Τα Κλασικά Γράμματα στην ελληνική εκπαίδευση: «Γράμματα Λατινικά» του Καθηγητή Ανδρέα Γ. Μαρκαντωνάτου

της Αγγελικής Καρδαρά.

Η Ακαδημία Αθηνών πραγματοποίησε, την Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου 2019, μία πολύ σημαντική Ημερίδα για την προαγωγή και ενίσχυση των κλασικών γραμμάτων στην εκπαίδευση, υπό τον τίτλο Η διδασκαλία των κλασικών γραμμάτων στην ελληνική εκπαίδευση “Αναζητώντας το σχολικό παράδειγμα του 21ου αιώνα”.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, κατά την έναρξη των εργασιών της Ημερίδας υπογράμμισε τη σημασία του διαλόγου των πολιτισμών για την εμπέδωση, παγκοσμίως, των αρχών και αξιών του ανθρωπισμού, της ειρήνης, της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης και κυρίως της κοινωνικής δικαιοσύνης. Όπως μάλιστα επεσήμανε ο κ. Παυλόπουλος, η προαγωγή και διάδοση των κλασικών γραμμάτων αποτελεί προτεραιότητα, η οποία υπερβαίνει, κατά πολύ, τα σύνορα της Ελλάδας και του εκπαιδευτικού της συστήματος και αφορά, κυρίως μέσω του ελληνικού πολιτισμού από τις καταβολές του ως σήμερα, την υπεράσπιση του συνόλου του δυτικού πολιτισμού -άρα και του ευρωπαϊκού πολιτισμού, που είναι ούτως ή άλλως ο πυρήνας του- καθώς και την εμπέδωση της δυνατότητάς του να διαλέγεται, αρμονικά και αποδοτικά, με άλλους πολιτισμούς.

Στον απόηχο της πολύ επιτυχημένης Ημερίδας ο Καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, κ. Ανδρέας Γ. Μαρκαντωνάτος, γράφει στο postmodern.gr για τη σημασία των λατινικών στο σύγχρονο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Τον ευχαριστούμε θερμά για την τιμή!

Είναι σαφές ότι η ενίσχυση των κλασικών σπουδών στο σύγχρονο ελληνικό σχολείο -με τρόπο δημιουργικό και όχι στείρο, ως ένα «ταξίδι» στη γνώση και στον πολιτισμό- θα δώσει στους νέους του σήμερα (σε μία κοινωνία και εποχή που υφίσταται ισχυρούς κλυδωνισμούς) την πολύτιμη ευκαιρία να αποκτήσουν ολοκληρωμένη παιδεία, να καλλιεργήσουν την κριτική τους σκέψη και να διευρύνουν τους ορίζοντές τους. (Βλ. σχετικά και το θέμα μας Ενίσχυση και προαγωγή των κλασικών σπουδών στην Ελλάδα).

Γράμματα Λατινικά

του

Ανδρέα Γ. Μαρκαντωνάτου

Ένας από τους διαπρεπέστερους κλασικούς φιλολόγους του περασμένου αιώνα, ο Γερμανός Eduard Fraenkel, λίγο πριν από την οριστική διαφυγή του στην Βρετανία, προκειμένου να σωθεί από την επερχόμενη ναζιστική λαίλαπα στη χώρα του, πραγματοποίησε βαρυσήμαντη διάλεξη, κατά τη διάρκεια της οποίας στηλίτευσε με σφοδρότητα την αδικαιολόγητη αδιαφορία των συμπατριωτών του να μελετήσουν διεξοδικά τους Λατίνους συγγραφείς και ιδίως το πολυσχιδές έργο του εμβληματικού Ρωμαίου ποιητή Βιργιλίου, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν να απομονωθούν σταδιακά από τον ευρωπαϊκό πνευματικό κόσμο και την Ευρώπη γενικότερα. Παρά την υπερβολική δριμύτητα της κριτικής του, που ασφαλώς πήγαζε από βαθύτατη αγωνία για τις επερχόμενες ζοφερές πολιτικές εξελίξεις στην πατρίδα του, ο κραταιός αυτός φιλόλογος και αισθαντικός ερευνητής της κλασικής γραμματείας μας ορθώς επισήμανε στην ομιλία του, μεταξύ άλλων, αφενός την αρραγή ενότητα της αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής παράδοσης και αφετέρου την εξαιρετική σπουδαιότητα αυτής της λογοτεχνικής και εν γένει πνευματικής κληρονομιάς για τη διατήρηση μιας διακριτής ευρωπαϊκής ταυτότητας και ιδιοπροσωπίας.

Άφατη θλίψη προκαλεί η διαπίστωση ότι τέτοιες εναγώνιες προειδοποιήσεις για τον κίνδυνο που ενέχει η απομάκρυνση από τις ζείδωρες πηγές των κλασικών γραμμάτων δεν ήχησαν σε ευήκοα ώτα στη χώρα μας, η οποία θέλει βεβαίως να σεμνύνεται για την αρχαιοελληνική καταγωγική δόξα της αλλά ταυτοχρόνως εμφανίζεται απρόθυμη και ενίοτε εντελώς αδιάφορη — όπως εκείνοι οι μοιραίοι και άβουλοι Γερμανοί του Μεσοπολέμου — να ενδυναμώσει και να προαγάγει επί της ουσίας την αξιοθαύμαστη αυτή παράδοση. Επί παραδείγματι, ως γνωστόν, η απελθούσα πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας θεώρησε σκόπιμο να μετατρέψει σε επιλεγόμενο το μάθημα των Λατινικών στο Λύκειο και να το αντικαταστήσει με το μάθημα της Κοινωνιολογίας στο πρόγραμμα των πανελληνίων εξετάσεων, προβάλλοντας το αίολο σκεπτικό ότι η γνώση της λατινικής γλώσσας είναι χρήσιμη μόνο για τους επίδοξους σπουδαστές των φιλολογικών πανεπιστημιακών τμημάτων! Κακή τη μοίρα, όπως τελικά εξελίχθηκαν τα πράγματα, η άκριτη και αναιτιολόγητη αυτή απόφαση κατέστησε τους μαθητές των Λυκείων μας ομήρους μακάριας άγνοιας και αμέριμνης απαιδευσίας κατά το τρέχον σχολικό έτος.

Δυστυχώς, άλλη μια φορά επικράτησε η εύκολη λύση της υποβάθμισης ενός θεμελιώδους γνωστικού αντικειμένου εν ονόματι ιδεοληπτικών εμμονώνˑ άλλη μια φορά έπεσε θύμα στον Μολώχ της κίβδηλης μοντέρνας κουλτούρας αυτό ακριβώς που αποτελεί την πεμπτουσία του δυτικού πολιτισμούˑ άλλη μια φορά εμφανιζόμαστε να πιθηκίζουμε ευτελισμένους ξενικούς συρμούς, ενώ την ίδια στιγμή σε όλον τον πολιτισμένο κόσμο πολλαπλασιάζονται τα κλασικά Γυμνάσια και Λύκεια, αναζωπυρώνεται το ενδιαφέρον για τη μελέτη της αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής γραμματείας και πληθύνονται οι ένθερμοι αναγνώστες της κλασικής ποίησης και πεζογραφίας. Οι άκρως απογοητευτικές επιδόσεις των υποψηφίων σε αποφασιστικής σημασίας αντικείμενα των ανθρωπιστικών σπουδών κατά τις πρόσφατες πανελλαδικές δοκιμασίες είναι εξόχως δηλωτικές αυτής της δυσίατης παθογένειας.

Αντί λοιπόν να αποκεφαλίζουμε ό,τι πονάει, κατά το κοινώς λεγόμενον, ενδεδειγμένο θα ήταν να αναβαθμίσουμε τη διδασκαλία της λατινικής γλώσσας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, δεδομένου ότι ακόμη και η στοιχειώδης λατινομάθεια αποτελεί το όχημα που μας μεταφέρει ανετότερα σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες, καθώς επίσης σε απειράριθμες επιστημονικές και επαγγελματικές ορολογίες. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι η λατινική αποτέλεσε επί αιώνες όχι μόνο το κύριο εκφραστικό όργανο της επιστήμης στην Ευρώπη, αλλά συνάμα τον άγρυπνο θεματοφύλακα της αρχαιοελληνικής παιδείας. Ακόμη και σήμερα δεν νοείται να έχει άγνοια της λατινικής γλώσσας αυτός που φιλοδοξεί να ειδικευθεί στη Νομική, στην Κλασική και Νεοελληνική Φιλολογία, στην Ευρωπαϊκή και Παγκόσμια Λογοτεχνία, στην Λογοτεχνική Κριτική και Θεωρία, στη Μεταφραστική Τέχνη και Τεχνική, στην Ιστορική και Θεωρητική Γλωσσολογία, στη Θεολογία, στην Ιστοριογραφία και στην Αρχαιολογία.

Είναι ασύγγνωστη φενάκη να πιστεύουμε ότι η γνώση του λατινικού πολιτισμού δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά άσκοπη ανάλωση χρόνου και δυνάμεων σε έναν τεχνοκρατούμενο κόσμο, ή, έτι χειρότερον, μάταιη ενασχόληση αποκλειστικά για υπερσυντηρητικές ελίτ, όταν παγκοσμίως η εντρύφηση στην πολυδιάστατη και πολυδύναμη κλασική παράδοση θεωρείται μέγιστο μάθημα αυτογνωσίας και ακρογωνιαίος λίθος προοδευτικής σκέψης και ρηξικέλευθης αισθητικής. Συνεπώς, στη βαθμίδα της μέσης εκπαίδευσης δεν πρέπει να γίνονται σπασμωδικές ενέργειες και βεβιασμένα διαβήματα προς άγραν παροδικών εντυπώσεων. Υπάρχει παντού και πάντοτε η σφύζουσα υπόσταση της πατρογονικής μας γραμματείας, τα αρχαία ελληνικά και τα λατινικά στην άτμητη ενότητά τους, με άλλα λόγια οι θεμέλιες εκείνες κρηπίδες, επάνω στις οποίες οικοδομήσαμε πολιτισμό, σφυρηλατήσαμε δημοκρατία, δημιουργήσαμε ακατάλυτους δεσμούς με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους αδελφούς μας, εξανθρωπίσαμε τις ψυχές μας. Πρέπει να τιμήσουμε αυτήν την πολύτιμη και σπάνια κληροδοσία. Ίσως ακόμη προλαβαίνουμε να αποφύγουμε ένα μοιραίο λάθος, που νομοτελειακά θα οδηγήσει στον οριστικό εξοβελισμό ενός σημαντικότατου μαθήματος από τις λυκειακές τάξεις. Σε πρώτη φάση η νέα ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων το ελάχιστον που οφείλει να πράξει είναι να επαναφέρει την πανελλαδική εξέταση των Λατινικών το ταχύτερο δυνατόν.

————————————————————————————–

Ο κ. Ανδρέας Γ. Μαρκαντωνάτος είναι Καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.