Έγκλημα και Κινηματογράφος: Μπάμπουσκα – Η τελευταία κούκλα

της Αγγελικής Καρδαρά.

Η απεικόνιση του εγκλήματος στον κινηματογράφο, αναμφίβολα, συναρπάζει και κεντρίζει το ενδιαφέρον μίας μεγάλης μερίδας του κοινού. Παρουσιάζει, βέβαια, πολλές δυσκολίες η αποτύπωση του εγκληματικού φαινομένου στη μυθοπλασία και προϋποθέτει ταυτόχρονα βαθιά γνώση και διερεύνηση τόσο του φαινομένου, όσο και των ειδικών χαρακτηριστικών της υπόθεσης (πραγματικής ή φανταστικής) που αποτελεί την ιστορία της ταινίας.

Πριν από αρκετές εβδομάδας έλαβα στο mail μου στοιχεία για μία ταινία που κέντρισε το ερευνητικό μου ενδιαφέρον, καθώς η υπόθεση βασίζεται σε μία πραγματική ιστορία «από τις πιο τρομοκρατικές των τελευταίων ετών και αναδεικνύει, παράλληλα, θέματα κοινωνικού προβληματισμού», όπως αναφέρει η δημιουργός. Πρόκειται για την ταινία «Μπάμπουσκα-Η τελευταία κούκλα» της Ισμήνης Σακελλαροπούλου, η οποία συμμετείχε στην Agora Film Market του 60ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης από τις 2- 9 Νοεμβρίου 2019 στην Αποθήκη Γ.

Για την υπόθεση, διαβάζουμε τα εξής: Ο Αντρέι, ένας ευφυής ακαδημαϊκός, ανακαλύπτει αναπάντεχα μία γυναίκα μέσα στον τάφο ενός μικρού κοριτσιού, στην προσπάθειά του να πραγματοποιήσει τις μυστικές του “αποστολές”. Η απρόσμενη αυτή συνάντηση, οδηγεί στην ψυχολογική εκτόνωση των συναισθημάτων και ιδιαιτεροτήτων τεσσάρων ισχυρών χαρακτήρων και στην αποκάλυψη μυστικών που ήταν καλά κρυμμένα για πολλά χρόνια.

Λόγω του έντονου προσωπικού μου ενδιαφέροντος για την προσέγγιση του εγκληματικού φαινομένου και υποθέσεων εγκληματολογικού ενδιαφέροντος στο πλαίσιο της μυθοπλασίας, συζητήσαμε με την κ. Σακελλαροπούλου για τον τρόπο με τον οποίο εκείνη προσέγγισε καλλιτεχνικά την υπόθεση, για τα στοιχεία που την συνεπήραν αλλά και για όσα την προβλημάτισαν, για το πώς μελέτησε τον χαρακτήρα και πώς κατάφερε να σκιαγραφήσει το ψυχολογικό και εγκληματικό προφίλ του, καθώς και για το μήνυμα που θέλει να περάσει μέσα από την ταινία.

Σύντομο βιογραφικό

Η Ισμήνη Σακελλαροπούλου γεννήθηκε στην Πάτρα τον Απρίλη του 1983. Είναι υποψήφια διδάκτωρ στο ΕΚΠΑ στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών και εδώ και μια δεκαπενταετία ασχολείται με ό,τι έχει σχέση με το θέατρο και τα τελευταία χρόνια με τον κινηματογράφο. Έχει σκηνοθετήσει στο Μέγαρο Μουσικής, στο Ίδρυμα Κακογιάννη και σε πολλά άλλα μαγικά, όπως τα χαρακτηρίζει, σημεία δημιουργίας. Οι πρώτες της ταινίες μικρού μήκους ταξίδεψαν στο εξωτερικό αποσπώντας αγάπη και δίνοντάς της το κίνητρο να συνεχίσει να ασχολείται με όσα αγαπά. Επιπλέον διδάσκει θεατρική αγωγή στα σχολεία, με στόχο της να βάλει τα παιδιά στον μαγικό χωροχρόνο αυτών των τεχνών. Η συμμετοχή της στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ήταν μια όμορφη και πολύ τιμητική αρχή, με την ίδια να δηλώνει «το ταξίδι τώρα ξεκινά!».

Γράφει για το pm η Ισμήνη Σακελλαροπούλου

Πώς μια κοινωνικά αναγνωρισμένη «εγκληματική» φιγούρα ενός άνδρα μπορεί να γίνει συμπαθής μέσα από μία ταινία.

Ένας Ρώσος ακαδημαϊκός που ταρίχευε πτώματα κοριτσιών, σε συνδυασμό με το εξωτερικό παρουσιαστικό του ηθοποιού Adrian Frieling, ήταν τα συστατικά για την κινητήριο δύναμη για να δημιουργηθεί η πρώτη μου ταινία μεγάλου μήκους «Μπάμπουσκα- Η τελευταία κούκλα». Ένα σενάριο που βγήκε μέσα από τη ζωή μίας ευφυούς προσωπικότητας που ήθελε να υιοθετήσει ένα κοριτσάκι, αλλά τα οικονομικά του δεν του το επέτρεψαν και σε συνδυασμό με την εμπειρία που τον στιγμάτισε, όταν πηγαίνοντας μικρός σε μία κηδεία, ‘αναγκάστηκε’ από τις κοινωνικές εθιμοτυπικές καταστάσεις να φιλήσει το μέτωπο ενός νεκρού κοριτσιού, άρχισε να ταριχεύει κοριτσάκια που είχαν πεθάνει άδικα και τα έκανε κούκλες.

Στην ταινία ο επιστήμονας γίνεται ο ίδιος μάρτυρας μιας ‘παρ’ ολίγον (;)’ ανθρωποκτονίας, πηγαίνοντας να επιτελέσει την κρυφή του δραστηριότητα. Στην πορεία αποκαλύπτονται πολλά οικογενειακά μυστικά τα οποία καθιστούν την ιδιαίτερα δράση του Ρώσου διασωστική πράξη απέναντι στο θάνατο. Μπορεί να θεωρηθεί εγκληματίας ένας άνθρωπος που προσπαθεί να διασώσει τα σώματα μικρών κοριτσιών μήπως και στο μέλλον ανακαλυφθεί ο τρόπος να αναστηθούν; (Μας θυμίζει την περίπτωση του Walt Disney, όπου φήμες λένε ότι τον είχαν καταψύξει με εντολή του μέχρι να βρισκόταν η θεραπεία για την ασθένειά του). Ο ταριχευτής τελικά τιμωρήθηκε με τον εγκλεισμό του σε ψυχιατρείο για πολλά χρόνια.

Συνέντευξη

Κυρία Σακελλαροπούλου, η απεικόνιση του εγκλήματος στον κινηματογράφο είναι, αναμφίβολα, ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα, αλλά ταυτόχρονα συναρπαστικό για έναν δημιουργό. Πώς γεννήθηκε η ιδέα και ποια ήταν η δική σας βαθύτερη ανάγκη που σας ώθησε στο να ασχοληθείτε με το συγκεκριμένο θέμα;

Διάβασα ένα άρθρο στο διαδίκτυο, το οποίο μου κέντρισε το ενδιαφέρον. Εκείνη την περίοδο της ζωής μου είχα βιώσει κάποιες ‘εγκληματικές’ ενέργειες στη ζωή μου, οπότε έφτιαξα μια ιστορία για να μπορέσω να γίνω μέρος της ‘ιεροτελεστίας’ και να μπορέσω να εκφράσω αυτά που δεν μπορούσα και να καταγγείλω ορισμένα κοινωνικά κατεστημένα.

Τι ακριβώς εννοείτε ως εγκληματικές σε βάρος σας ενέργειες; Θα θέλατε να αναφερθούμε σε αυτό το κομμάτι της ζωής σας;

Το να σου κλέβουν χρήματα δεν είναι σωστό αλλά κάποια στιγμή δεν έχεις τόσο θυμό. Το να σου κλέβουν τα παιδικά σου χρόνια και μέρος της ζωής σου ξένοι άνθρωποι που τους καλοδέχτηκες στην οικογένειά σου για να είναι ευτυχισμένοι οι δικοί σου άνθρωποι το θεωρώ φρικτό. Απλά κάποιοι που εμπιστεύτηκα και δεν τους πείραξα, αυτή τη στιγμή ζουν τη ζωή τους πάνω στις στάχτες της οικογένειάς μου. Ο Σεφέρης έχει πει ότι «τα σπίτια πεισματώνουν εύκολα σαν τα γυμνώσεις» και το πιστεύω. Η ταινία τα λέει όλα…

Ποιες ήταν οι δυσκολίες που αντιμετωπίσατε κατά τη σκιαγράφηση του ψυχολογικού και εγκληματικού προφίλ του πρωταγωνιστή/κεντρικού προσώπου της ταινίας σας;

Το αληθινό πρόσωπο που με ενέπνευσε για τον βασικό ήρωα είναι Ρώσος, έγκλειστος στο ψυχιατρείο και οι συνεντεύξεις και τα πιο εκτενή άρθρα για τη ζωή του είναι στη ρωσική γλώσσα, την οποία δεν γνωρίζω. Μέσω φωνητικών μεταφραστών και αρκετή υπομονή είχα τη δυνατότητα να ‘πλησιάσω’ όσον το δυνατό περισσότερο στο ψυχισμό και την προσωπικότητα αυτού του πολυδιάστατου χαρακτήρα.

Για την κινηματογραφική απεικόνιση του, ποιες ήταν οι πηγές που μελετήσατε και πώς εμβαθύνατε στον ιδιαίτερο ψυχισμό του;

Διάβασα άρθρα και αναφορές στη ζωή του, με αφορμή τη σύλληψή του από τους αστυνομικούς. Τα πολυδιάστατα βιογραφικά του στοιχεία αποτέλεσαν επίσης αστείρευτη πηγή μελέτης. Ένα ντόμινο προβληματισμών για θεωρίες πολιτισμών, τη μεταθανάτια ιστορία και πώς η επιστήμη συνδέθηκε από αρχαιοτάτων χρόνων με το μεταφυσικό.

Ποιο είναι το μήνυμα που θέλατε να περάσετε μέσα από τη συγκεκριμένη ταινία;

Να μην κρίνουμε τους ανθρώπους επιφανειακά με βάση τα κοινωνικά κλισέ, ειδικότερα να μην πέφτουμε στην παγίδα των αυταρχικών παράλογων συμπεριφορών που οδηγούν σε πολύ πιο σοβαρά ψυχολογικά και σωματικά εγκλήματα.

Υπήρξαν, κ. Σακελλαροπούλου, κάποια σημεία της ιστορίας που σας προβλημάτισαν περισσότερο, τόσο σε εγκληματολογικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο;

Με προβλημάτισε η προδοτική συμπεριφορά των γονιών του και ο μυστικισμός σε γνωστά-άγνωστα προβλήματα που κρύβονται σε κάθε σπίτι και πώς αντιμετωπίζονται από τον κοινωνικό περίγυρο. Ένα κοινωνικό, θρησκευτικό στερεότυπο της ταφής καταρρίπτεται ως σύμβαση και γίνεται το κίνητρο για την ανάσταση άδικα χαμένων παιδιών.

“Έγκλημα και Κινηματογράφος”: Ποια είναι τα στοιχεία εκείνα, βάσει της δικής σας σκηνοθετικής ματιάς, που πρέπει να προσέξει ένας δημιουργός κατά τη μεταφορά μίας υπόθεσης (πραγματικής ή φανταστικής) εγκληματολογικού ενδιαφέροντος στον κινηματογράφο;

Όταν κάνει κάποιος ντοκιμαντέρ, θεωρώ ότι πρέπει να είναι όσο γίνεται πιο ακριβής στη μελέτη και απόδοση των χαρακτήρων του. Η μυθοπλασία μας βοηθάει να επεξεργαστούμε τους αμφιλεγόμενους εγκληματικούς χαρακτήρες πιο εσωτερικά και με ένα συναίσθημα απελευθερωτικό στο πώς θα δημιουργήσεις πάνω τους. Πρέπει όπως ο δημιουργός- συντονιστής- σκηνοθέτης να προσέχει να μην ηρωοποιεί και ωραιοποιεί τους χαρακτήρες, γιατί κάποιοι θεατές ενδεχομένως επηρεαστούν και θελήσουν να μιμηθούν παρεμβατικές συμπεριφορές για να μοιάσουν στο πρότυπο-πρωταγωνιστή τους.

Ποια ήταν η ανταπόκριση του κοινού σε ένα πολύ ενδιαφέρον αλλά σκληρό θέμα όπως το συγκεκριμένο;

Η art φύση της ταινίας και το γεγονός ότι εστιάζει στα οικογενειακά μυστικά παρά στο αποκρουστικό θέαμα του θέματος προκάλεσε το ενδιαφέρον του κοινού. Βέβαια κάποιοι αντέδρασαν αρνητικά, χωρίς καν να την δουν γιατί έκριναν το θέμα ως αποκρουστικό και με βία, κάτι το οποίο σε καμία περίπτωση δεν απεικονίζεται στην ταινία.

Ολοκληρώνοντας την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτησή μας, θα μοιραστείτε με το αναγνωστικό κοινό μας επόμενα σχέδια και όνειρά σας;

Μ’ αρέσει πολύ ο κινηματογράφος που βασίζεται σε αληθινές ιστορίες και σε ιστορικά θέματα. Ως απόγονος θύματος της γερμανικής θηριωδίας στα Καλάβρυτα και με καταγωγή από τα Καλάβρυτα το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων και οι γερμανικές αποζημιώσεις είναι ένας από τους μεγάλους στόχους μου.

Συνοψίζοντας, θα ευχηθώ το 2020 να είναι μία πολύ καλή χρονιά για τους δημιουργούς και τους καλλιτέχνες και να απολαύσουμε σημαντικά έργα που θα μας «ταξιδέψουν», θα μας προβληματίσουν και θα μας δώσουν το έναυσμα για σκέψη και εποικοδομητική δημόσια συζήτηση.

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.