Κούκλες, επιστημονικό έργο και καίρια ερωτήματα

της Αγγελικής Καρδαρά.

Τον Μάρτιο του 2019 το Διαδίκτυο κατακλύστηκε από δημοσιεύματα που αναφέρονταν με λόγια διθυραμβικά στην “Ελληνίδα Barbie της Nasa”. H φωτογραφία της ερευνήτριας με την κούκλα Barbie στα χέρια, ως η πρώτη Ελληνίδα Barbie role model/πρότυπο, ομολογώ ότι με ξένισε τότε, ως πρώτη τουλάχιστον εικόνα και εντύπωση, γιατί η αγαπημένη κούκλα Barbie είναι το σύμβολο της θηλυκότητας και της θελκτικότητας και διαχρονικά προβάλλει την ομορφιά, στοιχεία που δεν σχετίζονται με την έρευνα και την επιστήμη. Σαφώς το μήνυμα που περνά η Barbie role model μπορεί να είναι σημαντικό, αλλά αναρωτήθηκα «γιατί μία επιστήμονας με τόσες περγαμηνές που αφιερώνει τη ζωή της στους πιο νευραλγικούς τομείς έρευνας, γίνεται τελικά “κούκλα” για να δώσει κίνητρο στα κορίτσια να ακολουθήσουν το όνειρό τους, ενώ μπορεί να περάσει τα σπουδαία μηνύματά της μέσα από το έργο της και τον δημόσιο λόγο της;». Αυτές όμως ενδεχομένως θεωρηθούν “συντηρητικές απόψεις” σε μία εποχή με διαφορετικά ζητούμενα και δεδομένα, οπότε προσπάθησα να δω τη θετική πλευρά και στάθηκα στο πραγματικά εντυπωσιακό (έως και εξωπραγματικά αξιοθαύμαστο, θα μπορούσε κανείς να πει) βιογραφικό της ερευνήτριας, όπως καταγράφηκε από έγκριτα μέσα ενημέρωσης. Παραθέτω, ενδεικτικά, ορισμένα από τα στοιχεία του βιογραφικού:

“Αναδείχθηκε Γυναίκα της Χρονιάς το 2013 στην εκδήλωση FDM Everywoman In Technology Awards στο Λονδίνο. Η Ελληνίδα επιστήμονας δημιούργησε μια τεχνητή τραχεία, η οποία χρησιμοποιήθηκε σε ασθενή που έπασχε από καρκίνο και μάλιστα είχε επιτυχή αποτελέσματα. Αυτό ήταν το πρώτο πλήρως λειτουργικό τεχνητό όργανο που μεταμοσχεύθηκε σε ασθενή και αυτό το επίτευγμα ήταν αρκετό για να της χαρίσει αυτή τη σημαντική διάκριση.

Η επιστήμονας είναι επικεφαλής του οργανισμού Μεταμοσχεύσεις χωρίς Δότες, ενώ μεταξύ άλλων ασχολείται με τη βιοτεχνολογία και την αναγεννητική ιατρική. Παράλληλα, το 2012 επιλέχθηκε να είναι ένα από τα μέλη της επιστημονικής ομάδας της Διεύθυνσης Βιοτεχνολογίας στο εργαστήριο της NASA.”

“Ξεχώρισε από το 2015, όταν το περιοδικό Forbes την συμπεριέλαβε στη λίστα «30 under 30» με τους 30 καλύτερους επιστήμονες κάτω των 30 ετών, χάρη στα επιτεύγματά της στον τομέα της υγείας.

Η ερευνήτρια στους διεπιστημονικούς τομείς της Αναγεννητικής Ιατρικής, και της Βιοαστροναυτικής, με εξειδίκευση στην ανάπλαση τεχνητών οργάνων από βλαστοκύτταρα ως εναλλακτική θεραπευτική οδό για τις μεταμοσχεύσεις, έχει διακριθεί και αναγνωριστεί διεθνώς χάρη στο έργο της στον τομέα της μεταμόσχευσης τεχνητών οργάνων. Στις διακρίσεις που έχει λάβει περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων η βράβευσή της το 2012 ως η πιο ελπιδοφόρα ερευνήτρια από τη NASA και ως «γυναίκα της χρονιάς» στο χώρο της τεχνολογίας το 2015 στη Βρετανία”.

Συνεπώς, τα ερωτήματα που προκύπτουν, διαβάζοντας τα δημοσιεύματα, είναι πολλά. Για το θέμα της NASA νομίζω ότι απαντήθηκε από Καθηγητές: έλαβε μέρος σε ένα καλοκαιρινό πρόγραμμα / summer camp, το οποίο σαφώς έχει απαιτήσεις -και ως προς την επιλογή των συμμετεχόντων και ως προς τα projects τα οποία καλούνται να αναλάβουν- αλλά δεν είναι συνεργάτιδα της NASA. Ως προς τις σπουδές της, επίσης θεωρώ ότι έχει απαντηθεί: δυνατή φοιτήτρια, με φιλοδοξία να προχωρήσει στο αντικείμενο των σπουδών της, αλλά μέχρι στιγμής τουλάχιστον δεν έχει κατακτήσει την κορυφή της επιστήμης της, για την οποία όμως βραβεύεται, στερώντας το βραβείο από άλλους κορυφαίους επιστήμονες, εάν ασφαλώς ισχύει το ότι η ίδια δεν είναι ανάμεσα στους καλύτερους.

Πάμε όμως τώρα στο, κατά την άποψή μου, πολύ πιο σοβαρό ζήτημα. Στην εκτενή αναφορά που γίνεται στα δημοσιεύματα στην εξειδίκευση της στην αναγεννητική ιατρική και στην προσφορά της στον άνθρωπο, μέσω της δημιουργίας τεχνητής τραχείας που έχει σώσει ανθρώπινες ζωές. Εδώ προκύπτουν καίρια ερωτήματα και πιστεύω ότι οφείλει να δώσει απαντήσεις, γιατί δεν υπάρχει μεγαλύτερη αξία από την ανθρώπινη ζωή και πιο πολύτιμη προσφορά επιστήμονα από την προσφορά στον άνθρωπο, του οποίου η ζωή βρίσκεται σε κίνδυνο.

Με αυτά τα θέματα δεν παίζουμε και αναμφίβολα το επιστημονικό ήθος και η επιστημονική δεοντολογία επιβάλλουν να τοποθετηθεί δημόσια και να απαντήσει σε συγκεκριμένα ερωτήματα, μεταξύ των οποίων: “ποια είναι η δική της συμβολή στη δημιουργία της τεχνητής τραχείας;” “σε πόσους ασθενείς έχει χρησιμοποιηθεί μέχρι σήμερα και ποια η πορεία τους”; “σε ποιο στάδιο βρίσκεται σήμερα η έρευνά της;” “ποια η αποδοχή της έρευνάς της από την ιατρική κοινότητα, διεθνώς;”. Ερωτήματα, τα οποία βέβαια, έπρεπε να είχαν τεθεί χρόνια πριν, όταν παρουσίαζε το έργο της δημόσια και βραβευόταν.

Από την άλλη πλευρά, το να “σταυρώσουμε” στα ΜΜΕ μία επιστήμονα, περνώντας από τον απόλυτο διθύραμβο στην οριστική αποκαθήλωση, ειδικά εάν πρόκειται για μία επιστήμονα που έχει προσφέρει στον τομέα της (αυτό άλλωστε θα αποδειχθεί) είναι ανούσιο και οφείλουμε να λάβουμε υπ’ όψιν και τη δική της δυσχερή κατάσταση σήμερα -δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμο από το δυνατό χειροκρότημα να περάσεις στην κατακραυγή, τόσο απότομα. Επομένως, με ψυχραιμία ας της δώσουμε την ευκαιρία να τοποθετηθεί και να δώσει τις απαντήσεις που οφείλει να δώσει -τόσο στην επιστημονική κοινότητα, στην οποία ανήκει, όσο και στους πολίτες στους οποίους όλα αυτά τα χρόνια παρουσιάζει το έργο της και βραβεύεται γι’ αυτό, ως πρότυπο μάλιστα του νέου σήμερα.

Συμπερασματικά, είναι ένα θέμα που προκαλεί κοινωνικές αντιδράσεις, γιατί πέρα από τις υπερβολές, το ερευνητικό της έργο αφορά έναν από τους πιο κομβικούς τομείς. Ευτυχώς υπάρχουν πάρα πολλοί επιστήμονες στη χώρα μας που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στον άνθρωπο και καθημερινά παλεύουν για την ανθρώπινη ζωή. Αυτή την παράμετρο ας την αναδείξουμε, γιατί ένας ερευνητής αξίζει να είναι ισχυρό πρότυπο για τον σύγχρονο νέο, στο πλαίσιο μιας κοινωνίας όπου τα πρότυπα “ξεφτίζουν”.

Φωτογραφία ανάρτησης: Νathália Carpenedo Ferrari @Flickr.

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.