Μεταμοντέρνα γραφή με θέμα την απώλεια: Δύο σπουδαία μυθιστορήματα από τους Foer και Auster

Αναγνώσεις από τη Μαρία Μαντή.

Η στήλη φιλοξενεί σήμερα δύο βιβλία που συγγενεύουν μεταξύ τους τεχνοτροπικά και θεματολογικά. Πρόκειται για δύο σημαντικά έργα της -δύσκολα ορίσιμης- μεταμοντέρνας λογοτεχνίας, από δύο σπουδαίους συγγραφείς, που προσεγγίζουν, ο καθένας με το δικό του στιλ γραφής, το θέμα του τραύματος και της απώλειας. Πρόκειται για τον Τζόναθαν Σάφραν Φόερ και το έργο Εξαιρετικά δυνατά και απίστευτα κοντά (εκδόσεις Κέδρος) και τον Paul Auster με το έργο του Το βιβλίο των ψευδαισθήσεων (εκδόσεις Μεταίχμιο).

Τζόναθαν Σάφραν Φόερ, Εξαιρετικά δυνατά και απίστευτα κοντά, Μτφ Ελένη Ηλιοπούλου, Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ (σελ. 448)

Ο όρος “μεταμοντέρνα λογοτεχνία” είναι δύσκολο να οριστεί με ακρίβεια. Τι καθιστά ένα μυθιστόρημα “μεταμοντέρνο” και ποια τα χαρακτηριστικά του; Είναι εν γένει μεταμοντέρνα η λογοτεχνία που ακολούθησε τον Παγκόσμιο Πόλεμο; Μερικοί αρκούνται σε αυτόν τον προσδιορισμό, αλλά το μεταμοντέρνο μυθιστόρημα είναι τελικά πολύ περισσότερα. Η αποδοχή μίας κοινωνίας που κυριαρχείται από τα μήντια, η διακειμενικότητα, η πολυπλοκότητα, η χρονική διάσπαση της αφήγησης, είναι μερικά από τα στοιχεία που περιέχει. Συχνά ορίζεται και ως αντίδραση στον μοντερνισμό – βασικά χαρακτηριστικά του οποίου, όπως η αντικειμενικότητα, ή η παρουσίαση της εξελικτικής πορείας του ήρωα, εκλείπουν εδώ.

Το μυθιστόρημα του Jonathan Safran Foer με τον τίτλο Εξαιρετικά δυνατά και απίστευτα κοντά (αγγλ: Extremely loud and incredibly close) χαρακτηρίζεται ως ένα κατεξοχήν μεταμοντέρνο μυθιστόρημα. Πρωταρχικά, εξαιτίας του τρόπου που έχει γραφτεί. Η αφήγηση δεν είναι γραμμική, ενώ δεν υπάρχει και η έννοια της εξέλιξης του ήρωα. Ο Foer χρησιμοποιεί τεχνικές όπως η αποσπασματικότητα και η πολυπλοκότητα της αφήγησης, η διάσπαση της χρονικής αλληλουχίας, η κατάργηση των συμβάσεων του “είδους”. Η υπόθεση του βιβλίου εκτυλίσσεται σε ένα κατεξοχήν μεταμοντέρνο περιβάλλον: Στον κόσμο της παγκοσμιοποίησης, όπου κυριαρχούν τα μήντια και όπου οι ήρωες του έργου παρουσιάζονται πολύ μέτριοι και ασήμαντοι. Ο υπερευαίσθητος εννιάχρονος Όσκαρ Σελ έχασε τον πατέρα του σε έναν από τους Δίδυμους πύργους κατά την τρομοκρατική επίθεση της 11^ης Σεπτεμβρίου. Βρίσκει στα πράγματα του πατέρας του ένα κλειδί και δίπλα το όνομα “Μπλακ”. Εκλαμβάνοντάς το ως προσωπικό μήνυμα, βγαίνει στους δρόμους της Νέας Υόρκης σε αναζήτηση στοιχείων. Είναι ένας τρόπος να διαχειριστεί την οδύνη που του προκαλεί η απώλεια, και τις βαθιές τύψεις που νιώθει, καθώς την επίμαχη μέρα δεν απάντησε στα τηλεφωνήματα του πατέρα του από το φλεγόμενο κτίριο, γιατί φοβόταν. Ο μικρός Όσκαρ περιπλανιέται στην αχανή μεγαλούπολη ψάχνοντας έναν τρόπο να διώξει από πάνω του τον πόνο που κουβαλά, τη ματαίωση από έναν κόσμο που αδυνατεί να κατανοήσει. Το προσωπικό αδιέξοδο του μικρού γίνεται εδώ αλληγορικός εκφραστής του συλλογικού τραύματος.

Paul Auster, Το βιβλίο των ψευδαισθήσεων, Μτφ. Ιωάννα Ηλιάδη, Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (σελ. 401)

Και στο βιβλίο του Auster, η απώλεια και η οδύνη έχουν κυρίαρχο ρόλο. Έξι μήνες μετά τον θάνατο της συζύγου και των δύο γιων του σε αεροπορικό δυστύχημα, ο καθηγητής Ντέιβιντ Τσίμερ ζει βυθισμένος στη θλίψη. Ένα βράδυ, παρακολουθώντας τηλεόραση, βλέπει το απόσπασμα μιας χαμένης ταινίας του Έκτορ Μαν, ενός κωμικού του βωβού κινηματογράφου. Η ολοένα και μεγαλύτερη εμμονή του με το μυστήριο της αληθινής ιστορίας του Μαν, οδηγεί τον Τσίμερ σε ένα παράξενο ταξίδι στον γεμάτο των σκιών, των ψευδαισθήσεων του απροσδόκητου έρωτα. Η συγγραφή εκ μέρους του μίας μονογραφίας για τον κωμικό, μπορεί να αποδοθεί σε ένα είδος αυτοσχέδιας αυτοθεραπείας ενάντια στον αδυσώπητο πόνο που τον βασανίζει συνεχώς. Οι ανατροπές διαδέχονται η μία την άλλη, αποκαλύπτοντας πολλές επιφάνειες της πραγματικότητας. Ώστε τελικά στο έργο του ο Auster πραγματεύεται την τέχνη ως δημιουργική μορφή αυτοθεραπείας και επούλωσης του ψυχικού τραύματος. Ο Τσίμερ, χρησιμοποιεί τη συγγραφή ως όχημα, όχι για να προσεγγίσει την πραγματική ζωή, αλλά για να αποκοπεί πλήρως από αυτήν. Ο ευρηματικός Auster, ανατέμνοντας τον πόνο, αποδομεί τελικά το ανθρώπινο υποκείμενο και το αναλύει σε ένα locus ηθικών διαμαχών και επιλογών. Ένα μυθιστόρημα που οπωσδήποτε αξίζει να διαβαστεί.

Bio
Latest Posts

Μαρία Μαντή

Η Μαρία Μαντή λατρεύει το storytelling από τότε που θυμάται τον εαυτό της. Γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Ιστορία-Αρχαιολογία και Ιστορία της Tέχνης και έπειτα Γερμανική Γλώσσα και Λογοτεχνία στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Είναι υποψήφια διδάκτορας στο τμήμα Γερμανικής Φιλολογίας – όπου μελετά την σεναριακή προσαρμογή λογοτεχνικών έργων και τις αφηγηματικές τεχνικές στη λογοτεχνία και στη σεναριογραφία. Τα τελευταία δέκα χρόνια γράφει σενάρια για την τηλεόραση και τον κινηματογράφο, ενώ δημοσιεύει άρθρα σχετικά με τη θεωρία του σεναρίου. Επίσης ασχολείται με τη μετάφραση λογοτεχνικών και θεατρικών έργων από τα γερμανικά και τα αγγλικά. Εδώ και δύο χρόνια παρουσιάζει τα βιβλία που αγαπάει σε ηλεκτρονικούς ιστότοπους. Αυτόν τον καιρό συγγράφει το πρώτο της βιβλίο σχετικά με τη θεωρία του σεναρίου.