Παιδική εργασία – Child employment & Child labour

της Αγγελικής Καρδαρά.

«Τα παιδιά να μην εργάζονται; Ή να μην εργάζονται σε συνθήκες εξευτελισμού και εκμετάλλευσης;». «Είμαστε υπέρ ή κατά της εργασιακής απασχόλησης των ανηλίκων υπό όρους;»

Αυτά τα ερωτήματα θέτω στο άρθρο μου, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παιδικής Εργασίας, όπως έχει καθιερωθεί η 12^η Ιουνίου/ World Day Against Child Labour. Να σημειωθεί ότι η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας καθιέρωσε την Παγκόσμια Ημέρα Κατά της Παιδικής Εργασίας το έτος 2002 για να εστιάσει την προσοχή της στην έκταση της παιδικής εργασίας, παγκοσμίως, και ταυτόχρονα στη δράση και τις προσπάθειες που απαιτούνται για την εξάλειψή της.

Ωστόσο, επειδή «οι λέξεις μετράνε», όπως ήταν και το κεντρικό μας μήνυμα πριν από μερικούς μήνες στο σεμιναριακό μάθημα που πραγματοποίησα στο Ίδρυμα Μποδοσάκη/Social Dynamo, μιλώντας για ανθρώπινα δικαιώματα και την προάσπισή τους, θεωρώ ότι πρέπει να είναι όχι μόνον ευδιάκριτη η διαφορά μεταξύ «employment» και «labour» (που σαφώς υπάρχει μία πολύ μεγάλη και σημαντική διαφοροποίηση) αλλά να εξετάσουμε ακόμα και εκείνες τις κοινωνικά αποδεκτές εργασιακές μορφές, στις οποίες όμως -στην πράξη- δεν εξασφαλίζονται οι κατάλληλες για ένα παιδί συνθήκες εργασίας. Αντίθετα είναι πολύ σκληρές και εξαιρετικά ανταγωνιστικές, με ενδεχόμενες δυσμενείς επιδράσεις για την παιδική ψυχή. Επομένως, το θέμα «παιδική εργασία» είναι τεράστιο και απαιτεί πολύ μεγαλύτερη διερεύνηση (και σε πολλά επίπεδα), με έμφαση ασφαλώς στην εξάλειψη των φαινομένων εκμετάλλευσης ανηλίκων και κατάφωρης παραβίασης των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους.

Ας ξεκινήσουμε….

Σε παγκόσμια κλίμακα 218.000.000 παιδιά, μεταξύ 5 και 17 ετών, βρίσκονται σε καθεστώς εργασιακής απασχόλησης. Μεταξύ αυτών, 152.000.000 είναι θύματα παιδικής εργασίας. Σχεδόν το ήμισυ αυτών, δηλαδή 73.000.000 παιδιά εργάζονται σε επικίνδυνη παιδική εργασία.¨

Από την άλλη πλευρά, ίσως ένα παράδοξο ή τουλάχιστον ένα θέμα προς συζήτηση, όπως εξαρχής τόνισα, είναι ότι σε πολλές περιπτώσεις το να εργάζονται τα παιδιά θεωρείται όχι μόνο θεμιτό αλλά και πολύ θετικό και επικροτείται από την ευρύτερη κοινωνία. Αυτό συμβαίνει ασφαλώς (και πρέπει να υπογραμμιστεί η πολύ σημαντική διαφορά) σε περιπτώσεις που η εργασιακή απασχόληση των παιδιών δεν έχει αρνητικές επιδράσεις στην υγεία τους -σωματική και ψυχική- ούτε στην προσωπική τους ανάπτυξη και δεν τους στερεί τη δυνατότητα να φοιτούν στο σχολείο και να λάβουν την υποχρεωτική τουλάχιστον εκπαίδευση.

Σε αυτές τις περιπτώσεις μάλιστα η εργασιακή απασχόληση των παιδιών εκλαμβάνεται ως μία θετική διαδικασία για την εξέλιξη και διαμόρφωση της προσωπικότητας του ανηλίκου, αν και εδώ υπάρχει ο αντίλογος (ισχυρός πολλές φορές) καθώς ο ανήλικος εργαζόμενος, ιδίως σε ορισμένες εργασιακές μορφές, αναγκάζεται να δουλέψει σκληρά, σε δύσκολα ωράρια και ανταγωνιστικά περιβάλλοντα που δύναται μακροπρόθεσμα να επιδράσουν δυσμενώς στην ψυχοσύνθεσή του. Παράλληλα, επωμίζεται το δύσκολο φορτίο να συνδυάσει εργασία με σχολικά μαθήματα και εξωσχολικές δραστηριότητες. Και όλα αυτά σε μία χρονική περίοδο της ζωής του, όπου οι αποφάσεις του εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη σκέψη και επιθυμία των γονέων του, άρα δεν είναι σε απόλυτο βαθμό δικές του αποφάσεις, ακόμα κι όταν ο ανήλικος εκφράζει την επιθυμία να εργαστεί.

Ο όρος “παιδική εργασία”/child labour αναφέρεται στην εργασία που στερεί από τους ανήλικους τα χαρακτηριστικά που διέπουν την παιδική ηλικία (όπως ενδεικτικά αναφέρω τη χαρά, το παιχνίδι, την αθωότητα, την ανεμελιά κ.λπ.), την αξιοπρέπειά τους αλλά και δυνατότητες εξέλιξης και είναι επιβλαβής για τη σωματική, ψυχική και πνευματική τους ανάπτυξη. Επίσης, αναφέρεται στην εργασία που “παρεμβαίνει” στην εκπαίδευσή τους, στερώντας τους την ευκαιρία να φοιτήσουν στο σχολείο, γιατί οι συνθήκες εργασίας είναι απάνθρωπες και τα ωράρια εξαντλητικά, με αποτέλεσμα οι ανήλικοι να εξαναγκάζονται να εγκαταλείψουν το σχολείο ή να δίνουν, κυριολεκτικά, έναν πολύ σκληρό αγώνα για να συνδυάσουν τη σχολική φοίτηση με τη δουλειά.

Οι χειρότερες μορφές παιδικής εργασίας αφορούν τα παιδιά που ζουν σε συνθήκες σκλαβιάς (τα παιδιά-σκλάβους, όσο κι αν μας σοκάρει ο όρος) που αποχωρίζονται τις οικογένειές τους, εκτίθενται σε σοβαρούς κινδύνους για τη σωματική και ψυχική τους υγεία ή ακόμα ζουν μόνα στους δρόμους των μεγάλων πόλεων, χωρίς καμία επίβλεψη και φροντίδα – συχνά σε πολύ μικρή ηλικία. Το εάν οι συγκεκριμένες μορφές “εργασίας” ονομάζονται “παιδική εργασία” ή “παιδική απασχόληση” εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού, τον τύπο και τις ώρες εργασίας, τους όρους υπό τους οποίους εκτελείται κάθε εργασία. Η απάντηση, σχετικά με το πώς θα αποκληθεί κάθε εργασιακή μορφή που απασχολεί ανήλικους, διαφοροποιείται από χώρα σε χώρα, αλλά και μεταξύ επαγγελματικών τομέων σε κάθε χώρα.

Δυστυχώς, τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο είναι «παγιδευμένα» στην παιδική εργασία, η οποία τους στερεί τη χαρά και την ξεγνοιασιά της παιδικής τους ηλικία, αλλά -το σημαντικότερο- έχει δυσμενείς επιδράσεις στην υγεία τους και την εκπαίδευσή τους και τους καταδικάζει σε μία ζωή ανέχειας, με μία κατάφωρη παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους.

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, σχεδόν το ήμισυ της παιδικής εργασίας (72.100.000) καταγράφεται στην Αφρική, · 62.100.000 στην Ασία και τον Ειρηνικό· 10.700.000 στην Αμερική · 1.200.000 στα Αραβικά κράτη και 5.500.000 στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία. Ειδικότερα, 1 στα 5 παιδιά στην Αφρική (19,6%) βρίσκεται στην παιδική εργασία, ενώ σε άλλες περιοχές η παιδική εργασία κυμαίνεται μεταξύ 3% και 7%: 2,9% στα Αραβικά κράτη (1 στα 35 παιδιά) · 4,1% στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία (1 στα 25) · 5,3% στην Αμερική (1 στα 19) και 7,4% στην Ασία και την περιοχή του Ειρηνικού (1 στα 14). Σχεδόν τα μισά από τα 152.000.000 παιδιά που πέφτουν θύματα παιδικής εργασίας είναι ηλικίας 5-11 ετών. 42.000.000 (28%) είναι 12-14 ετών και 37.000.000 (24%) είναι 15-17 χρονών.

Η επικίνδυνη παιδική εργασία είναι πιο διαδεδομένη μεταξύ των ηλικιών 15-17. Ωστόσο, μέχρι το ένα τέταρτο της κάθε επικίνδυνης παιδικής εργασίας (19.000.000) εκτελείται από παιδιά ηλικίας κάτω των 12 ετών. Σε σύνολο 152.000.000 παιδιών που βρίσκονται στην παιδική εργασία, 88.000.000 είναι αγόρια και 64.000.000 είναι κορίτσια. Το 58% όλων των παιδιών στην παιδική εργασία και το 62% όλων των παιδιών σε επικίνδυνες εργασίες είναι αγόρια. Τα αγόρια φαίνεται να αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο να είναι θύματα παιδικής εργασίας σε σχέση με τα κορίτσια, αλλά αυτό μπορεί επίσης να οφείλεται σε μία υπο-αναφορά της εργασίας των κοριτσιών. Η παιδική εργασία συγκεντρώνεται κυρίως στον τομέα της γεωργίας (71%), η οποία περιλαμβάνει την αλιεία, τη δασοκομία, τη κτηνοτροφία και την υδατοκαλλιέργεια,·17% στις υπηρεσίες και 12% στον βιομηχανικό τομέα.

Συμπερασματικά, υπό ιδανικές συνθήκες ο ανήλικος δεν θα έπρεπε να δουλεύει, αλλά να παίζει και να απολαμβάνει την αθωότητα και την ξεγνοιασιά της παιδικής και εφηβικής του ηλικίας. Το μήνυμα διεθνώς είναι «Children shouldn’t work in fields, but on dreams!». Τα παιδιά να κάνουν όνειρα και όχι να εργάζονται σε σκληρές συνθήκες! Εν τούτοις, ακόμα και σε εργασιακές μορφές όπου θεωρείται θεμιτό και θετικό να εργάζονται ανήλικοι, πρέπει να εξασφαλίζονται οι κατάλληλες για ένα παιδί και την ψυχοσύνθεσή του συνθήκες εργασίας, να υπάρχει σαφής έλεγχος και επίβλεψη ότι τηρούνται αυτές οι συνθήκες και ότι το παιδί στο μέλλον δεν θα αντιμετωπίσει προβλήματα μπαίνοντας πρώιμα σε έναν σκληρό και ανταγωνιστικό χώρο εργασίας, γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο ανήλικος που μπαίνει στον εργασιακό στίβο δεν παίζει, εργάζεται.

Η προστασία της ανηλικότητας οφείλει να είναι προτεραιότητα κάθε οργανωμένης Πολιτείας!

Διαδικτυακές πηγές άντλησης στοιχείων

https://www.ilo.org/ipec/facts/lang–en/index.htm

https://www.unicef.org/protection/57929_child_labour.html

https://www.un.org/en/events/childlabourday/background.shtml

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.