Δημόσιοι χώροι: η σκηνή και το σκηνικό για το δράμα της ζωής

του Δημήτρη Καλαντζή.

Λένε ότι οι μεγάλοι δημόσιοι χώροι είναι το σαλόνι της πόλης: ο τόπος όπου οι άνθρωποι βρίσκονται μαζί για να απολαύσουν την πόλη και ο ένας τον άλλον. Οι δημόσιοι χώροι αποτελούν τη σκηνή και το σκηνικό στο δράμα της ζωής. Κεντρικές πλατείες, μεγάλα Πάρκα, Άλση και μικρές παιδικές χαρές με μερικά παγκάκια τριγύρω, συνθέτουν την «κοινή ζωή», δίνουν ρυθμό στους πολίτες της πόλης και αποκαλύπτουν την ποικιλία της κοινωνικής της σύνθεσης. Είναι οι χώροι που εκφράζουν τον πλούτο της ζωής και της παράδοσης, είναι το περιβάλλον για να διαδραματιστεί η ζωή.

Τι κάνει έναν δημόσιο χώρο σπουδαίο;

Η Ολλανδή αρχιτέκτονας Helle Søholt που μελετά την κοινωνιολογία των πόλεων και προτείνει προγράμματα για «πόλεις για τους ανθρώπους» σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία έχει δηλώσει (mckinsey.com):

«Ένας σπουδαίος δημόσιος χώρος, πρώτα απ’ όλα, είναι αυτός που χρησιμοποιείται από τους ανθρώπους. Οι δημόσιοι χώροι ορίζονται από τις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα σε αυτούς, τον πολιτισμό και την ταυτότητα των κοινοτήτων που τους υποστηρίζουν, το κοινωνικό μείγμα και τα είδη των δραστηριοτήτων που τελούνται σε αυτούς. Από τη φυσική πλευρά, ένας σπουδαίος δημόσιος χώρος πρέπει να είναι καλά συνδεδεμένος με τον περιβάλλοντα αστικό χώρο. Θα πρέπει να είναι εύκολο να φτάσει κάποιος σε εκείνον και να έχει λειτουργίες που θα φέρνουν τους ανθρώπους μαζί, ώστε να χτίζουν μία κοινότητα. Στον δημόσιο χώρο θα πρέπει να αισθάνεται κάποιος ασφαλής. Το αντίθετο του σπουδαίου δημόσιου χώρου είναι ένας χώρος που είναι εγκαταλειμμένος, αποσυνδεδεμένος από το περιβάλλον του και δεν χρησιμοποιείται. Οι άνθρωποι τον βλέπουν ως μη ασφαλή, οι γυναίκες, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι ούτε που σκέφτονται να τον επισκεφτούν. Είναι λάθος που κάποιες πόλεις επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στη δημιουργία σπουδαίων δημόσιων χώρων εκδηλώσεων με την ιδέα ότι θα τους απολαμβάνουν οι τουρίστες τους. Εάν σχεδιάζουμε χώρους που είναι υπέροχοι για τους κατοίκους, η ίδια η πόλη θα είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα για τους επισκέπτες να την επισκεφθούν…»

Τι αναζητά ο άνθρωπος στον δημόσιο χώρο; Ίσως την… αθανασία.

Ερχόμενος καθημερινά σε επαφή (μέσω της σελίδας στο facebook «Πεδίον του Άρεως ΤΟ ΠΑΡΚΟ ΜΑΣ») με ανθρώπους που αγαπούν το Πεδίον του Άρεως, ακόμα κι αν έχουν περάσει δεκαετίες από τότε που έχουν μετακομίσει από την περιοχή, αναρωτιέμαι συχνά τι είναι αυτό που μας δένει με έναν δημόσιο χώρο. Είναι οι αναμνήσεις της νεότητας; Η αίσθηση της γειτονιάς (παλαιά ή τωρινής); Η ανάγκη για έναν τοπικό αυτοπροσδιορισμό;

Ο καθηγητής στο Berlage Institute και Επίτιμος Διδάκτωρ του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Ηλίας Ζέγγελης, έχει μία πιο φιλοσοφική και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα θεώρηση για τον δημόσιο χώρο και την αναζήτηση της αθανασίας…[1]

«Η ύπαρξη μιας δημόσιας σφαίρας στηρίζεται ολοκληρωματικά στη διάρκεια. Αν ο κόσμος πρόκειται να περιλαμβάνει έναν δημόσιο χώρο, αυτός δεν μπορεί να οικοδομείται μόνο για μια γενεά και να σχεδιάζεται μόνο για τους ζώντες: πρέπει να υπερβαίνει το χρονικό διάστημα της ζωής των θνητών. Χωρίς αυτή την υπέρβαση σε μια δυνάμει επίγεια αθανασία, καμιά πολιτική, με την αυστηρή έννοια της λέξης, κανένας κοινός κόσμος και κανένας δημόσιος χώρος δεν είναι δυνατός. Ο κοινός κόσμος είναι ο χώρος στον οποίο μπαίνουμε όταν γεννιόμαστε, και ο χώρος τον οποίο αφήνουμε πίσω μας όταν πεθαίνουμε. Υπερβαίνει το χρόνο της ζωής μας, τόσο προς το παρελθόν όσο και προς το μέλλον. Υπήρχε πριν έλθουμε και θα διαρκέσει περισσότερο από τη σύντομη διαμονή μας σ’ αυτόν. Είναι ό,τι έχουμε από κοινού όχι μόνο με όσους ζουν μαζί μας αλλά και με όσους υπήρξαν εδώ πριν, όπως και με όσους θα έλθουν μετά από μας. Αλλά ένας τέτοιος κοινός κόσμος μπορεί να επιβιώσει των ερχομένων και απερχομένων γενεών μόνο στο βαθμό που εμφανίζεται δημοσίως. Ακριβώς η «δημοσιότητα» της δημόσιας σφαίρας μπορεί να ενσωματώσει και να εξυμνήσει, δια μέσου των αιώνων, οτιδήποτε θελήσουν ίσως οι άνθρωποι να διασώσουν από τη φυσική φθορά του χρόνου…

…Οι άνθρωποι για πολλούς αιώνες πριν από μας – αλλά όχι τώρα πλέον – εισέρχονταν στο δημόσιο χώρο διότι επιθυμούσαν κάτι τι δικό τους ή κάτι τι που είχαν από κοινού με άλλους να διαρκέσει περισσότερο από τη γήινη ύπαρξη τους…

…H πόλις για τους Έλληνες, ήταν πριν απ’ όλα εγγύηση κατά της ασημαντότητας της ατομικής ζωής, χώρος προφυλαγμένος απέναντι σε αυτήν την ασημαντότητα και προορισμένος για την σχετική διάρκεια, αν όχι για την αθανασία των θνητών».

(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ..)

Μνημείο Ιερολοχιτών, Πεδίον του Άρεως, μία βροχερή ημέρα του Νοεμβρίου του 2018. DNK 2018.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Ομιλία του καθηγητή Ηλίας Ζέγγελη στο πρώτο συνέδριο «Δημόσιος χώρος …αναζητείται» από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος / Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας.

Bio
Latest Posts

Δημήτρης Καλαντζής

Γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στο κέντρο της Αθήνας. Σπούδασε δημοσιογραφία στο «Εργαστήρι» και Ελληνικό Πολιτισμό στο ΕΑΠ. Έχει δουλέψει σε εφημερίδες, ραδιοφωνικούς & τηλεοπτικούς σταθμούς και τώρα διερευνά τους κώδικες του διαδικτύου. Αγαπά τις ανθρώπινες ιστορίες και τις γάτες.