«Δημόσιος Λιθοβολισμός»: Ρητορεία του Μίσους και Ελευθερία Λόγου

της Αγγελικής Καρδαρά.

Κάθε πράξη βίας κατά βρεφών και παιδιών είναι καταδικαστέα. Το έγκλημα της παιδοκτονίας, που έχει επιεικέστερη ποινική μεταχείριση από το έγκλημα της ανθρωποκτονίας, προβληματίζει εντόνως τις κοινωνίες και πολλές έρευνες έχουν διεξαχθεί για το θέμα διεθνώς. Υπάρχει όμως μια τεράστια διαφορά της καταδίκης της πράξης από τον «δημόσιο λιθοβολισμό» προσώπων, χωρίς καν να έχουν απαντηθεί φλέγοντα ερωτήματα. Ο δημόσιος λιθοβολισμός, μέσω της ρητορείας μίσους/hate speech, έχει αρχίσει να λαμβάνει σοβαρές διαστάσεις σε πολλές υποθέσεις εγκληματολογικού ενδιαφέροντος (και όχι μόνο) και πρέπει να μας απασχολήσει ερευνητικά.

Αυτό που πρέπει να μας προβληματίσει στην υπόθεση της νεαρής γυναίκας που φέρεται να έχει σκοτώσει το μωρό της, αμέσως μετά τον τοκετό, είναι το φαινόμενο και πρωτίστως τα αίτια που δύναται να ωθήσουν μια νέα γυναίκα στη σημερινή εποχή να κρατήσει στα σπλάχνα της εννέα μήνες το μωρό της, να προχωρήσει μόνη της στον τοκετό, θέτοντας σε κίνδυνο ακόμα και την ίδια της τη ζωή, καθώς θα μπορούσε να οδηγηθεί και η ίδια στον θάνατο από ακατάσχετη αιμορραγία ή να πάθει σοβαρότατη μόλυνση και στη συνέχεια να το σκοτώσει, αντί να απευθυνθεί σε φορείς και υπηρεσίες ζητώντας στήριξη ή δίνοντας το μωρό για αναδοχή ή υιοθεσία.

Η δημοσιογραφική έρευνα επομένως πρέπει να εμβαθύνει τόσο σε ψυχολογικά και ψυχιατρικά αίτια, όσο και στον ρόλο της οικογένειας και των κοινωνικών στερεοτύπων που διαδραματίζουν σημαίνοντα ρόλο στο έγκλημα της παιδοκτονίας. Ξεφεύγοντας δηλαδή οι δημοσιογράφοι από τις λογικές του πρόσκαιρου εντυπωσιασμού, να εξάγουν με τη βοήθεια της επιστημονικής κοινότητας πολύτιμα κοινωνιολογικά και εγκληματολογικά συμπεράσματα, που μπορεί ακόμα και να αποτρέψουν μίαν άλλη μητέρα από το να προβεί σε αυτή την ειδεχθή πράξη. Αυτό θα είναι ένα τεράστιο κοινωνικό όφελος και ο δημοσιογράφος έχει τη δύναμη να διαδραματίσει αυτόν τον ουσιαστικό ρόλο στην ενημέρωση του κοινού.

Όσον αφορά τη συγκεκριμένη υπόθεση, οι δικαστικοί συντάκτες πρέπει να παρακολουθήσουν με μεγάλη προσοχή τις δικαστικές εξελίξεις (και να αναζητήσουν δικαστικές αποφάσεις σε εγκλήματα παιδοκτονίας που έχουν απασχολήσει τη χώρα μας στο παρελθόν), ώστε να εξάγουν ασφαλή συμπεράσματα. Στη δίκη θα παρουσιαστεί η πραγματογνωμοσύνη για την κατάσταση της ψυχικής υγείας της κατηγορουμένης, θα αναλυθούν όλα τα σημεία που αφορούν τις ακριβείς συνθήκες υπό τις οποίες διαπράχθηκε το συγκεκριμένο έγκλημα και θα απαντηθούν καίρια ερωτήματα.

Στο σημείο αυτό θεωρώ ότι οι δημοσιογράφοι θα μπορούσαν επίσης να παίξουν έναν θετικό ρόλο στο να σταματήσει η ανθρωποφαγία, η οποία παλαιότερα λάμβανε χώρα σε τηλεοπτικές εκπομπές, τώρα λαμβάνει χώρα στα social media και σε σχόλια άρθρων σε sites, blogs κλπ. Εφόσον ο καθένας έχει το δικαίωμα, πολλές φορές καλυπτόμενος από το «πέπλο» της ανωνυμίας του ή ενός ψεύτικου προφίλ, να γράφει ανεξέλεγκτα ό,τι θέλει και να υβρίζει χυδαία, το φαινόμενο αποκτά επικίνδυνες διαστάσεις. Εικάζω μάλιστα ότι πολλοί γράφουν έχοντας ακούσει κάτι από τρίτους, χωρίς να έχουν καν μπει στον κόπο να το ψάξουν.

Γι’ αυτό, σε τόσο σοβαρές υποθέσεις εγκληματολογικού ενδιαφέροντος που εμπλέκονται είτε ως κατήγοροι είτε ως κατηγορούμενοι νέοι άνθρωποι, πρότασή μου είναι να απαγορεύεται, σεβόμενοι το τεκμήριο της αθωότητας κάθε κατηγορουμένου, να δίνονται στη δημοσιότητα φωτογραφίες που έχουν αντληθεί από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίες έστω και με κάποια κάλυψη, φωτογραφίζουν το συγκεκριμένο πρόσωπο και δίνουν πολλές πληροφορίες που δεν αφορούν το κοινό, όπως στη συγκεκριμένη υπόθεση το πού σπουδάζει, ποιος είναι ο τόπος καταγωγής, ακόμα και ποιες σχέσεις έχει κάνει (!). Με αποτέλεσμα να αναγκάζεται να βγαίνει ένας νεαρός στα ΜΜΕ και να δηλώνει «δεν είμαι εγώ ο πατέρας» (!) και εμείς που ασχολούμαστε ερευνητικά με ανάλογες υποθέσεις να παρακολουθούμε απαθείς (!). Αυτές οι φωτογραφίες, σε συνδυασμό με τις «πιπεράτες» λεπτομέρειες που αφορούν την ιδιωτική ζωή προσώπων, καλλιεργούν γόνιμο έδαφος για την ανθρωποφαγία στα social media. Αλλά αυτό είναι ένα θέμα που πιστεύω ότι πρέπει να προβληματίσει πρωτίστως τον νομικό κόσμο, ώστε να το αναδείξει και να βρεθεί η ισορροπία μεταξύ ελευθερίας του Τύπου και σεβασμού στο άτομο, στην αξιοπρέπειά του, στα δικαιώματα του. Όχι θεωρητικά, αλλά στην πράξη. Γιατί, στην πράξη ο σεβασμός στο τεκμήριο της αθωότητας παραβιάζεται συνεχώς και οι δημόσιοι λιθοβολισμοί «νομιμοποιούνται» με άλλοθι την ελευθερία του λόγου. Ελευθερία του λόγου όμως δεν είναι να προβαίνουμε σε ανθρωποφαγία. Αυτό είναι καταπάτηση της ελευθερίας του λόγου. Αλλιώς ας ξεκινήσει και το μαστίγωμα στις πλατείες, όπως σε άλλες εποχές… Αυτή την κοινωνία ονειρευόμαστε;

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.