Άγχος πριν από τις εξετάσεις: αντιμετώπιση, επίτευξη στόχων και εναλλακτικοί δρόμοι στην πορεία ζωής

της Αγγελικής Καρδαρά.

Η εξεταστική περίοδος δημιουργεί σε μαθητές, φοιτητές και εκπαιδευτικούς, έντονα συναισθήματα. Συναισθήματα που δεν είναι κατ’ ανάγκην αρνητικά, όταν μάθουμε να τα αντιμετωπίζουμε και να τα διαχειριζόμαστε ορθά, στοιχείο που είναι άλλωστε αναγκαίο δεδομένου ότι σε πολλές περιστάσεις σε όλη την πορεία της ζωής μας θα κληθούμε να δώσουμε σημαντικές εξετάσεις ή να λάβουμε σοβαρές για το μέλλον μας αποφάσεις.

Γι’ αυτό, ως εκπαιδευτικός, τονίζω τη σπουδαιότητα του να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να θέτουν από μικρές ηλικίες, στο σχολείο, στόχους ατομικούς και ομαδικούς, υψηλούς αλλά και λιγότερο σημαντικούς που αφορούν την καθημερινότητά τους. Να μάθουν να συνεργάζονται και παράλληλα να λαμβάνουν πρωτοβουλίες προκειμένου να υλοποιήσουν τις προτεραιότητες που κάθε φορά θέτουν στη ζωή τους.

Τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα, σταδιακά, να κατανοήσουν την αξία του «ευ αγωνίζεσθαι» αλλά και το ότι στην πορεία επίτευξης των στόχων μπορεί να απογοητευτούν, να κάνουν λάθη, να χρειαστεί να προσπαθήσουν ξανά και ξανά. Αυτό ασφαλώς δεν μπορεί να γίνει κατανοητό, ξαφνικά, στην τελευταία τάξη του Λυκείου, αλλά πρέπει να αποτελέσει μέρος μίας ευρύτερης και συστηματικής προετοιμασίας που θα ξεκινήσει από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, όπου θα δώσουμε -γονείς και εκπαιδευτικοί- τον χώρο και τον χρόνο στο παιδί να ανακαλύψει τον εαυτό του, να αναζητήσει τις κλίσεις του, να αναπτύξει περισσότερο τις δεξιότητές του, να διδαχτεί την αξία της συνεργασίας και να βιώσει τη δύναμη της προσπάθειας αποκτώντας αυτοπεποίθηση ακόμα και όταν ο τελικός στόχος δεν επιτυγχάνεται με την πρώτη του προσπάθεια.

Μέσα από αυτήν τη διαδικασία, φτάνοντας στην τελευταία τάξη του Λυκείου, θα μπορέσουν οι υποψήφιοι να διαχειριστούν το άγχος πριν από τις εισαγωγικές εξετάσεις και να δώσουν τον αγώνα τους έχοντας κατανοήσει ότι τα όνειρα κατακτώνται με προσπάθεια και ότι, αναμφίβολα, τα όνειρα δεν ξεκινούν ούτε τελειώνουν με τις εισαγωγικές εξετάσεις. Οι συγκεκριμένες εξετάσεις, θα μπορούσαμε να πούμε ότι, είναι μόνον η αρχή της ενήλικης ζωής τους, την οποία όμως δεν καθορίζουν οι εξετάσεις αλλά οι ίδιοι με τις επιλογές που θα κάνουν και με τις πράξεις στις οποίες θα προβούν. Αυτό που για μένα είναι απαραίτητο και προσπαθώ να εφαρμόζω στην καθημερινότητά μου είναι η εύρεση «εναλλακτικών δρόμων» ως προς την επίτευξη των στόχων, ώστε να μην απογοητευόμαστε αλλά να αντλούμε δύναμη για να συνεχίσουμε μέχρι να φτάσουμε στο τέλος της διαδρομής και στην κατάκτηση των ονείρων μας.

Λίγο πριν από την έναρξη των εισαγωγικών εξετάσεων, με την πολύτιμη επιστημονική συμβολή της Ψυχολόγου-Ψυχοθεραπεύτριας, κ. Ματίνας Μαλανδρή, αναδεικνύουμε στο pm το θέμα που μας απασχολεί εντόνως αυτή την περίοδο και αφορά το «άγχος των εξετάσεων». Η κ. Μαλανδρή ορίζει την έννοιά του, επισημαίνει τη διαφοροποίηση ανάμεσα στο «δημιουργικό» και «καταστροφικό» άγχος και σκιαγραφεί το προφίλ των νεαρών ατόμων που αντιμετωπίζουν σοβαρότερες δυσκολίες στη διαχείριση των συναισθημάτων τους πριν από τις εξετάσεις. Δίνει, επίσης, πολύτιμες κατευθυντήριες γραμμές στους γονείς σχετικά με την ουσιαστική στήριξη που μπορούν να παρέχουν στα παιδιά τους αυτή την περίοδο, υπογραμμίζοντας τα σημεία που πρέπει να προσέξουν ώστε να προλάβουν ενδεχόμενες ακραίες αντιδράσεις των παιδιών τους. Τέλος, δίνει κατευθύνσεις στους υποψήφιους ως προς τη διαχείριση του άγχους τους και περνάει στους νέους που ξεκινούν τώρα την ενήλικη ζωή τους ανοίγοντας ένα καινούργιο κεφάλαιο, ένα «μήνυμα επίτευξης στόχων»!

Ευχαριστώ θερμά την εξαίρετη επιστήμονα και φίλη καρδιάς, κ. Ματίνα Μαλανδρή, για την πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη που μου παραχώρησε για τη στήλη «Έγκλημα και Media». Συνεχίζουμε τις δράσεις μας και προτρέπουμε τους νέους ανθρώπους να μπουν με τόλμη στο συναρπαστικό ταξίδι της επίτευξης στόχων. Στόχοι που στην πορεία ζωής τους ενδεχομένως διαφοροποιηθούν, αλλά (μακάρι) πάντα να πηγάζουν από τα δικά τους, πραγματικά, «θέλω» και «πιστεύω».

Θα ολοκληρώσω το εισαγωγικό μου κείμενο με την εξαιρετική επισήμανση της κυρίας Μαλανδρή, «η ζωή μας είναι μια σειρά από επιτυχίες και αποτυχίες οι οποίες δημιουργούν την προσωπική μας διαδρομή», η οποία θέτει σε ρεαλιστική βάση τα πράγματα και μου δίνει το έναυσμα να υπογραμμίσω ότι είναι απαραίτητο να αναγνωρίζουμε από τη μία τις αποτυχημένες προσπάθειές μας και να τις ξεπερνάμε με δύναμη και από την άλλη να αξιοποιούμε τις επιτυχημένες στιγμές μας εκλαμβάνοντάς τις σαν «γέφυρα» που θα μας φέρει πιο κοντά σε όλα όσα ονειρευόμαστε.

Η κ. Ματίνα Μαλανδρή είναι Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια και διατηρεί ιδιωτικό γραφείο στο Μαρούσι. Ακόμη, είναι υποψήφια Διδάκτωρ Εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (με θέμα της την κακοποίηση παιδιού) και έχει ολοκληρώσει τετραετή εκπαίδευση στην Εικαστική Ψυχοθεραπεία παιδιών-εφήβων και ενηλίκων στο Κέντρο Τέχνης και Ψυχοθεραπείας. Το δίπλωμα ειδίκευσης στην Εικαστική Ψυχοθεραπεία, του Κέντρου Τέχνης και Ψυχοθεραπείας, είναι πιστοποιημένο από την Ευρωπαϊκή Ένωση Ψυχοθεραπείας (EAP). Επίσης, έχει πραγματοποιήσει διετή εκπαίδευση στη Λογικοθυμική και Γνωστική Συμπεριφορική προσέγγιση (RE & CBT) σε παιδιά και εφήβους στο Ελληνικό Ινστιτούτο Λογικοθυμικής & Γνωσιακής Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας, το οποίο είναι αναγνωρισμένο από το Ινστιτούτο Albert Ellis στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ. Τα τελευταία 10 χρόνια έχει εργαστεί σε Κέντρα Ψυχικής Υγείας καθώς και σε Ψυχοπαιδαγωγικά Συμβουλευτικά Κέντρα και σχολεία, προσφέροντας υπηρεσίες ατομικής ή ομαδικής θεραπείας σε παιδιά/ εφήβους, ενηλίκους και οικογένειες. Έχει συμμετάσχει σε πληθώρα σεμιναρίων και συνεδρίων, με στόχο να εξελίσσει τις γνώσεις της και να προσφέρει υπηρεσίες υψηλής ποιότητας και εξειδίκευσης στους ανθρώπους που την επιλέγουν.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Κυρία Μαλανδρή, πώς ορίζεται το «άγχος πριν από τις εξετάσεις» και σε ποιες περιπτώσεις κρίνεται αναγκαία η θεραπευτική προσέγγισή του;

Οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν ανησυχία ή άγχος πριν από μια εξέταση. Στην πραγματικότητα, το άγχος αυτό είναι φυσιολογικό και βοηθά το άτομο να διατηρείται σε νοητική εγρήγορση και να αποδίδει. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν περιπτώσεις όπου αυτό το άγχος είναι πολύ έντονο και επηρεάζει τόσο την επίδοση, αλλά κυρίως την ψυχική και σωματική υγεία, και τότε αναφερόμαστε σε παθολογικό άγχος. Η ένταση λοιπόν του άγχους και η διάρκειά του, που γίνονται αντιληπτά από σωματικές, νοητικές ή συναισθηματικές εκδηλώσεις, διαφοροποιούν το ήπιο άγχος από το μέτριο ή το σοβαρό.

Ενδεικτικά να αναφέρουμε κάποιες εκδηλώσεις άγχους, σύμφωνα με το Εθνικό Σύστημα Υγείας της Μ. Βρετανίας, που περιλαμβάνουν: έντονη ανησυχία, συχνούς πονοκεφάλους ή στομαχόπονους, έλλειψη ύπνου, ευερεθιστότητα, απώλεια ή αύξηση όρεξης για φαγητό, έλλειψη άντλησης απόλαυσης από ευχάριστες στο παρελθόν δραστηριότητες, αρνητισμός και κακή διάθεση ή έλλειψη ελπίδας για το μέλλον.

Εάν παρατηρηθούν κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα και δεν είναι παροδικά, είναι σημαντικό να λάβει κάποιος τη γνώμη ενός ειδικού ψυχικής υγείας.

Θα μπορούσαμε να κάνουμε τη διαφοροποίηση ανάμεσα σε «δημιουργικό» άγχος που οδηγεί τους μαθητές σε καλύτερα αποτελέσματα και σε «καταστροφικό» άγχος που μπορεί να οδηγήσει σε χειρότερα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα, πριν από τις εισαγωγικές για την τριτοβάθμια εκπαίδευση εξετάσεις;

Όπως πολύ σωστά επισημαίνετε, το ήπιο άγχος αποτελεί δημιουργικό άγχος, είναι πηγή δράσης. Αντίθετα, το σοβαρό άγχος μπορεί πράγματι να έχει πολύ αρνητικές επιπτώσεις για τον μαθητή. Είναι χρήσιμο να αναφέρουμε κάποια από τα συμπτώματα του σοβαρού άγχους, στο νου και το σώμα, ώστε να το διαφοροποιήσουμε.

Σε σωματικό επίπεδο, κάποια από τα συμπτώματα του υπερβολικού άγχους μπορεί να περιλαμβάνουν συχνούς πονοκεφάλους, ταχυκαρδία, αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας ή εντερικά προβλήματα.

Στη συναισθηματική σφαίρα, μπορεί να εκδηλωθούν έντονα συναισθήματα φόβου, απογοήτευση, θυμός, ανεξέλεγκτο κλάμα ή αίσθημα αβοηθησίας. Στη γνωστική σφαίρα, ο μαθητής κάνει πολύ αρνητικές σκέψεις, δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί και να οργανώσει τις σκέψεις του, ή ακόμη σε ορισμένες περιπτώσεις η σκέψη του «θολώνει». Τα προηγούμενα, και είναι σημαντικό να το θυμόμαστε αυτό, μπορεί να οδηγήσουν σε συμπεριφορές αποφυγής ή άρνησης, με αποτέλεσμα πολλοί γονείς ή εκπαιδευτικοί λανθασμένα να θεωρούν ότι ο μαθητής τεμπελιάζει ή βαριέται.

Πώς οι γονείς μπορούν να στηρίξουν ουσιαστικά και αποτελεσματικά το παιδί τους που δίνει εξετάσεις, χωρίς να το επιβαρύνουν συναισθηματικά, όπως δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις συμβαίνει;

Κατά τη δύσκολη διαδικασία των εξετάσεων, είναι καταλυτικό οι γονείς να διατηρούν τη σχέση, τη σύνδεσή τους με το παιδί. Αυτό για έναν έφηβο δεν είναι τόσο απλό! Σχέση σημαίνει πως ακούω το παιδί μου, βλέπω τις όποιες αλλαγές στη συμπεριφορά του και είμαι εκεί για να το υποστηρίξω. Αυτό δεν γίνεται όταν ο γονιός είναι επικριτικός ή κάνει συνεχώς κήρυγμα, αλλά όταν ακούει και αφουγκράζεται τις ανάγκες και τα συναισθήματά του παιδιού του.

Ακόμη, να τον βοηθήσουν να διατηρεί μια προοπτική στο πώς βλέπει τη ζωή του ή τις εξετάσεις αυτές, ότι δηλαδή οι εξετάσεις δεν είναι η αρχή ή το τέλος του κόσμου και σε καμία περίπτωση δεν επηρεάζουν την αξία του. Οι γονείς να μοιράζονται με τα παιδιά τους όχι μόνο τις επιτυχίες τους, αλλά κυρίως τις αποτυχίες τους, ώστε να δίνουν παραδείγματα της πραγματικής ζωής στα παιδιά τους, όχι μιας «ιδανικής», «τέλειας», χωρίς λάθη ζωής που μπορεί ένας έφηβος να ονειρεύεται.

Η πραγματική αποδοχή των γονιών για το θετικό ή αρνητικό αποτέλεσμα, χωρίς υπερβολικές ή μη ρεαλιστικές προσδοκίες, είναι ίσως από τα πιο υποστηρικτικά πράγματα που μπορεί να κάνει.

Επίσης, μία ακόμη πρόκληση είναι να μπορέσει ο γονιός να αποδεχτεί ότι το παιδί του δεν έχει καμία υποχρέωση να επιλέξει τη ζωή που δεν έζησε ο ίδιος, τα δικά του με λίγα λόγια απωθημένα. Ακούγεται ίσως αυτονόητο, αλλά είναι κοινό μυστικό πως οι γονείς σπρώχνουν συχνά τα παιδιά τους προς επαγγέλματα που ήθελαν οι ίδιοι να ακολουθήσουν αλλά για διάφορους λόγους δεν τα κατάφεραν.

Σε ποιες περιπτώσεις, κυρία Μαλανδρή, το άγχος πριν από τις εξετάσεις μπορεί να οδηγήσει έναν νέο άνθρωπο σε ακραίες ενέργειες σε βάρος του εαυτού του ή οικείων του προσώπων; Ποια είναι τα επιβαρυντικά σημεία που πρέπει να προσέξουν οι γονείς στη συμπεριφορά ή/και στις αντιδράσεις του παιδιού τους ώστε να προλάβουν μία ενδεχόμενη ακραία ενέργεια του;

Πριν από έναν περίπου χρόνο η εφημερίδα Guardian είχε δημοσιεύσει ένα άρθρο με βάση έρευνα που είχε πραγματοποιηθεί από την Cathryn Rodway και τους συνεργάτες της, στη Μ. Βρετανία το 2016, σχετικά με τις αυτοκτονίες παιδιών και νέων.

Χωρίς να δημιουργείται πανικός κατ’ αρχάς να πούμε πως με βάση την εν λόγω έρευνα, τα νούμερα στα οποία αναφερόμαστε είναι 4.4 στους 100.000 νέους, 15-19 ετών. Ένα περίπου 40% των νέων αυτών φάνηκε να βίωσαν ακαδημαϊκές πιέσεις. Όμως οι ερευνητές τονίζουν πως οι παράγοντες γύρω από την απόφαση ενός ατόμου να βάλει τέλος στη ζωή του είναι σύνθετοι και πολυπαραγοντικοί και οι εξετάσεις ίσως προσθέτουν μια ακόμη πίεση σε άτομα τα οποία ήδη αντιμετωπίζουν προβλήματα.

Κάτι ιδιαίτερα χρήσιμο να κρατήσουμε, επίσης, είναι πως από τις περιπτώσεις αυτές περίπου οι μισές είχαν ιστορικό αυτοτραυματισμού και περίπου ένα τέταρτο αυτών μιλούσαν για αυτοκτονία μια βδομάδα πριν το συμβάν.

Σε επίπεδο παρέμβασης με βάση την εν λόγω έρευνα, οι Υπουργοί χρειάζεται να επαναφέρουν, και συμφωνώ απολύτως με αυτό και για τη χώρα μας, μια ισορροπία στο εκπαιδευτικό σύστημα ώστε η ψυχική ευημερία των εφήβων να έχει την ίδια προτεραιότητα όσο οι ακαδημαϊκές επιδόσεις.

Όλοι οι γονείς χρειάζεται να είναι σε εγρήγορση για τα παιδιά τους όταν βρίσκονται σε περιόδους πίεσης, αλλά κυρίως, για τα παιδιά αυτά που έχουν ιστορικό αυτοτραυματισμού ή έχουν κάνει αναφορά για αυτοκτονία.

Εσκεμμένα επέλεξα να σας αναφέρω τι λένε έγκυρες έρευνες, καθώς δεν βοηθά να δημιουργούμε πανικό γύρω από το άγχος των εξετάσεων, αλλά να στοχεύουμε στην επικοινωνία με τους εφήβους και να διατηρούμε τις κεραίες μας ανοιχτές για τυχόν σοβαρές αλλαγές στη συμπεριφορά τους.

Βάσει της θεραπευτικής σας εμπειρίας και της βιβλιογραφίας, θα μπορούσαμε να σκιαγραφήσουμε το προφίλ των νεαρών ατόμων που αντιμετωπίζουν σοβαρότερες δυσκολίες στη διαχείριση των συναισθημάτων τους πριν από τις εξετάσεις;

Το 2018 έγινε μια σημαντική μετα-ανάλυση από τον von der Embse και τους συνεργάτες του για τους παράγοντες γύρω από το άγχος πριν από τις εξετάσεις και κατέληξε σε κάποια πολύ σημαντικά ευρήματα.

Οι μαθητές, οι οποίοι αντιμετωπίζουν το υψηλότερο άγχος, είναι αυτοί οι οποίοι έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και χαμηλό αίσθημα αυτοαποτελεσματικότητας.

Είναι βασικό λοιπόν να πιστεύει ο μαθητής ότι μπορεί να τα καταφέρει, αλλά αυτό είναι φυσικά σε συνάρτηση και με την πραγματικότητα, τι προετοιμασία έχει κάνει, πόσο σημαντικό θεωρεί τον στόχο που έχει θέσει και το εάν έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του και το περιβάλλον του.

Υπάρχει ένας «τύπος μαθητή» ο οποίος λόγω του άγχους που του δημιουργούν οι εισαγωγικές εξετάσεις δυσκολεύεται να αποδώσει, σε σχέση με άλλους μαθητές, και ποια πρέπει να είναι η προσέγγιση των γονέων αλλά και των εκπαιδευτικών;

Χωρίς να μπορούμε να γενικεύσουμε, από τη δική μου εμπειρία θα μπορούσα να αναγνωρίσω δυο «τύπους» μαθητών: τον τελειομανή και τον απροετοίμαστο μαθητή. Ο τελειομανής μαθητής, πιέζει πολύ τον εαυτό του και δυσκολεύεται να διαχειριστεί τα λάθη ή τις αποτυχίες. Οι μαθητές από την άλλη που δεν προετοιμάζονται κατάλληλα για τις εξετάσεις, δεν αφιερώνουν τον απαιτούμενο χρόνο ή δεν κατανοούν το υλικό, δημιουργούν αρνητικές πεποιθήσεις σχετικά με το εάν θα τα καταφέρουν και βιώνουν συχνά άγχος.

Για τον «τελειομανή» μαθητή μια πρόκληση των γονιών και των εκπαιδευτικών είναι να τον βοηθήσουν να μπορέσει να αποδεχτεί πως τα λάθη είναι μέσα στη διαδικασία της μάθησης και πως δεν μειώνουν την αξία του, και για τον «απροετοίμαστο» μαθητή, εκεί χρειάζεται κάποιος να καταλάβει τι τον δυσκολεύει και να παρέμβει ανάλογα. Πρόκειται για έλλειψη κινήτρων, για δυσκολίες οργάνωσης, για μαθησιακές δυσκολίες; Τι υπάρχει πίσω από αυτή την απροθυμία ή την αδυναμία αποτελεσματικής προετοιμασίας;

Η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των εισαγωγικών εξετάσεων αποτελεί επίσης έναν στρεσογόνο παράγοντα για τους υποψήφιους. Πώς το νεαρό άτομο που δεν έχει επιτύχει τον στόχο του στις εξετάσεις θα διαχειριστεί αποτελεσματικά τα αρνητικά συναισθήματα που του δημιουργεί αυτό το γεγονός; Χρειάζεται τη στήριξη των οικείων του; Πότε η συμπεριφορά του πρέπει να μας ανησυχήσει;

Πρώτα από όλα θα έλεγα στον νεαρό υποψήφιο ότι τώρα είναι η στιγμή να δείξει φροντίδα και καλοσύνη στον εαυτό του, να μην είναι σκληρός και επικριτικός. Να επιτρέψει στον εαυτό του να είναι απογοητευμένος, θυμωμένος, λυπημένος και να το μοιραστεί με ανθρώπους που εμπιστεύεται. Ακόμη, να θυμάται ότι είναι σημαντικό να μη συγκρίνεται με άλλους και να μην ξεχνά πως όλοι στη ζωή μας έχουμε αντιμετωπίσει αποτυχίες, σημασία έχει πώς προχωράει κάποιος μετά. Πεισμώνει και συνεχίζει πιο δυναμικά ή απογοητεύεται και τα παρατά;

Τέλος, όταν είναι έτοιμος, να κάνει έναν υγιή απολογισμό του τι πήγε καλά και τι όχι, ώστε να μπορέσει να μάθει κάτι από αυτή του την εμπειρία και να διερευνήσει στο παρόν τις επιλογές που υπάρχουν.

Σε όλη αυτήν τη διαδικασία, η στήριξη των γονιών και των κοντινών συμβάλλει καθοριστικά. Θα ανησυχήσουμε, όταν αντιληφθούμε σοβαρές αλλαγές στη συμπεριφορά του ατόμου, όπως αναφέραμε και παραπάνω.

Κυρία Μαλανδρή, λίγο πριν από την έναρξη των εξετάσεων κρίνω σημαντικό να δώσετε ορισμένες πρακτικές συμβουλές σε υποψήφιους για την αντιμετώπιση του άγχους των εξετάσεων.

Για τους μαθητές, είναι πολύ σημαντικός ο τρόπος που σκέφτονται για τις εξετάσεις αυτές. Οι θετικές ή αρνητικές τους σκέψεις για τις εξετάσεις επηρεάζουν άμεσα το πώς θα αισθανθούν και το πώς θα αποδώσουν.

Χρειάζεται μια ρεαλιστική προσέγγιση, ούτε αρνητική ούτε υπεραισιόδοξη, να συνυπολογίζει ο μαθητής, τις θετικές, τις αρνητικές και τις ουδέτερες αποχρώσεις μιας ενδεχόμενης αποτυχίας, χωρίς να καταστροφολογεί.

Χρειάζεται, λοιπόν, να αρχίσουν οι μαθητές να προσέχουν το τι «λένε» στον εαυτό τους. Ένα παράδειγμα υγιούς σκέψης ενδεικτικά: να σκέφτεται πως «έκανα το καλύτερο που μπορούσα και θα πάω να δώσω τον καλύτερό μου εαυτό, θέλω να περάσω με την πρώτη αλλά δεν θα χαθεί και ο κόσμος αν δεν τα καταφέρω».

Αυτό δεν σημαίνει ότι εάν κάποιος το κάνει αυτό και δεν έχει προετοιμαστεί επαρκώς, θα τα πάει καλά! Αλλά, είτε έχει προετοιμαστεί επαρκώς είτε όχι, βοηθά τον εαυτό του να αποδώσει το καλύτερο που μπορεί. Ακόμη, κάποιες άλλες τεχνικές είναι να θυμούνται πως κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το μέλλον, γι’ αυτό είναι μάταιο να λένε «σίγουρα δεν θα τα καταφέρω», ή αντίθετα «σίγουρα θα τα καταφέρω», και οι δυο προσεγγίσεις δεν βοηθούν.

Επίσης, να θυμούνται να μη σκέφτονται με όρους μαύρου-άσπρου: «αν δεν περάσω, η ζωή μου τελείωσε», γιατί ευτυχώς για όλους μας τίποτα δεν είναι η αρχή ή το τέλος του κόσμου!

Τέλος, να μην ξεχνούν πως στη ζωή δεν υπάρχει απόλυτη επιτυχία ή αποτυχία, επομένως είναι άδικο να μειώνουν τον εαυτό τους ή την αξία τους, η ζωή μας είναι μια σειρά από επιτυχίες και αποτυχίες οι οποίες δημιουργούν την προσωπική μας διαδρομή. Την επόμενη μέρα μιας ενδεχόμενης αποτυχίας, να μη δημιουργούν στον εαυτό τους αδιέξοδα, υπάρχουν πάντοτε εναλλακτικές, αρκεί να τις δουν.

Και κάποιες δοκιμασμένες πρακτικές οδηγίες:

Η πολύ καλή προετοιμασία είναι ο καλύτερος τρόπος να μειώσεις το άγχος πριν από τις εξετάσεις
Οργάνωσε το υλικό για επανάληψη αρκετές μέρες ή εβδομάδες πριν από τις εξετάσεις, μην περιμένεις την τελευταία μέρα!
Προσπάθησε να διατηρείς μια θετική στάση τόσο κατά την προετοιμασία, όσο και κατά τη διαδικασία της εξέτασης (το θετικό self talk που λέγαμε!)
Βάλε την άσκηση στη καθημερινότητά σου, ακόμη και το περπάτημα είναι αρκετό για να μειώσει τα επίπεδα του άγχους
Αν νιώσεις στο σώμα σου τα συμπτώματα του άγχους, πάρε μερικές αργές και βαθιές διαφραγματικές ανάσες

Η ελληνική κοινωνία δίνει, διαχρονικά, πολύ μεγάλη βαρύτητα στις εξετάσεις εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Παραδόξως, πολύ μεγαλύτερη σημασία από όσο δίνει σε άλλα εξίσου καίρια ζητήματα, όπως στην αποφοίτηση από το Πανεπιστήμιο ή στην μελλοντική επαγγελματική αποκατάσταση. Πώς ο νέος/η νέα θα καταφέρει, στο ξεκίνημα της ενήλικης ζωής του/της, να συνειδητοποιήσει τη σημασία αυτών των εξετάσεων αλλά ταυτόχρονα να κατανοήσει ότι δεν είναι το μοναδικό σημαντικό κεφάλαιο στη ζωή του και ότι αξίζει να συνεχίσει να θέτει και να υλοποιεί στόχους;

Εδώ το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης το έχουν οι γονείς, οι οποίοι ταυτίζουν λανθασμένα την κοινωνική και οικονομική επιτυχία με τις υψηλόβαθμες σχολές. Όμως, χρειάζεται πραγματικά να αναρωτηθούν, οι ικανοποιημένοι από τη ζωή τους άνθρωποι και πετυχημένοι επαγγελματικά, είναι αυτοί που μπήκαν σε υψηλόβαθμες σχολές; Ή αντίθετα, αυτοί που κατάφεραν και ανακάλυψαν τι αγαπούσαν και το έκαναν επάγγελμα, είτε αυτό ονομάζεται αθλητισμός, τέχνη ή επιστήμη;

Θα προέτρεπα τους μαθητές να προσπαθήσουν να βρούνε τις κλίσεις τους -και με τη βοήθεια επαγγελματικού προσανατολισμού εάν χρειάζεται-, όχι μια ανάσα πριν τις πανελλήνιες αλλά νωρίτερα! Τώρα, εφόσον αυτό το πρώτο σημαντικό βήμα πραγματοποιηθεί, να προσπαθήσουν όσες φορές χρειάζεται. Η αποτυχία να τους δυναμώνει και να μην τους πτοεί, να ξαναδώσουν για τη σχολή που επιθυμούν πραγματικά.

Στη συνέχεια, αυτή θα είναι μόνο η αρχή της επαγγελματικής τους πορείας, καθώς όπως γνωρίζουμε, η επαγγελματική πορεία όπως όλες, χτίζεται λιθαράκι λιθαράκι, χρόνο με τον χρόνο, μέσα από κατάλληλες επιλογές, σκληρή δουλειά, επαγγελματικές αρχές και δεοντολογία.

Οι γονείς χρειάζεται να συμβουλεύουν το παιδί τους, ώστε να μη βλέπει τη ζωή με παρωπίδες, η ζωή δεν είναι οι πανελλήνιες εξετάσεις.

Ποιο είναι, επομένως, το δικό σας μήνυμα στους νέους ανθρώπους που ξεκινούν την ενήλικη ζωή τους θέτοντας τους πρώτους υψηλούς στόχους ζωής;

Το δικό μου μήνυμα, είναι να πω σε αυτούς τους νέους, αυτό που θα ήθελα να μου έχουν πει κάποτε, όταν και εγώ βρισκόμουν στην ίδια θέση μαζί τους:

«Συγχαρητήρια που έφτασες μέχρι εδώ. Θέλω να μοιραστώ μαζί σου πως, αυτό που σήμερα στα 33 μου χρόνια, μου προσφέρει ικανοποίηση στη ζωή, είναι οι σχέσεις που έχω χτίσει με ανθρώπους σημαντικούς για μένα και ότι κάνω μια δουλειά που αγαπώ.. όχι ότι πέτυχα πολλές χιλιάδες μόρια στις πανελλήνιες! Το δικό μου «μυστικό επιτυχίας» είναι η ανθεκτικότητα που έχω αναπτύξει, και αυτή οφείλεται όχι στις επιτυχίες αλλά στα λάθη και τις αποτυχίες. Εσύ μόνος σου θα ανακαλύψεις το δικό σου μυστικό, ώστε να καταφέρεις τους δικούς σου στόχους!».

Φωτογραφία: Xavi@fliackr (λεπτομέρεια).

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.