη του ΚΕ.Μ.Ε. έχουν εγγραφεί πολλοί και άριστοι επιστήμονες.
Και, ξέρετε, κα. Καρδαρά, το ΚΕ.Μ.Ε. ήρθε για να μείνει γιατί προέκυψε ως ΑΝΑΓΚΗ μας και όχι ως επαγγελματικός ή άλλος στόχος. Το όραμά μου για το ΚΕ.Μ.Ε. είναι μια μέρα να στεγαζόμαστε σε νεοκλασσικό κτίριο στην Πλάκα (όχι, ΠΡΟΦΑΝΩΣ ΑΣΤΕΙΕΥΟΜΑΙ! Είναι ένα από τα internal jokes μας)! Πρέπει να καταστήσουμε το ΚΕ.Μ.Ε. βιώσιμο και να καταφέρουμε αυτό να χρηματοδοτείται από τις δράσεις του και να σταματήσουμε κάποια στιγμή να συμβάλλουμε με δωρεές οι ως άνω ιδρυτές στη χρηματοδότησή του. Από εκεί και πέρα, το όραμά μας είναι να κάνουμε επιστημονική δουλειά η οποία θα είναι σημείο αναφοράς στις επόμενες γενιές σε ό,τι αφορά την επιστήμη της εγκληματολογίας. Αυτό και τίποτε άλλο, καθώς όλοι οι Ιδρυτές έχουμε ούτως ή άλλως τις δουλειές μας και δεν ψάχνουμε τίποτε παραπάνω από το ΚΕ.Μ.Ε.
- Ακούγεστε πολύ ενθουσιώδης με το Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος. Στην πορεία μέχρι σήμερα ποιες είναι οι σημαντικότερες στιγμές;
Καταρχάς, κα. Καρδαρά, πρέπει να αναφερθώ στο γεγονός ότι αυτή η ανάγκη που περιέγραψα παραπάνω αγκαλιάστηκε από πολλούς σημαντικούς επιστήμονες – μια εξ αυτών και εσείς, είναι μεγάλη μας τιμή που συνεργάζεστε με το ΚΕ.Μ.Ε. Η συνεργασία με τόσους πολλούς επιστήμονες, άρτιους γνώστες του πεδίου τους είναι για μένα προσωπικά η μεγαλύτερη αμοιβή, η σημαντικότερη από τις ευτυχείς συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί χάρη στο ΚΕ.Μ.Ε.
Από εκεί και πέρα, οι στιγμές είναι πάρα πολλές. Θα προτιμήσω να μην αναφερθώ αναλυτικά στην αποδοχή του ΚΕ.Μ.Ε. από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και από άλλους πολλούς φορείς και στο πώς αυτές εκδηλώθηκαν αλλά να σταθώ σε ανθρώπινες στιγμές. Θα διαλέξω, λοιπόν, ένα μπουκέτο στιγμών: οι ραδιοφωνικές εκπομπές που ηχογραφήθηκαν από το ΚΕ.Μ.Ε. και το Δεύτερο Πρόγραμμα της ΕΡΤ μέσα στο ΕΚΚΝ Αυλώνα με ανήλικους κρατούμενους. Είναι η στιγμή που η διευθύντρια του Δευτέρου Προγράμματος Όλγα Παππά διάβασε το «παραμύθι του Αμάραντου» στους κρατούμενους (για τον οξύθυμο Αμάραντο που επιστρέφει από την φυλακή στο χωριό του και όλοι τον καλωσορίζουν με το τραγούδι «για ιδέστε τον Αμάραντο») και δάκρυσαν μέχρι και οι τοίχοι της φυλακής. Είναι η στιγμή που μέσα στη φυλακή έπαιξα στο πιάνο το «να με προσέχεις» του Νίκου Πορτοκάλογλου και τραγούδησε κρατούμενος και το ηχογραφήσαμε. Είναι η στιγμή στο μοντάζ των εκπομπών που «δέσαμε» την ηχογράφηση αυτή με τη φωνή του Σαββόπουλου και διαπιστώσαμε ότι είχαμε ηχογραφήσει στον ίδιο τόνο με αυτόν που τραγουδάει ο Σαββόπουλος και πανηγυρίζαμε με τον Διονύση Χιόνη για αυτήν την επιτυχία στο μοντάζ!
Τέλος, μια αίσθηση ότι είμαστε σε καλό δρόμο μας έδωσε το γεγονός ότι σε ημερίδα που συνδιοργανώσαμε για τους serial killers δήλωσαν συμμετοχή και ήρθαν και την παρακολούθησαν πάνω από 1600 άτομα. Πιστεύω, βέβαια, ότι τα καλύτερα έρχονται!
- Ποια πιστεύετε ότι θα είναι η εξέλιξη της εγκληματολογικής επιστήμης στην ελληνική κοινωνία, η οποία βιώνει σημαντικές αλλαγές στις δομές της;
Για να χρησιμοποιήσω και μια έκφραση μιας φίλης μου διδάκτορος εγκληματολογίας, «άλλο εγκληματολογία και άλλο φιλανθρωπία». Η εγκληματολογία βρίσκεται μπροστά σε ένα μεγάλο στοίχημα. Οι αλλαγές στις δομές της σύγχρονης κοινωνίας επιφέρουν και αλλαγές στις ανεπίσημες νόρμες που διαμορφώνουν τις δημοφιλείς πεποιθήσεις προκειμένου μια συμπεριφορά να χαρακτηριστεί ως παρεκκλίνουσα. Εκεί η εγκληματολογία, με μεθοδικό επιστημονικό λόγο, μπορεί να συνδράμει προκειμένου να γίνουν ομαλά αυτές οι αλλαγές, αμβλύνοντας τους κοινωνικούς κραδασμούς («ειρηνοποιός εγκληματολογία» του Richard Quinney) και ενάντια στην καταπίεση, την κοινωνική αδικία και την βία, χωρίς να περάσουμε σε καθεστώς ανομίας και «ζούγκλας».
- Εξ όσων γνωρίζω Δρ. Σπυρόπουλε διευθύνετε μια μεγάλη δικηγορική εταιρεία με διεθνείς συνεργασίες και είστε μάχιμος δικηγόρος. Μιλήστε μας για αυτή τη διάσταση της επαγγελματικής σας ταυτότητας.
Πράγματι έχω δημιουργήσει μια δικηγορική εταιρεία και έχω την τιμή να συνεργάζομαι και εκεί με εξαιρετικούς νομικούς. Είναι αλήθεια ότι έχουμε αναλάβει την υπεράσπιση κατηγορουμένων σε κάποιες από τις πλέον σημαντικές δίκες οικονομικού και πολιτικού ενδιαφέροντος στην Ελλάδα και έχουμε εκπροσωπήσει ιδιώτες, εταιρείες καθώς και διεθνείς οργανισμούς στα ελληνικά και ευρωπαϊκά δικαστήρια. Ασχολούμαστε με όλο το φάσμα του δικαίου εκπροσωπώντας εντολείς σε όλους τους βαθμούς των δικαστηρίων. Μεγάλο βέβαια τμήμα της δουλειάς μας αφορά και την συμβουλευτική δικηγορία σε επίπεδο συμβάσεων κ.λπ. Η ενασχόλησή μου με τη δικηγορία απορροφά πολύ μεγάλο μέρος του χρόνου μου και της ενέργειάς μου. Ωστόσο, δεν το μετανιώνω καθώς στην εποχή μας, κατά την οποία ισχύει μια επίφαση νομιμότητας και προστασίας των δικαιωμάτων, το να υπερασπίζεσαι με νομικό πάθος και να εκπροσωπείς εντολείς είναι ίσως μια πραγματικά αντικομφορμιστική πράξη.
- Αξίζει να αναφέρω στο σημείο αυτό ότι είσαστε μια πολυδιάστατη προσωπικότητα, όπως διαπιστώνει κανείς παρακολουθώντας την επιστημονική και ερευνητική σας πορεία. Παράλληλα με τη μάχιμη δικηγορία, την έρευνα και τις διαλέξεις σας, αγαπάτε την τέχνη και μάλιστα το 2017 δώσατε κάποιες παραστάσεις στο Μέγαρο Μουσικής. Θα μας μιλήσετε για αυτό το «κομμάτι» της ζωής σας; Πώς τελικά η νομική επιστήμη και η μουσική «ενώνονται»;
Έχω σπουδάσει κλασσική κιθάρα και σύγχρονο τραγούδι στο Εθνικό Ωδείο. Παίζω βέβαια πάρα πολλά μουσικά όργανα και έχω δουλέψει επαγγελματικά ως τραγουδιστής και μουσικός με πολλούς γνωστούς Έλληνες καλλιτέχνες και σε συναυλίες σε όλο τον κόσμο (ενδεικτικά στην Αυστραλία, την Κίνα, τη Γαλλία, την Ιταλία, τις Η.Π.Α, την Τυνησία κ.α.). Αν και κατάγομαι από την επαρχία, εδώ στην Αθήνα ανακάλυψα την αγάπη μου για τα παραδοσιακά μουσικά όργανα και ιδίως για το ούτι και το λαούτο. Στο Μέγαρο Μουσικής, συγκεκριμένα, τον Δεκέμβριο του 2017 συμμετείχα παίζοντας λαούτο, ούτι και ιρλανδικές φλογέρες στην παιδική παράσταση του συνθέτη Γιώργου Βούκανου «Τα Χριστούγεννα του Παπαδιαμάντη» (μια εξαιρετική συρραφή κειμένων του Παπαδιαμάντη με μουσική και θέατρο σκιών) με τον ηθοποιό Γεράσιμο Γεννατά και μαέστρο τον Σπύρο Χολέβα. Μάλιστα, την ίδια περίοδο ηχογραφήσαμε το έργο αυτό και νομίζω ότι σύντομα θα κυκλοφορήσει.
Η νομική επιστήμη και η εγκληματολογία με τη μουσική συνδέονται, πιστεύω, με άξονα δύο έννοιες: «ευαισθησία» και «μέθοδος». Η ευαισθησία αποτελεί το κίνητρο προκειμένου να «ερμηνεύσεις ένα θέμα» (μουσικό θέμα /επιστημονικό θέμα!). Βλέπετε ότι οι λέξεις είναι ίδιες αλλά αποκτούν άλλη διάσταση! Η μέθοδος είναι ο τρόπος, η ομαδοποίηση των τεχνικών, ο επαγγελματισμός και η λεπτομέρεια που χρειάζεται και στην μουσική και στις ανθρωπιστικές επιστήμες!
Latest posts by Αγγελική Καρδαρά (see all)
- Έγκλημα στα Γλυκά Νερά και σκηνοθεσία στον τόπο του εγκλήματος (crimestaging) - February 22, 2023
- Έγκλημα στα Γλυκά Νερά και μιντιακές απεικονίσεις: μία ερευνητική προσέγγιση του Crime & MediaLab (ΚΕ.Μ.Ε.) - January 12, 2023
- Κακοποίηση ζώων συντροφιάς και άγριας ζωής στην Κύπρο και οι μιντιακές απεικονίσεις υποθέσεων - November 2, 2022
