Ποιους ενοχλούν τα ντοκουμέντα της τραγωδίας;

του Δημήτρη Καλαντζή.

Μία περίεργη «φιλολογία» έχει ξεκινήσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης περί σεβασμού στη μνήμη των θυμάτων της τραγωδίας στο Μάτι, αναθέματος στους ρεπόρτερ που κάλυψαν τα γεγονότα και δικαιώματος στη… λήθη (διασωθέντων αλλά -προφανώς- και των υπευθύνων της τραγωδίας).

Με αφορμή ανάρτηση δημοσιογράφου (στον προσωπικό της λογαριασμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και όχι σε κάποιο ρεπορτάζ που μεταδόθηκε σε τηλεοπτικό κανάλι ή εφημερίδα), και την ώρα που η χώρα θρηνεί κοντά 100 νεκρούς και υπόσχεται ότι θα πάρει μέτρα για να μην επαναληφθεί παρόμοια τραγωδία, κάποιοι θεωρούν σκόπιμο να μετατοπίσουν τη δημόσια συζήτηση από τις ευθύνες για την τραγωδία και τα μέτρα για τη μη επανάληψή της, στους… δημοσιογράφους και τον τρόπο που κάλυψαν και καλύπτουν τη μεγαλύτερη εθνική τραγωδία των τελευταίων δεκαετιών στη χώρα μας.

Οι μαρτυρίες των επιζώντων ονομάζονται «τυμβωρυχία», οι φωτογραφίες και τα βίντεο από τις ώρες που αγωνιούσαν οι άνθρωποι στις παραλίες για τη σωτηρία τους (ντοκουμέντα που οι ίδιοι τράβηξαν) ονομάζονται «σκύλευση» και οι ρεπόρτερ που, κινδυνεύοντας τη σωματική τους ακεραιότητα (και ψυχολογικά κουρέλια από τις φρικιαστικές εικόνες που αντίκρισαν), περίπου «διεστραμμένοι θανατολάγνοι σαδιστές»…

Έχοντας μπει στη δημοσιογραφία πριν από τρεις δεκαετίες με τον ρομαντικό (γι αυτό και διαψευσμένο) σκοπό να «πω την αλήθεια, να παλέψω την αδικία και να προβάλω το καλό», συνεχίζω να αντιμετωπίζω τους ρεπόρτερ με απόλυτο σεβασμό, επιμένοντας στην αρχή ότι «ακόμα και ένας μέτριος ρεπόρτερ (με ανεπάρκειες, γλωσσικά λάθη, συναισθηματισμό ή αποστασιοποίηση) συνεχίζει να είναι χρησιμότερος για την ενημέρωση του κόσμου από 30 άριστους σχολιαστές, αρθρογράφους και «γνωμοδότες»».

Γιατί ο ρεπόρτερ, ακόμα και μέσα από τυχόν σκοπιμότητες και «γραμμές» του ΜΜΕ για το οποίο εργάζεται, είναι αυτός που θα μεταφέρει την πραγματικότητα (την είδηση ή τμήματά της) στον κόσμο, θα πει «τι συνέβη», θα ακούσει τους αυτόπτες μάρτυρες, θα καταγράψει τις ενέργειες και τις αστοχίες των υπευθύνων, θα δώσει τις συνθήκες και τις παραμέτρους, θα μπει στη φωτιά, στην πλημμύρα, στον σεισμό, στο ναυάγιο, στο δυστύχημα, όχι για να μεταφέρει την άποψή του, αλλά τα δεδομένα και τα στοιχεία του γεγονότος.

Ναι, στη συνέχεια ίσως τα γεγονότα να χρειάζονται ανάλυση. Αλλά όταν δεν τα γνωρίζεις, εάν δεν έχεις τον ρεπόρτερ να σου τα μεταφέρει, τι ανάλυση μπορείς να κάνεις;

Οι δημοσιογράφοι και η δημοσιογραφία ήταν και παραμένουν οι πιο επικίνδυνοι αντίπαλοι της κάθε εξουσίας. Είναι αυτοί που μπορούν να ξυπνήσουν τη συνείδηση του κόσμου για τον πόλεμο και την καταστροφή (αλήθεια, το φαντάζεστε να υποστήριζε κάποιος ότι κακώς δημοσιεύτηκε η φωτογραφία του γυμνού κοριτσιού στο Βιετνάμ που προσπαθούσε να ξεφύγει από τον βομβαρδισμό των ναπάλμ, επειδή… προσβάλει τα προσωπικά της δεδομένα και ενδεχομένως να της δημιουργούσε ψυχολογικά τραύματα – η δημοσίευση και όχι το γεγονός του βομβαρδισμού;), είναι αυτοί που λοιδορούνται από τον Ντόναλντ Τραμπ όταν δεν τον υμνούν (ο Τράμπ είναι ο εφευρέτης των fake news για την αντιμετώπιση της αποκαλυπτικής δημοσιογραφίας), είναι αυτοί που σκοτώνονται μυστηριωδώς στο καθεστώς Πούτιν, είναι αυτοί που σαπίζουν στις φυλακές στην αυτοκρατορία του Ερντογάν, είναι αυτοί που απαξιώνονται από τις ακροδεξιές κυβερνήσεις της Ουγγαρίας και της Πολωνίας, είναι αυτοί που χάνουν τη ζωή τους στη λατινική Αμερική και την Ασία, είναι οι 300 συνάδελφοι στην Ιταλία που ζουν υπό αστυνομική προστασία επειδή τα έβαλαν με τη μαφία και η κυβέρνηση, αντί να πολεμήσει τη μαφία, απλά δεν θέλει να «χρεωθεί» τα πτώματα των δημοσιογράφων…

Κάθε εξουσία και Αρχή δεν θέλει την ανεξάρτητη δημοσιογραφία, φοβάται την ανεξέλεγκτη ενημέρωση και γι αυτό προσπαθεί να τη χειραγωγήσει. Είτε άκομψα με απειλές και δολοφονίες είτε μέσω δαιδαλωδών δικτύων διαπλεκόμενων συμφερόντων, όπως συνέβαινε και συμβαίνει στη χώρα μας.

Ποια είναι η θέση του δημοσιογράφου σε αυτό το σκηνικό;

Να βρίσκει κάθε φορά τις «ρωγμές» του συστήματος και να κάνει αυτό για το οποίο έγινε δημοσιογράφος: να ενημερώνει τον κόσμο, να δίνει τα δεδομένα (ή έστω μία πλευρά τους), να αποκαλύπτει όσα η εξουσία θέλει να μένουν στο σκοτάδι, να βγάζει στο φως τα προβλήματα που χρειάζονται λύση, να αναδεικνύει τα βάρη και τα πάθη των ανθρώπων, να αφυπνίζει και να καλεί σε δράση…

Η θέση του δημοσιογράφου είναι να παθιάζεται με την είδηση. Και να βρίσκει τρόπους να την κάνει γνωστή.

Σε μία εποχή που συγχέεται η δημοσιογραφία με την επικοινωνία (την επιστήμη που δίνει τα εργαλεία και τις μεθόδους για να χειραγωγείς την κοινή γνώμη προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση / ιδέα / προϊόν), η δουλειά του δημοσιογράφου ναρκοθετείται από τα «επικοινωνιακά επιτελεία» κομμάτων και φορέων εξουσίας που με άφθονο χρήμα και νέους τρόπους χειραγώγησης, οργανώνουν ολόκληρες εκστρατείες υπονόμευσης της κλασικής δημοσιογραφίας και ευτελισμού των ίδιων των δημοσιογράφων, ώστε πίσω από κάθε έρευνα / ρεπορτάζ / αποκάλυψη ή απλά κάλυψη ενός γεγονότος να δημιουργείται η αμφιβολία στο κοινό: «μήπως δεν είναι αλήθεια αυτό που βλέπω;», «μήπως υπάρχει σκοπιμότητα σε αυτά που διαβάζω;», «μήπως με εξαπατούν;»

Σπέρνοντας αυτή την αμφιβολία στην κοινή γνώμη, απαξιώνοντας συλλήβδην τους δημοσιογράφους και τη δημοσιογραφία, ωφελούνται χωρίς άλλο μόνο οι μηχανισμοί εξουσίας (και οι υπηρέτες τους).

Η τραγωδία στο Μάτι είχε ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που έβαλε περισσότερο τους δημοσιογράφους και τη δημοσιογραφία στο στόχο αυτών των μηχανισμών.

Τα κόμματα της αντιπολίτευσης επέλεξαν (ή βρίσκονταν σε καλοκαιρινούς ρυθμούς) να μην κάνουν καμία παρέμβαση τις πρώτες τρεις ημέρες της τραγωδίας.

Η κυβέρνηση δηλαδή δεν είχε απέναντί της (συμμετρικό) «εχθρό» για να ξεκινήσει τον καθιερωμένο κομματικό καυγά (που σαφώς αφήνει αδιάφορο τον κόσμο, αλλά ξυπνά τα χουλιγκάνικα αντανακλαστικά των κομματικών στρατών).

Έτσι τα έβαλε με τους «αγγελιαφόρους» της τραγωδίας: τους δημοσιογράφους και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που πληροφορούσαν τον κόσμο για το μέγεθος της απώλειας, της καταστροφής και του ανθρώπινου πόνου.

Είχαμε το «απίθανο» γεγονός (μόνο στο καθεστώς Τραμπ υπάρχει προηγούμενο) να καταφερθεί μία κυβέρνηση εναντίον τηλεοπτικού καναλιού και να αποκλείει στα στελέχη της να παρουσιάζονται στις εκπομπές του (με τουλάχιστον «αστεία» αφορμή, τις πληροφορίες που μετέδωσε το κανάλι για αντικατάσταση της ηγεσίας των σωμάτων ασφαλείας – κάτι που επιβεβαιώθηκε μερικές ημέρες μετά).

Και ύστερα είχαμε την παρουσίαση δημοσιογράφων του κομματικού εντύπου της κυβέρνησης (και όχι μόνο) να υπερασπίζονται τη «μνήμη των νεκρών» και την «ιδιωτικότητα του πένθους» και να ρίχνουν το ανάθεμα στους ρεπόρτερ που βρέθηκαν κοντά τους…

Όποιος βέβαια δημοσιογράφος έκανε τον κόπο να πάει μέχρι το Μάτι τις πρώτες ημέρες της τραγωδίας, θα έβλεπε ότι οι επιζώντες έσπευδαν να βρουν μικρόφωνο και δημοσιογράφους για να κάνουν γνωστή την ιστορία τους, να δώσουν φωτογραφίες και βίντεο, να ζητήσουν δικαίωση για τους φίλους και τους συγγενείς τους που χάθηκαν, να κάνουν έκκληση για να μην επαναληφθεί το κακό…

Αλλά αυτά δεν μπορεί να τα ξέρει (ή δεν θέλει να τα ξέρει) όποιος δεν σκοπεύει να πει την είδηση αλλά μόνο να τη «διαχειριστεί».

Οι δημοσιογράφοι που κάλυψαν την τραγωδία στο Μάτι έκαναν εξαιρετική δουλειά με μεγάλη ευαισθησία στη συντριπτική πλειοψηφία τους. Γνωρίζω κάποιους που γύριζαν κλαμένοι στα σπίτια τους και αναζητούσαν την αγκαλιά των παιδιών τους για να παρηγορηθούν από τον πόνο που έζησαν…

Δεν μπορώ να σκεφτώ μεγαλύτερο ΣΕΒΑΣΜΟ στη μνήμη των νεκρών και ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ για τον πόνο των επιζώντων από την επιμονή στο (βασανιστικό) ρεπορτάζ μέχρι την απόδοση ευθυνών και την εξασφάλιση ότι δεν θα επαναληφθεί παρόμοια τραγωδία…

Όσο κι αν ενοχλεί κάποιους…

Bio
Latest Posts

Δημήτρης Καλαντζής

Γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στο κέντρο της Αθήνας. Σπούδασε δημοσιογραφία στο «Εργαστήρι» και Ελληνικό Πολιτισμό στο ΕΑΠ. Έχει δουλέψει σε εφημερίδες, ραδιοφωνικούς & τηλεοπτικούς σταθμούς και τώρα διερευνά τους κώδικες του διαδικτύου. Αγαπά τις ανθρώπινες ιστορίες και τις γάτες.