Διαχείριση θυμού: Μια καινοτόμος ψυχοεκπαιδευτική παρέμβαση πρόληψης

της Αγγελικής Καρδαρά.

Η Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων Πειραιά (Ε.Π.Α.Π) διοργάνωσε στις 25-4-2018 επιστημονική ημερίδα, με τίτλο «Όταν η βία πάει σχολείο… Από την οικογενειακή της εγγραφή στη σχολική μετεγγραφή της» στον Πολυχώρο «Απόλλων» στον Πειραιά. Η πρώτη ενότητα της ημερίδας έφερε τον τίτλο: “Ενδοσχολική Βία και Εκφοβισμός: Από την εννοιολογική προσέγγιση στην αντιμετώπιση΄΄ και η δεύτερη ενότητα είχε τον τίτλο “Εφηβεία, Επιθετικότητα και Αποκλίνουσα Συμπεριφορά”.

Όλες οι εισηγήσεις ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες και με μεγάλη επιστημονική και κοινωνική χρησιμότητα.

Ακολούθως σας παρουσιάζω μέρος της εισήγησης της κυρίας Αφροδίτης Μαλλούχου, Επιμελήτριας Ανηλίκων-Κοινωνικής Λειτουργού, ΜSc, Υπ.Διδάκτωρ Αντεγκληματικής Πολιτικής, Διαπιστευμένης Διαμεσολαβήτριας Υπουργείου Δικαιοσύνης, με τίτλο: “Βιωματικά εργαστήρια διαχείρισης θυμού – επίλυσης συγκρούσεων. Μια καινοτόμος ψυχοεκπαιδευτική παρέμβαση πρόληψης“.

Ευχαριστώ θερμά την κυρία Μαλλούχου για το πολύτιμο υλικό της που μου εμπιστεύτηκε, προκειμένου να παρουσιάσω στο postmodern και στη στήλη «Έγκλημα και Media» αποσπάσματα από την εισήγησή της.

Εισήγηση Αφροδίτης Μαλλούχου

«Στη συγκεκριμένη παρουσίαση διερευνώνται η εφαρμογή και τα αποτελέσματα ενός ψυχοεκπαιδευτικού προγράμματος διαχείρισης θυμού – επίλυσης συγκρούσεων που υλοποιήθηκε σε επίπεδο πρωτογενούς πρόληψης:

Με τη μορφή βιωματικών εργαστηρίων (workshops) κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους σε δύο τμήματα ΣΤ΄ τάξης 14^ου Δημοτικού Σχολείου Κερατσινίου, με το οποίο είχα ξεκινήσει τη συνεργασία από το 2014 με παρέμβασή μου ως επιμελήτρια ανηλίκων για τη διαχείριση της επιθετικότητας ενός μαθητή και σε δύο τμήματα Ε΄ και ΣΤ΄ τάξης του18^ου Δημοτικού Σχολείου Πειραιά, στο οποίο φοιτούν παιδιά που φιλοξενούνται στην Ε.Π.Α.Π.
Σε παιδιά και έφηβους φιλοξενούμενους στη Στέγη Ανηλίκων της Εταιρείας Προστασίας Ανηλίκων Πειραιά (2017)
Σε τμήμα 25 μαθητών ΣΤ΄ τάξης 14^ου Δημοτικού Σχολείου Κερατσινίου (2016)
Σε έφηβους παραβάτες στην Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων Πειραιά κατά τη διάρκεια των ετών 2013-2016 {σε επίπεδο δευτερογενούς πρόληψης}.

Η έννοια της ψυχοεκπαίδευσης

Στην παρούσα εισήγηση με τον όρο «ψυχοεκπαίδευση» αναφερόμαστε σε μία συμβουλευτική παρέμβαση εστιασμένη στο να επεξεργαστεί και να κατανοήσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το παιδί ή ο έφηβος, αναπτύσσοντας και εφαρμόζοντας ομαδικές εκπαιδευτικές, αναπτυξιακές και συστημικές διαδικασίες, οι οποίες θα συντελέσουν στην ενδυνάμωσή του, ώστε να καταστεί πιο λειτουργικός. Πρόκειται για μία σύγχρονη μέθοδο βραχείας ομαδικής συμβουλευτικής και αξιοποίησης του ομαδικού πλαισίου, που αποσκοπεί στην κατάκτηση και βελτίωση βασικών κοινωνικών, επικοινωνιακών και γνωστικών δεξιοτήτων, και την προαγωγή της διαπροσωπικής μάθησης. Οι ψυχοεκπαιδευτικές ομάδες σκοπό έχουν να προαγάγουν την προσωπική και διαπροσωπική ωρίμαση/ανάπτυξη των μελών, μέσω της βιωματικής συμμετοχής και αλληλεπίδρασης, προωθώντας την αυτονομία και την ανάπτυξη προσαρμοστικών δεξιοτήτων σε κοινωνικές καταστάσεις της καθημερινής ζωής.

Οι στόχοι της ψυχοεκπαίδευσης

Ανάμεσα στους βασικούς στόχους ενός ψυχοεκπαιδευτικού προγράμματος, μπορούμε να διακρίνουμε τη(ν):

Διερεύνηση, κατανόηση και αντιμετώπιση των δυσλειτουργικών μοντέλων συμπεριφοράς και σκέψης.
Ανάπτυξη κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων.
Εκπαίδευση στην αναγνώριση, διαχείριση και έκφραση των συναισθημάτων.
Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του παιδιού/εφήβου.
Υιοθέτηση εποικοδομητικών και πιο αποτελεσματικών αντιδράσεων στη διαχείριση συγκρουσιακών καταστάσεων.
Παροχή γνώσης στους ενδιαφερόμενους, με σκοπό την ενδυνάμωση, την φροντίδα αλλά και την μελλοντική πρόληψη παρόμοιων δυσκολιών, ενισχύοντας την πεποίθηση ότι η δυνατότητα για αλλαγή βρίσκεται μέσα μας (Μαλλούχου, Μουτσοπούλου 2018).

Το ψυχοεκπαιδευτικό πρόγραμμα παρέμβασης για τη διαχείριση θυμού και την επίλυση συγκρούσεων, όπως θα παρουσιαστεί στη συνέχεια, εφαρμόστηκε σε ένα τμήμα 25 μαθητών της ΣΤ΄ τάξης, από δύο Επιμελήτριες Ανηλίκων σε συνέχεια προηγούμενης συνεργασίας με το συγκεκριμένο σχολείο. Γενικότερα, τα προγράμματα παρέμβασης απευθύνονται στη συναισθηματική και κοινωνικο-γνωστική ανάπτυξη των παιδιών, με σκοπό τη βελτίωση της καθημερινής συμπεριφοράς τους.

Η συγκεκριμένη δράση υλοποιήθηκε στο πλαίσιο πρωτογενούς πρόληψης, αναγνωρίζοντας την αποτελεσματικότητα της έγκαιρης παρέμβασης. Το εγχείρημα αυτό αποτέλεσε πρόκληση για τις δύο συντονίστριες, εφόσον γνωρίζαμε ότι η βιωματική αλληλεπίδραση που απαιτούσε ο σχεδιασμός του δε θα ήταν εύκολα διαχειρίσιμη για μία ομάδα 25 ατόμων αυτής της ηλικιακής κατηγορίας. Ωστόσο, η παρέμβαση μιας δομημένης ψυχοεκπαιδευτικής δράσης, στοχευμένης στην προσωπική ανάπτυξη και ωρίμαση των μαθητών, μέσα σε ένα ωρολόγιο σχολικό γνωσιοκεντρικό πρόγραμμα, φαίνεται ότι ανοίγει νέους δρόμους και προοπτικές εντός του περιβάλλοντος της εκπαιδευτικής κοινότητας.

Η διάρκεια του προγράμματος ορίστηκε σε οχτώ εβδομαδιαίες δίωρες συναντήσεις (Φεβρουάριος-Μάρτιος 2016). Οι συναντήσεις λάμβαναν χώρα στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης και του μαθήματος της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής και είχαν ως στόχο να βοηθήσουν τους συμμετέχοντες να εκπαιδευτούν στην ανάπτυξη και καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων, να μάθουν τεχνικές για τη διαχείριση του θυμού τους και για την ειρηνική επίλυση των πιθανών συγκρούσεων, προωθώντας την αποτελεσματική ομαδική συνεργασία και προσεγγίζοντας με βιωματικό τρόπο τις έννοιες των συναισθημάτων, των δικαιωμάτων, του σεβασμού της διαφορετικότητας, της συνδιαλλαγής και της αλληλεγγύης.

Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε σε έναν χώρο διαφορετικό από εκείνον της τάξης. Η αίθουσα της βιβλιοθήκης κρίθηκε ως ο καταλληλότερος τόπος για τη συγκεκριμένη δράση. Σε αυτήν τη διαφορετική συνθήκη συναντιούνται οι μαθητές καθισμένοι κυκλικά γύρω από το μεγάλο τραπέζι της αίθουσας. Η πρώτη συνάντηση συνήθως χαρακτηρίζεται από αμηχανία, ερωτηματικά, περιέργεια, ίσως κάποιο φόβο, αλλά και κάποιες προσδοκίες. Κύριο μέλημα των εμψυχωτριών – συντονιστριών σε αυτό το στάδιο είναι να διαμορφώσουν το κατάλληλο κλίμα, ώστε να εξοικειωθούν όλοι οι συμμετέχοντες.

Κατά την έναρξη του προγράμματος παρουσιάστηκε η τεχνική με τα θυμωμένα μπαλόνια, κάτι που προκάλεσε το ενδιαφέρον των μαθητών για το τι θα ακολουθούσε στις επόμενες συναντήσεις. Τα παιδιά, αν και συμμαθητές για έξι χρόνια, άρχισαν να ξανασυστήνονται και να ξαναγνωρίζονται με ένα διαφορετικό τρόπο, αφού ξεκίνησαν πια να μοιράζονται μεταξύ τους σκέψεις, εμπειρίες, φόβους, συναισθήματα.

Σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της πρώτης συνάντησης κατείχε η διερεύνηση των αναγκών, των επιθυμιών και των προσδοκιών των συμμετεχόντων, καθώς και η αποσαφήνιση των στόχων του προγράμματος από τις συντονίστριες. Η υπογραφή ενός συμβολαίου, το οποίο διαμορφώθηκε από τα ίδια τα μέλη και όριζε τις υποχρεώσεις τους μέσα στην ομάδα, ήταν το πρώτο βήμα για να θέσουν τα όρια της ομάδας και να νιώσουν την ευθύνη και ωριμότητα να δεσμεύονται σε έναν κοινό στόχο και σκοπό. Οι βασικοί κανόνες λειτουργίας της ομάδας τέθηκαν εξ αρχής από τους ίδιους τους συμμετέχοντες και αφορούσαν τη συνέπεια στο πρόγραμμα, την ελευθερία έκφρασης σκέψεων και συναισθημάτων, το σεβασμό στους άλλους, την απαγόρευση λεκτικής ή σωματικής βίας, την ενεργό συμμετοχή όλων των μελών.

Κατά τη διάρκεια της δεύτερης συνάντησης χρησιμοποιήθηκε και το αλληγορικό νόημα της αφήγησης του παραμυθιού με τον πράσινο δράκο. Η αναγνώριση του συναισθήματος του θυμού και η διερεύνηση των αιτιών που τον προκαλούν βοήθησε τους συμμετέχοντες να προσεγγίσουν την κατανόησή του. Στην εικόνα της ανθρώπινης φιγούρας κλήθηκαν να σχεδιάσουν τα προειδοποιητικά σημάδια φυσιολογίας του θυμού, με σκοπό να μπορούν να αναγνωρίζουν τις σωματικές ενδείξεις τόσο στον άλλον όσο και στον εαυτό τους, πριν την επικείμενη εκδήλωση μιας επιθετικής συμπεριφοράς. Μέσα από τις φωτογραφίες με τα θυμωμένα πρόσωπα (και των δύο φύλων και όλων των ηλικιών) αναρωτήθηκαν για τις αιτίες θυμού αυτών των προσώπων και έβγαλαν τις δικές τους αλήθειες… Εκτός από τους συνήθεις εκνευρισμούς για το ότι κάποιο παιδί θυμώνει επειδή π.χ. τον πιέζουν οι γονείς του να κάνει κάτι που δεν θέλει, ή επειδή τον τιμωρούν, ή επειδή του μίλησαν άσχημα, κάποιο παιδί που μεγαλώνει σε ένα κλειστό πλαίσιο επειδή το έχουν απομακρύνει από τους γονείς του, βλέποντας το θυμωμένο πρόσωπο ενός μικρότερου παιδιού εικάζει ως αιτία θυμού του ότι «οι γονείς του χώρισαν και έστειλαν το παιδί σε ίδρυμα». Ή ως αιτία τσακωμού ενός ζευγαριού κάποιο παιδί ανέφερε χαρακτηριστικά: «μαλώνουν για το όνομα που θα δώσουν στο νεογέννητο μωρό». Στο «θερμόμετρο θυμού» αφέθηκαν να αναγνωρίσουν και να διαβαθμίσουν τις αιτίες που προκαλούν τα δικά τους «εκρηκτικά» συναισθήματα, τα οποία στη συνέχεια αξιοποιήθηκαν στις κάρτες σεναρίων για τα παιχνίδια ρόλων.

Το «Ημερολόγιο θυμού», που μοιράστηκε στην τρίτη συνάντηση και αποτελούσε αντικείμενο συζήτησης και προβληματισμού στην αρχή κάθε επόμενης συνάντησης, έδωσε την ευκαιρία να ξεδιπλωθούν οι καθημερινές συγκρούσεις των παιδιών τόσο στο οικογενειακό, στο σχολικό όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό τους περιβάλλον, και να αντιμετωπίζονται κάθε φορά κάτω από το πρίσμα των νεοαποκτηθεισών κοινωνικών δεξιοτήτων.

Ο «Κύκλος της αλλαγής (ΚΕΘΕΑ, 2000) χρησιμοποιήθηκε ως «εργαλείο» απόφασης τροποποίησης μιας συμπεριφοράς. Οι μαθητές μέσα από το γεωμετρικό σχήμα του κύκλου, άρχισαν να βλέπουν την αλλαγή όχι ως ένα ταξίδι μιας κατεύθυνσης, το οποίο εάν τους κουράσει το εγκαταλείπουν, αλλά ως έναν κύκλο με τέσσερα στάδια, μέσα στον οποίο θα πρέπει πάντα να βρίσκονται και να είναι έτοιμοι να ανταποκρίνονται και να ελίσσονται, όταν αποφασίζουν να κάνουν αλλαγές στη ζωή τους.

Η αναγνώριση και κατανόηση των συναισθημάτων (τα οποία προσεγγίσαμε μέσα από το παιχνίδι της παντομίμας) αλλά και ο σεβασμός των συναισθημάτων των άλλων, έγιναν αντιληπτά με την πρώτη κάρτα κοινωνικής δεξιότητας που μοιράστηκε στους συμμετέχοντες, μέσα από την οποία κατανοήθηκε η έννοια της ενσυναίσθησης.

Η ετικέτα της αυτοεκτίμησης και μία σχετική άσκηση για την τόνωσή της, έδωσε την ευκαιρία στους συμμετέχοντες να αντιληφθούν το περιεχόμενο της συγκεκριμένης έννοιας και την αναγκαιότητά της στη διαμόρφωση της ποιότητας κάθε διαπροσωπικής σχέσης, καθώς επίσης και να ανακαλύψουν πόσα θετικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους διακρίνουν οι συμμαθητές τους σε εκείνους.

Η εξάσκηση σε βασικές τεχνικές ελέγχου θυμού (όπως: η αυτοκαθοδήγηση, η σύντομη χαλάρωση και το μπλοκάρισμα της αντίδρασης του θυμού με την προλαμβάνουσα σκέψη) και η εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες και τεχνικές διαχείρισης συγκρούσεων και άδικων καταστάσεων (όπως η διεκδικητικότητα, ως μια μορφή αυτο-υποστηρικτικής συμπεριφοράς, χωρίς την εκδήλωση λεκτικής ή σωματικής επιθετικότητας) μαθαίνοντας παράλληλα να θέτουν τα όριά τους και να αντιμετωπίζουν τις άδικες κατηγορίες, πραγματοποιήθηκαν μέσα από εκδραμάτιση σεναρίων και παιχνίδια ρόλων, στα οποία συμμετείχαν όλοι οι μαθητές με ιδιαίτερη προθυμία.

Η τελευταία συνάντηση είχε ως κεντρικό θέμα την ηθική αιτιολόγηση. Οι στόχοι που τέθηκαν για τους μαθητές ήταν: α) να πετύχουν πιο ώριμη σκέψη και να λαμβάνουν υπόψη την οπτική γωνία των άλλων στα ηθικά διλήμματα, συμπεριφερόμενοι με εμπιστοσύνη και αγάπη και β) να αποφασίζουν ώριμα και κοινωνικώς υπεύθυνα σε θέματα φιλίας, ειλικρίνειας και σεβασμού της προσωπικότητας και διαφορετικότητας του άλλου, επιδιώκοντας να κυριαρχεί η ανάγκη της κοινωνικής συνεισφοράς, της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης, της συνεργασίας και της προσωπικής ευθύνης για το καλό του άλλου.

Το όλο εγχείρημα αντιμετωπίστηκε με ενθουσιασμό από όλους τους μαθητές και προτάθηκε από τη διεύθυνση του σχολείου η παρουσίασή του στους γονείς των παιδιών και τους εκπαιδευτικούς. Η προετοιμασία της παρουσίασης διήρκησε τρεις συναντήσεις. Μέσα από τη διαδικασία αυτή δόθηκε η ευκαιρία στους μαθητές να εφαρμόσουν άμεσα στην πράξη όσα έμαθαν κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος, συνεργαζόμενοι αρμονικά, αναλαμβάνοντας όλοι ρόλο ενεργό σε αφηγήσεις, εκδραματίσεις ρόλων και τραγούδια (που μιλούσαν για το θυμό αλλά και την αγάπη) και διεκπεραιώνοντας μόνοι τους με συνέπεια και υπευθυνότητα -υπό την εποπτεία των εμψυχωτριών- όλη τη διενέργεια της παρουσίασης του προγράμματος, στο οποίο δόθηκε και όνομα: «Αντίο θυμέ».

Αποτίμηση του Προγράμματος

Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι μέσα από το συγκεκριμένο πρόγραμμα, που εφαρμόστηκε πιλοτικά σε μαθητές δημοτικού σχολείου, δόθηκε βήμα και λόγος σε όλους τους συμμετέχοντες να εκφράσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Κρίθηκε ιδιαίτερα σημαντική από τις συντονίστριες η ενεργός συμμετοχή των πιο «αδύναμων» και ντροπαλών μαθητών, οι οποίοι για χρόνια βρίσκονταν –ηθελημένα ή αθέλητα– στο παρασκήνιο και ίσως για πρώτη φορά ένιωσαν τη χαρά να περάσουν στο προσκήνιο.

Μετά την ολοκλήρωση των οχτώ συναντήσεων οι συντονίστριες ζήτησαν από τους μαθητές να αξιολογήσουν το πρόγραμμα μέσα από την ανώνυμη συμπλήρωση δεκαπέντε ερωτημάτων. Μέσα από τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου και τις συζητήσεις στην τάξη φάνηκε να επιτεύχθηκαν τα εξής:

Οι μαθητές, λαμβάνοντας ενεργό ρόλο στη διαδικασία σύνταξης και υπογραφής ενός «συμβολαίου», άρχισαν να δείχνουν περισσότερη υπευθυνότητα κατά τη διάρκεια των συναντήσεων.
Ξεκίνησαν να δένονται ως ομάδα, να σέβονται τη διαφορετικότητα των άλλων, να επικοινωνούν μεταξύ τους χωρίς φόβο ή ντροπή, αναγνωρίζοντας κάποια θετικά χαρακτηριστικά στους συμμαθητές τους και προσπερνώντας κάποια άλλα αρνητικά τα οποία στην αρχή μπορεί να τους ενοχλούσαν περισσότερο.
Έγιναν πιο επιδέξιοι να αναγνωρίζουν και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους.
Έγιναν πιο ικανοί να αναγνωρίζουν και να κατανοούν τα συναισθήματα των άλλων μπαίνοντας στη θέση τους μέσω της διαδικασίας της ενσυναίσθησης.
Ένιωσαν ότι βοηθήθηκαν να ελέγχουν το θυμό τους και να διαχειρίζονται καλύτερα έναν τσακωμό.
Ένιωσαν ότι ενίσχυσαν την ικανότητά τους να μπαίνουν στη διαδικασία του διαλόγου και μιας συμπεριφοράς αυτο-υποστηρικτικής, προκειμένου να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους, αντί να προβαίνουν στην εκδήλωση μιας επιθετικής πράξης.
Εξέφρασαν την επιθυμία να διαρκούσε περισσότερο το πρόγραμμα ή να επαναλαμβανόταν ή να υλοποιούνταν και άλλα προγράμματα βιωματικού χαρακτήρα στα σχολεία.

Follow up… Έναν χρόνο μετά

Έναν χρόνο μετά καλέσαμε τους ίδιους μαθητές στο χώρο του δημοτικού σχολείου για ένα «follow up» ώστε να πάρουμε μια ανατροφοδότηση για τη διάρκεια των αποτελεσμάτων του προγράμματος. Παρόντες και ο διευθυντής του σχολείου και ο δάσκαλος της τάξης. Ιδιαίτερη χαρά μας προκάλεσε η ανταπόκριση των παιδιών, η χαρά στα πρόσωπά τους και η κατακτημένη οικειότητα με την οποία μοιράστηκαν μαζί μας μετά από έναν χρόνο τις εμπειρίες τους από το γυμνάσιο, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν όντας στην εφηβεία στην προσπάθεια να βρουν τρόπους επικοινωνίας με τους γονείς, τις νέες φιλίες… Όταν κλήθηκαν να φέρουν στο μυαλό τους κάτι από το περσινό πρόγραμμα αυθόρμητα ξεπήδησαν από τα χείλη τους: «τα θυμωμένα μπαλόνια», «το ημερολόγιο συγκρούσεων», «η ανάποδη αρίθμηση», «τα παιχνίδια ρόλων», «οι χρωματιστές κάρτες κοινωνικής δεξιότητας», «το παραμύθι με το θυμωμένο δράκο», «τα χαρτάκια με τα συναισθήματα» και τόσα άλλα. Και όταν ρωτήθηκαν αν χρησιμοποιούν κάτι από όλα αυτά που έμαθαν τις στιγμές που θυμώνουν, όλοι σχεδόν κάτι είχαν να πουν.. «Μια φορά που θύμωσα πολύ πήρα βαθιές ανάσες», «Άρχισα να μετράω ανάποδα, μπορεί να τα μπέρδεψα λίγο, αλλά δεν ήμουν τόσο θυμωμένη πια», «Σκέφτομαι κάθε φορά που θυμώνω και θέλω να χτυπήσω τον άλλον τις συνέπειες και σταματάω».

Σε αυτή μας τη συνάντηση, τα παιδιά γελούσαν, πειράζονταν, αναρωτιούνταν πόσο μεγάλωσαν μέσα σε έναν χρόνο, νοσταλγούσαν τις στιγμές. Ζήτησαν να συναντιόμαστε κάθε χρόνο. Μια ετήσια απολογιστική συνάντηση ανατροφοδότησης και μοιράσματος εμπειριών και συναισθημάτων.. Είμαστε μια ομάδα πια.. Κι αυτό δεν είναι λίγο.

Από τα παραπάνω αναδεικνύεται ότι η υλοποίηση ομαδικών ψυχοεκπαιδευτικών προγραμμάτων στο σχολικό περιβάλλον έχει πολλαπλά οφέλη τόσο για τους συμμετέχοντες όσο και για ολόκληρη την εκπαιδευτική κοινότητα, καθώς η ομαδοσυνεργατική διεργασία συμβάλλει στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και την επιτυχέστερη διαχείριση των θεμάτων που απασχολούν τους συμμετέχοντες. Το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας αλλά και γενικότερα της παιδικής – εφηβικής επιθετικότητας απαιτεί μια συστημική απάντηση και μια ολιστική κι εξειδικευμένη προσέγγιση με στοχευμένες δράσεις διαρκείας, προκειμένου να οργανωθεί μια συντονισμένη έγκαιρη παρέμβαση για την αντιμετώπισή του. Αν το σχολείο επιτύχει να συναναπτύξει αρμονικά τις νοητικές/ πνευματικές και ψυχοσυναισθηματικές δυνάμεις των μαθητών, τότε μπορεί ευχερέστερα να δρομολογηθεί το όραμα μίας κοινωνίας με λιγότερη βία, περισσότερη αλληλεγγύη & υψηλότερο επίπεδο ποιότητας ζωής».

Η μεγάλη έκπληξη της ημερίδας-ένα υπέροχο μήνυμα

Η μεγάλη έκπληξη όμως της ημερίδας ήταν ότι στο τέλος της πρώτης ενότητας, μετά την παρουσίαση της, η κυρία Μαλλούχου κάλεσε τους «πλέον επίσημους προσκεκλημένους» της ημερίδας -τους μαθητές της Ε΄ και ΣΤ΄ τάξης του 18ου Δημοτικού Σχολείου Πειραιά, όπου φοιτούν και παιδιά της Στέγης Ανηλίκων Πειραιά- οι οποίοι εισήλθαν στην αμφιθεατρική αίθουσα για να δώσουν το δικό τους μελωδικό παρόν, τραγουδώντας αρχικά ένα τραγούδι για να αποχαιρετήσουν τον θυμό, σε ρυθμό hip hop. Να αναφέρω στο σημείο αυτό ότι ο τίτλος του τραγουδιού ήταν εμπνευσμένος από το πρόγραμμα «Αντίο θυμέ» και οι στίχοι γραμμένοι από την ίδια την κυρία Αφροδίτη Μαλλούχου, με την ευαισθησία και τη δημιουργικότητα που την διακρίνουν! Στη συνέχεια, με το επόμενο τραγούδι τους τα παιδιά άνοιξαν την καρδιά τους στην αγάπη (“Όπου υπάρχει αγάπη”, στίχοι-μουσική: Στέφανου Βαρελά). Η παρουσία των μικρών μαθητών και η υπευθυνότητα με την οποία ανταποκρίθηκαν στην εκδήλωση προκάλεσαν τον θαυμασμό και τη συγκίνηση του ακροατηρίου, το οποίο τα χειροκρότησε θερμά και τα παιδικά προσωπάκια τους φωτίστηκαν.

Συνοψίζοντας, είναι πολύ σημαντικό στα σχολεία μας να βλέπουμε τη διάθεση της εκπαιδευτικής κοινότητας, με τη βοήθεια των ειδικών επιστημόνων, να παρεμβαίνουν έγκαιρα και να επιλύουν με τρόπους ευφάνταστους και δημιουργικούς, με χαμόγελο και κυρίως αγάπη, επιμονή και υπομονή, τις εντάσεις και τα προβλήματα. Μέσα από δημιουργικές δράσεις, τα παιδιά έρχονται πολύ πιο κοντά και μαθαίνουν να εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Ταυτόχρονα ενισχύεται η έννοια της ουσιαστικής επικοινωνίας με τους συμμαθητές και καθηγητές τους. Η αγάπη για το παιδί και την παιδεία είναι το πιο σπουδαίο εφόδιο για να κατακτήσουμε το σχολείο που ονειρευόμαστε και για να είναι τα παιδιά μας ευτυχισμένα!

Σημείωση: Ορισμένα κομμάτια από την παραπάνω εισήγηση περιλαμβάνονται εκτενέστερα στο κείμενο των: Μαλλούχου, Α., Μουτσοπούλου Χ. (2018). «Ψυχοεκπαιδευτική Συμβουλευτική Διαχείρισης Θυμού & Επίλυσης Συγκρούσεων στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση». Στο Γ.Α. Κουγιουμτζής (Επιμ.) Mentoring Εκπαιδευτικών & Διαστάσεις Εφαρμοσμένης Σχολικής Ψυχολογίας & Συμβουλευτικής (σσ. 267-292). Αθήνα: Γρηγόρη.

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.