4ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατροδικαστικής – Σεβασμός στα δικαιώματα των ψυχικώς πασχόντων

της Αγγελικής Καρδαρά.

Ένα πολύ ενδιαφέρον συνέδριο, με μεγάλη κοινωνική χρησιμότητα, πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Ψυχιατροδικαστική Εταιρεία τον Νοέμβριο του 2018, από το οποίο εξήχθησαν σημαντικά συμπεράσματα και πέρασαν πολύτιμα μηνύματα στο ευρύ κοινό. Τα κυριότερα μηνύματα αφορούν τον σεβασμό στα δικαιώματα των ψυχικώς πασχόντων και την προστασία των θυμάτων από δευτερογενή θυματοποίησή τους.

Η φοιτήτρια Κοινωνιολογίας Παντείου Πανεπιστημίου, στον τομέα της Εγκληματολογίας, εκπαιδευόμενή μας στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος και μέλος της επιστημονικής ομάδας ΚΕ.Μ.Ε. για τη διεξαγωγή της επαναληπτικής έρευνας «Φυλακή και Γλώσσα στα καταστήματα κράτησης της σύγχρονης εποχής», στην οποία είμαι Επιστημονικά Υπεύθυνη, κ. Βασιλική Σταθοπούλου, παρακολούθησε το συνέδριο και μέσα από το ολοκληρωμένο ρεπορτάζ της μας ενημερώνει για τα πιο σημαντικά σημεία του. Παράλληλα, ως νέος επιστήμονας μας περνάει το δικό της μήνυμα και εδώ θα τονίσω ότι είναι σημαντικό να δώσουμε τον λόγο και να ακούσουμε με προσοχή και ενδιαφέρον τους νέους επιστήμονες που ερευνούν, εμβαθύνουν και παρουσιάζουν με τρόπο ολοκληρωμένο και τεκμηριωμένο τόσο σοβαρά θέματα, υψηλού κοινωνικού ενδιαφέροντος.

Γράφει η Βασιλική Σταθοπούλου

Η Ελληνική Ψυχιατροδικαστική Εταιρεία πραγματοποίησε το 4^ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατροδικαστικής (30 Νοεμβρίου-2 Δεκεμβρίου του 2018), με τη συνεργασία του Κλάδου Βίαιων Συμπεριφορών & του Κλάδου Ψυχιατροδικαστικής της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας. Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της Ιατρικής Σχολής Αθηνών και της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας. Θέματα που απασχολούν την επιστήμη της Ψυχολογίας, της Ψυχιατροδικαστικής, της Νομικής, της Ιατρικής, της Εγκληματολογίας, καθώς και της Κοινωνιολογίας, τέθηκαν υπό ανάλυση στις Στρογγυλές Τράπεζες, στις διαλέξεις, στα Debate και στα Workshops. Παρακάτω θα γίνει μια προσπάθεια αποτύπωσης των όσων αναφέρθηκαν από τους ομιλητές, με κύριο στόχο να ενημερωθεί όλο και περισσότερος κόσμος για τα ναρκωτικά, τη βία, την ψυχοπαθολογία και την ιατροδικαστική, αλλά κυρίως να ευαισθητοποιηθεί και να λάβει ενεργό δράση σε περιπτώσεις που κρίνεται αναγκαίο να επέμβει.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης ημέρας του συνεδρίου και συγκεκριμένα κατά την 1^η Στρογγυλή Τράπεζα, με θέμα «Νεότερες Εξελίξεις στην Ψυχιατροδικαστική Νοσηλευτική», ο κ. Τζ. Πολυκανδριώτης, Νοσηλευτής Ψυχικής Υγείας, MSc, ΨΝΑ «Δαφνί», μέλος του Δ.Σ. της Ε.Ν.Ε. και μέλος του Επιστημονικού Τομέα Ψυχικής Υγείας της Ε.Ν.Ε., ανέλυσε το θέμα «Νοσηλεία και ποιότητα ζωής ψυχιατροδικαστικών ασθενών». Ανέφερε πως το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής έχει 6-15 άτομα ανά Ψυχιατρικό Τμήμα Εισαγωγών, ενώ οι ψυχικά νοσηλευόμενοι ασθενείας ανέρχονται πανελλαδικά στους 7-17 ανά έτος, με μέσο χρόνο νοσηλείας τα 11,8 έτη. Πρόσθεσε πως οι νοσηλευτικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν: ολοκληρωμένη νοσηλευτική εκτίμηση του ασθενή, ώστε να τεθεί η νοσηλευτική διάγνωση και να διαμορφωθεί ένα εξατομικευμένο πλάνο νοσηλευτικών παρεμβάσεων και φροντίδας παρακολουθώντας τη συμπεριφορά του (αυτοκαταστροφική, ετερο-καταστροφική, επιθετική), την ανοχή του στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα, τον τρόπο που ο ίδιος περιγράφει το πρόβλημά του, το επίπεδο αντίληψης και λειτουργικότητας, το επίπεδο άγχους, τη συναισθηματική κατάσταση και άλλα.

Όσον αφορά το θεραπευτικό περιβάλλον, αυτό πρέπει να ανταποκρίνεται του στόχου της σωφρονιστικής επιτήρησης, σύμφωνα και με τις κατευθύνσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων επισημαίνει σχετικά με τους ψυχικώς πάσχοντες κρατούμενους ότι: «θα πρέπει να διαμένει και να του παρέχεται φροντίδα σε νοσοκομειακή μονάδα που να είναι κατάλληλα εξοπλισμένη και να διαθέτει κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό». Τέλος, ο κ. Πολυκανδριώτης τόνισε πως μπορεί να είναι διαφορετική η ψυχιατροδικαστική από χώρα σε χώρα, παρ’ όλα αυτά οι στόχοι είναι κοινοί.

Στην ίδια Στρογγυλή Τράπεζα ο κ. Ι. Ριζάβας, Νοσηλευτής Ψυχικής Υγείας, MSc, ΨΝΑ «Δαφνί» και Πρόεδρος τους Τμήματος Ψυχιατροδικαστικής Νοσηλευτικής της Ε.Ν.Ε., έκανε μια ιστορική αναδρομή στο Ειδικό ψυχιατροδικαστικό τμήμα στην Ελλάδα. Το πρώτο τμήμα (1920) ήταν άσυλο υπό αστυνομική διοίκηση και λειτουργούσε με αλυσίδες, χειροπέδες, κλείδωμα της πόρτας, ενώ δεν υπήρχαν θεραπευτικά μέτρα παρά μόνο περιοριστικά. Το 1961 δημιουργήθηκε Κλινική Τοξικομανών, είχε τμήμα υποδίκων-καταδίκων, αλλά η συνύπαρξη κρατουμένων στον ίδιο χώρο είχε προβλήματα. Ύστερα, ευθύνη ανελάμβαναν οι 6 σταθερές Κλινικές. Το 1967 όμως έκλεισε το τμήμα κρατουμένων, αφού ήταν δυσλειτουργικό. Αρκετά χρόνια μετά, το 1998 το Περίπτερο 15Άνω είχε 110 ασθενείς από τους οποίους 80 ήταν ψυχιατροδικαστικοί και χρόνια ασθενείς. Επιπλέον, δεκτές γίνονταν και οι εισαγωγές. Οι νοσηλευτές δεν ξεπερνούσαν τους 2 ανά 100 αρρώστους, διότι οι περισσότεροι ήταν αποσπασμένοι στη δημόσια διοίκηση. Οι ασθενείς με ποινικά αδικήματα πήγαιναν στο Δρομοκαΐτειο, το ΨΝΑ «Δαφνί» και το Ψυχιατρικό Θεσσαλονίκης. Οι ψυχιατροδικαστικοί ασθενείς χρειάζονται κάτι ιδιαίτερο κι αυτό το καταλαβαίνει ο νομοθέτης. Υπάρχουν όμως ασάφειες στον περσινό νόμο. Εν κατακλείδι, αναδείχθηκε η ανάγκη για ύπαρξη θεραπευτικού περιβάλλοντος σε ασφαλή πλαίσιο και τονίστηκε πως δεν θέλουμε νοσοκομεία υψίστης ασφαλείας, μιας και οι επιθετικοί ασθενείς είναι ελάχιστοι.

Βασω Αρτινοπούλου, Καθηγήτρια Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου.

Στο πλαίσιο της 3^ης Στρογγυλής Τράπεζας, με θέμα «Σεξουαλική βία: αντιλήψεις, στάσεις και παρεμβάσεις» η Καθηγήτρια Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου, κ. Β. Αρτινοπούλου μίλησε για την εκπαίδευση των αστυνομικών στην αντιμετώπιση θυμάτων σεξουαλικής βίας με βάσει την εθνική και ευρωπαϊκή εμπειρία. Η προσέγγιση της, σε αντίθεση με τις παραπάνω, είναι θυματοκεντρική. Αυτό που τόνισε εξ αρχής είναι ότι οι επαγγελματίες ενοχοποιούν το θύμα κι έτσι προβαίνουν σε μια δευτερογενή θυματοποίηση. Για πρώτη φορά το 2012 δόθηκε Ευρωπαϊκή Οδηγία για την προστασία των θυμάτων εγκλημάτων με υποχρεωτικό νομικό πλαίσιο. Η χώρα μας υιοθέτησε την οδηγία με νόμο 4478 τον Ιούλιο του 2017. Η εκπαίδευση των αστυνομικών σχετικά με τα θύματα ήταν ελάχιστη στην Ευρώπη και η έλλειψη μηχανισμών στήριξης δημιούργησε την ανάγκη δημιουργίας του προγράμματος «Protasis», όπου προτάσεις υπάρχουν και μετά τη λήξη του προγράμματος. Βασικός σκοπός είναι να πραγματοποιηθεί ένα φιλικό προς τα θύματα, προς το φύλο και προς τα παιδιά περιβάλλον, ώστε τα θύματα σεξουαλικής βίας που πάνε στην αστυνομία να έχουν πρόσβαση στη δικαιοσύνη και να αντιμετωπίζονται με σεβασμό. Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε σε Ιταλία, Πορτογαλία και Ελλάδα με την εκπαίδευση περίπου 200 αστυνομικών στους εξής άξονες: 1) Καινούργιο νομοθετικό πλαίσιο και προάσπιση δικαιωμάτων του θύματος (θεωρητική γνώση), 2) Επικοινωνιακές δεξιότητες αστυνομικών και 3) Σύστημα καταγραφής υπηρεσιών (ψυχολογικής και κοινωνικής υποστήριξης). Το θετικό είναι πως οι εκπαιδευόμενοι είχαν αλλαγή στη συμπεριφορά τους.

Τέλος, η κ. Αλ. Κουφούλη, Κλινική Ψυχολόγος και Υπ. Διδάκτωρ στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, παρουσίασε το εγχειρίδιο της καμπάνιας «Protasis»: «Towards a victim-centered police response Training Manual».

Όλα τα θέματα που αναπτύχθηκαν παραπάνω έχουν να περάσουν και από ένα μήνυμα. Αρχικά, η νοσηλεία και ο σεβασμός στον ψυχικά ασθενή πρέπει να είναι στο επίκεντρο τόσο του νομοθέτη (στην περίπτωση των κρατουμένων που πάσχουν ψυχικά), όσο και των θεραπευτών που έρχονται σε άμεση επαφή, μιας και υπάρχει ο κίνδυνος αντιφάσεων των επαγγελματικών ρόλων (νοσηλευτής τιμωρός, νοσηλευτής αποδέκτης και άλλα). Εν συνεχεία, πρέπει να τονίσουμε την ανάγκη για ύπαρξη κατάλληλα εκπαιδευμένου προσωπικού και μεγαλύτερου ανά αριθμό ασθενών που να παρέχει εξειδικευμένες υπηρεσίες. Τρίτο μήνυμα και ίσως το πιο σημαντικό είναι η προστασία των θυμάτων. Ας επικεντρώσουμε την προσοχή μας, όχι μόνο στον δράστη της εγκληματικής πράξης, αλλά και στον αποδέκτη, το θύμα. Η αστυνομία πρέπει να στέκεται υποστηρικτικά κι όχι να συμβάλλει στη θυματοποίηση και να προκαλεί ενοχικά αισθήματα στα ίδια τα θύματα. Η εκπαίδευση απέδειξε ότι μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα. Επομένως, αξίζει να την υποστηρίξουμε.

«Η εκπαίδευση απέδειξε ότι μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα. Επομένως, αξίζει να την υποστηρίξουμε»: ένα πραγματικά πολύ σημαντικό μήνυμα και με αυτό θα ήθελα να κλείσω το σημερινό άρθρο. Η αξία της εκπαίδευσης είναι αδιαμφισβήτητη και είναι βέβαιο ότι έχει τη δύναμή να ανοίξει νέους δρόμους στην έρευνα αλλά και στη σκέψη μας.

(Κεντρική Φωτογραφία ανάρτησης: Redfishingboat (Mick O) @Flickr.)

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.