«Φυγής ευκαιρία» με κείμενα των εγκλείστων στη φυλακή Διαβατών

της Αγγελικής Καρδαρά.

Στις 11/5/2018 έλαβε χώρα στο POLIS Art Cafe η παρουσίαση του βιβλίου «φυγής ευκαιρία» που περιλαμβάνει τα κείμενα των έγκλειστων μαθητών -γυναικών και ανδρών- της Φυλακής Διαβατών. Το βιβλίο γράφτηκε από τους μαθητές του σχολείου, στο πλαίσιο των μαθημάτων Δημιουργικής Γραφής που πραγματοποιήθηκαν κατά τη σχολική χρονιά 2016-17, σε συνεργασία με το Μ.Π.Σ. «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και το Κοινό Διαπανεπιστημιακό Μ.Π.Σ. «Δημιουργική Γραφή» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.

Αποσπάσματα διάβασαν οι ηθοποιοί: Πέγκυ Τρικαλιώτη, Δημήτρης Καταλειφός, Γιώργος Κιμούλης, Τάσος Νούσιας. Μίλησαν οι: Δημήτρης Μπαξεβανάκης, Υφυπουργός Παιδείας, Βασιλική Νικολοπούλου, Διευθύντρια Δια Βίου Μάθησης και Σοφία Γιοβάνογλου, Δρ. Νομικής, επιστημονική συνεργάτις στη Γ.Γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής. Οι Υπεύθυνες της Εκπαιδευτικής Δράσης Καλλιόπη Πασσιά και Ελένη Γρομπανοπούλου. Ο Επιστημονικά Υπεύθυνος του Προγράμματος Τριαντάφυλλος Η. Κωτόπουλος πανεπιστημιακός – ποιητής εκ μέρους των Εκπαιδευτικών και των Eκπαιδευομένων του 3ου ΣΔΕ Θεσσαλονίκης. Στην εκδήλωση παρευρέθηκε και ο Γ.Γ.Αντεγκληματικής Πολιτικής, Ευτύχης Φυτράκης, ο οποίος απηύθυνε χαιρετισμό.

Παράλληλα με τη παρουσίαση στην Αθήνα, όπως μας ενημέρωσε η Διευθύντρια του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας της Φυλακής Διαβατών Θεσσαλονίκης, κ. Μαίρη Γκρίζου, πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία και η παρουσίαση στον πολυχώρο «Ρεμέτζο» στην Αρετσού Καλαμαριάς, σε μία εκδήλωση με τίτλο «Ασκήσεις ελευθερίας», η ο οποία διοργανώθηκε από τον Αντιπρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου Καλαμαριάς, πρώην Πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, Μανόλη Λαμτζίδη. Το σχολείο εκπροσώπησαν η πρώην διευθύντρια του ΣΔΕ, Φιλιώ Μαρινοπούλου και η εκπαιδευτικός Λούσυ Βουτσά, η οποία συμμετέχει τα τελευταία τρία χρόνια εθελοντικά στο εργαστήριο του Σχολείου των Φυλακών Διαβατών, μέσα από το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Δημιουργικής Γραφής του πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.

Στην παρουσίαση της Αθήνας παρευρέθηκε η εκπαιδευόμενή μας στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος και μέλος της επιστημονικής ομάδας του ΚΕ.Μ.Ε. για τη γλώσσα της φυλακής-επαναληπτική έρευνα, στην οποία είμαι επιβλέπουσα, κ. Βασιλική Σταθοπούλου, φοιτήτρια Κοινωνιολογίας Παντείου Πανεπιστημίου, η οποία μέσα από τις σημειώσεις που κράτησε στη διάρκεια της παρουσίασης ετοίμασε το παρακάτω κείμενο για το postmodern.gr και τη στήλη «Έγκλημα και Media».

«Το 3ο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας Θεσσαλονίκης παρουσίασε το βιβλίο του «φυγής ευκαιρία», το οποίο περιλαμβάνει τη δημιουργική γραφή τόσο των Ελλήνων όσο και των ξένων κρατουμένων. Πρόκειται για αποσπάσματα που αφορούν τη ζωή τους αλλά και ποιήματα κατάθεσης ψυχής που μιλούν κυρίως για την οικογένεια τους, τους φίλους τους, τους συγγενείς και τα αγαπημένα πρόσωπα που άφησαν μπαίνοντας στην φυλακή. Μερικά από αυτά κάνουν λόγο για την Ειρήνη. Σε όλα τα ΣΔΕ υπάρχουν τμήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης ενώ τα προγράμματα αυτά από το έτος 1997 που θεσμοθετήθηκαν βοηθούν στη μείωση της πιθανότητας υποτροπής των εγκλείστων εκπαιδευόμενων. Συνολικά λειτουργούν στην επικράτεια 68 ΣΔΕ, εκ των οποίων 13 είναι εντός φυλακής. Στόχος είναι η κριτική σκέψη και ο ανασχηματισμός των πεποιθήσεων και αντιλήψεων, ώστε να ξεπεράσουν τα εμπόδια της ζωής τους. Η δημιουργική γραφή συγκεκριμένα δίνει διέξοδο στο συναίσθημα και αποτελεί ιδιαίτερα ανακουφιστική και λυτρωτική «απάντηση» στα δεινά του εγκλεισμού. Το βιβλίο «φυγής ευκαιρία» γράφτηκε από το ΣΔΕ Διαβατών που είναι το 3ο ΣΔΕ Θεσσαλονίκης. Τα μαθήματα γίνονται σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και το αντίστοιχο ΕΑΠ. Παραδείγματα μέσα από το βιβλίο που μπορούμε να αναφέρουμε αφορούν τον έντονο παραλληλισμό του εγκλεισμού με τον θάνατο, της φυλακής με τον τάφο και της ανάδυσης της αποφυλάκισης με την μετά θάνατο ζωή. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε επίσης, στο πλαίσιο της παρουσίασης, στον κοινωνιολόγο και εγκληματολόγο Gresham M. Sykes και τη σημαντική θεωρία του για τα δεινά του εγκλεισμού, όπως οι ερωτικές σχέσεις, η περιουσία και η ασφάλεια, ενώ τονίστηκε η κοινωνική επανένταξη ως κύριος στόχος μαζί με τη ρύθμιση των χρεών, την απεξάρτηση από ναρκωτικές ουσίες και γενικότερα την μη υποτροπή. Είναι άξιο επισημάνσεως ότι οι εκπαιδευόμενοι του ΣΔΕ Διαβατών αναγνωρίζουν το σχολείο ως χαραμάδα για την επανένταξη».

Ζήτησα, επίσης, από την κυρία Σταθοπούλου να μας καταθέσει τη δική της άποψη, ως νέου ανθρώπου που σπουδάζει κοινωνιολογία, όσον αφορά την υλοποίηση δημιουργικών προγραμμάτων στα σχολεία των φυλακών. Πιστεύω ότι έχει μεγάλο ενδιαφέρον να ακούσουμε προσεκτικά τους νέους επιστήμονες και πώς εκλαμβάνουν τέτοιου είδους πρωτοβουλίες: «Κατά την γνώμη μου η πράξη αυτή θα πρέπει να αποτελέσει το έναυσμα ώστε όλα τα ΣΔΕ των καταστημάτων κράτησης να εντάξουν προγράμματα δημιουργικής γραφής ή και γενικότερα κάθε κατάστημα να καταφέρει με τη βοήθεια της τέχνης είτε αυτή είναι η λογοτεχνία είτε το θεατρικό παιχνίδι να ανοίξουν δρόμους ανάδυσης των συναισθημάτων των εγκλείστων με μεγαλύτερες πιθανότητες για την αποφυγή της υποτροπής αλλά και την κοινωνική επανένταξη/ενσωμάτωση. Η απεμπλοκή από το έγκλημα μέσω της τέχνης έχει αναδείξει μέσα από διεθνείς έρευνες πως αποτελεί έμμεσο τρόπο επανένταξης των βαριά εγκληματιών με οφέλη την αυτοεκτίμηση και την ενδυνάμωση, τη μείωση θυμού-κατάθλιψης, της ενίσχυσης της κοινωνικότητας στο περιβάλλον της φυλακής, της συνεργασίας αλλά και της μείωσης των αυτοτραυματισμών. Εν κατακλείδι, η συμβολή της τέχνης μπορεί να αποβεί σωτήρια».

Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι το «φυγής ευκαιρία» που διάβασα με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον αποτυπώνει δυνατά συναισθήματα και σκέψεις των έγκλειστων μαθητών. Μέσα από τη δημιουργική γραφή δίνεται στους κρατούμενους μαθητές η πολύτιμη ευκαιρία να νιώσουν και να εκφράσουν με λέξεις τα συναισθήματά τους. Τους δίνεται η δυνατότητα να εξωτερικεύσουν τον πόνο, τον θυμό, τον φόβο, την αγωνία, αλλά και τα όμορφα συναισθήματα που μπορεί να έχουν στην ψυχή τους, γιατί ο άνθρωπος δεν είναι μονοδιάστατος και η ανθρώπινη ψυχή μπορεί να κρύβει μέσα της και το κακό και το καλό. Πέρα όμως από την ευκαιρία της ψυχής να «δραπετεύσει» από τα βαριά σιδερένια κάγκελα και να αφεθεί στην δύναμη της δημιουργίας που απαλύνει πληγές, δίνει τη δυνατότητα στο ευρύ κοινό και στους ειδικούς επιστήμονες να κατανοήσουν περισσότερο την ψυχοσύνθεση αυτών των ανθρώπων που θα επιστρέψουν στην ελεύθερη κοινωνία σε κάποιο χρονικό διάστημα.

Ένα άλλο στοιχείο που διαπιστώνω διαβάζοντας το βιβλίο είναι η ένταση της λέξης «λάθος» σε ορισμένα κείμενα. Πως εκλαμβάνουν δηλαδή τις επιλογές τους ως ένα «λάθος» που τους οδήγησε στη φυλακή. Εδώ, κατά την άποψή μου, θα ήταν σημαντικό να δουλέψουν και οι ειδικοί της ψυχικής υγείας, ώστε να βοηθήσουν τους ανθρώπους αυτούς που θεωρούν ότι η ζωή τους καταστράφηκε από ένα «λάθος» να αντιληφθούν τη σοβαρότητα του «λάθους», τις συνέπειες που έχουν οι πράξεις για την ίδια τους τη ζωή και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, ώστε να μπορέσουν να διαχειριστούν το λάθος και να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν όχι μόνον τα δεινά του εγκλεισμού, αλλά και τις δυσκολίες της κοινωνικής ενσωμάτωσης, ώστε να μην επιστρέψουν στη φυλακή.

Είναι βέβαιο ότι για να επιτευχθεί η κοινωνική ενσωμάτωση απαιτείται η κατάλληλη προετοιμασία στη διάρκεια του εγκλεισμού και η τέχνη, καθώς και η εφαρμογή προγραμμάτων σχετικών με την τέχνη, μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο σε αυτό το σημείο.

Σημείωση: Τον Μάρτιο του 2018 παρουσιάσαμε στο postmodern το θέμα με τίτλο Tο Σχολείο της Φυλακής, ένα παράθυρο ελευθερίας

Ευχαριστώ θερμά την Διευθύντρια του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας της Φυλακής Διαβατών Θεσσαλονίκης, κ. Μαίρη Γκρίζου για την ενημέρωση για τις εκδηλώσεις σε Αθήνα-Θεσσαλονίκη.

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.