Η άγνοια είναι ευλογία (;)

του Δημήτρη Καλαντζή.

Λίγες φράσεις στον δυτικό τρόπο σκέψης έχουν αποκτήσει τόσες ερμηνείες –και παρερμηνείες- όσο εκείνη του Τόμας Γκρέι: η άγνοια είναι ευλογία (ευδαιμονία, ευτυχία). Γραμμένη για να αποθεώσει την ανεμελιά των παιδιών που ακόμα δεν γνωρίζουν τις δυσκολίες και την πολυπλοκότητα της ζωής των ενηλίκων, η φράση εκφράζει σήμερα μία τάση που θέλει τους πολίτες να κλείνουν τα μάτια και τα αυτιά τους στη γνώση και την πληροφόρηση, ώστε να προστατεύουν τους εαυτούς τους από κάθε δυσάρεστη αντήχηση των γεγονότων ή απλώς για να μην χρειάζεται να παίρνουν θέση σε οτιδήποτε συμβαίνει στο σπίτι, στην κοινωνία, στη χώρα ή σε ολόκληρο τον κόσμο όπου ζουν.

«Δεν θέλω να ξέρω», μπορεί να πει ένας γονιός που το παιδί του ξεκινά τη σεξουαλική του δραστηριότητα, ο τηλεθεατής που αλλάζει κανάλι όταν αναγγέλλεται ντοκιμαντέρ για τις εναλλακτικές πηγές ενέργειες, όπως οι ανεμογεννήτριες, ο διαβάτης που πέφτει πάνω σε μία διαδήλωση Κούρδων κατά της εισβολής της Τουρκίας στη Συρία.

Δεν θέλει να γνωρίζει, γιατί εάν γνώριζε, θα ανησυχούσε εάν το παιδί του παίρνει τις απαραίτητες προφυλάξεις, θα έπρεπε να απασχολήσει το μυαλό του με τα συν και τα πλην των ανεμογεννητριών, όσο για τους Κούρδους, τι αλήθεια θα μπορούσε να κάνει ένας πολίτης για την εισβολή, πέραν από το να στεναχωρηθεί για την αδικία που υφίσταται ένας βασανισμένος λαός από τους ισχυρούς του κόσμου;

Η άγνοια λοιπόν είναι ευλογία;

Σίγουρα για τα τρία παραπάνω παραδείγματα είναι βολικό να μην γνωρίζει κάποιος, εκτός… Εκτός εάν στο παιδί του προκύψει μία ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη ή κάποιο αφροδίσιο νόσημα, το Υπουργείο Περιβάλλοντος αποφασίσει να εγκαταστήσει ανεμογεννήτριες στο δικό του γραφικό χωριό και η δική του χώρα βρεθεί ξαφνικά να απειλείται με απώλεια εδαφών.

Τότε δεν θα έχει την πολυτέλεια να επιλέξει την άγνοια. Τότε θα τον κυριεύσει πανικός γιατί δεν θα είναι προετοιμασμένος να αντιμετωπίσει καμία από τις παραπάνω δυσάρεστες εκδοχές των πραγμάτων.

Θα πρέπει λοιπόν ο καθένας μας να ασχολείται με τα πάντα και να είναι προετοιμασμένος για τα χειρότερα;

Ο σύγχρονος Ελβετός φιλόσοφος Rolf Dobelli[1] προτείνει μία μέση οδό μεταξύ άγνοιας και γνώσης/γνώμης για τα πάντα.

Γράφει ότι το να νιώθουμε ότι κανείς και τίποτα δεν μας υποχρεώνει να έχουμε γνώμη για όλα, ωφελεί το μυαλό και μας κάνει πιο χαλαρούς. Ούτως ή άλλως θα υπάρχουν πάντα πολλά θέματα που θα αναγκαστούμε να αναλύσουμε και να πάρουμε θέση. Για τα υπόλοιπα όμως μπορούμε να φτιάξουμε ένα διανοητικό καλάθι στο μυαλό μας και να τα τοποθετούμε εκεί ως «υπερβολικά περίπλοκα» ή «ζητήματα που δεν μας αφορούν και πιθανότατα δεν θα ακουμπήσουν τη ζωή μας ούτε στο μέλλον».

Έχοντας ελαφρύνει λοιπόν από ένα σημαντικό μέρος της παγκόσμιας γνώσης και των παγκόσμιων γεγονότων, μπορούμε να ασχοληθούμε με αυτά που πραγματικά μας ενδιαφέρουν ή αυτά που πιστεύουμε ότι θα βρούμε μπροστά μας. Και να αφοσιωθούμε σε αυτά.

Η άγνοια, τελικά, είναι ευλογία μόνο για τα παιδιά.

Είναι ένα δώρο με το οποίο γεννιούνται για να αντέξουν τη γνώση (καλών και κακών ανθρώπων, γεγονότων, καταστάσεων) του μέλλοντος.

Όπως γράφει και ο Τόμας Γκρέι στην εμβληματική ωδή νοσταλγίας για τα νιάτα [2]:

Γιατί πρέπει να γνωρίζουν τη μοίρα τους;
Η θλίψη δεν αργεί ποτέ να έρθει,
Ενώ η ευτυχία φεύγει γρήγορα μακριά.
Η σκέψη θα κατέστρεφε τον Παράδεισό τους.
Όχι λοιπόν! Εκεί που η άγνοια είναι ευλογία,
Είναι ανόητο να είσαι σοφός.

[1] Rolf Dobelli, Die Kunst des guten Lebens, Karl Hanser, Munich, 2011.

[2] Thomas Grey, Ode on a Distant Prospect of Eton College, 1742, https://www.thomasgray.org.

Φωτογραφία ανάρτησης: “Idyllic Times n’ Spaces” Slimmer Jimmer @flickr.

Bio
Latest Posts

Δημήτρης Καλαντζής

Γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στο κέντρο της Αθήνας. Σπούδασε δημοσιογραφία στο «Εργαστήρι» και Ελληνικό Πολιτισμό στο ΕΑΠ. Έχει δουλέψει σε εφημερίδες, ραδιοφωνικούς & τηλεοπτικούς σταθμούς και τώρα διερευνά τους κώδικες του διαδικτύου. Αγαπά τις ανθρώπινες ιστορίες και τις γάτες.