Εργαστήριο ενίσχυσης επικοινωνιακών δεξιοτήτων ομιλητή – ακροατή

της Αγγελικής Καρδαρά.

Στο πλαίσιο του 10ου Διεθνούς Συνεδρίου για την ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση, με θέμα «Διαμορφώνοντας από κοινού το μέλλον της εκπαίδευσης», που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα τον περασμένο Νοέμβριο (22-24 Νοεμβρίου 2019), υλοποιήθηκε το Εργαστήριο με τίτλο Καλές πρακτικές ενίσχυσης επικοινωνιακών δεξιοτήτων ομιλητή-ακροατή στην εκπαιδευτική διαδικασία. Εισηγήτριες ήταν οι κ.κ.: Βασιλική Κουτζεκλίδου, Υποψήφια Διδάκτωρ της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου- Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων και η Παυλίνα Μωραΐτη, Κοινωνιολόγος Εγκληματολόγος Παντείου Πανεπιστημίου. Οι εισηγήτριες μού έκαναν την τιμή να έχω μία τελική επίβλεψη του συνολικού έργου τους, τα βασικά πορίσματα του οποίου παρουσιάζουμε σήμερα στο pm.

Να αναφέρω στο σημείο αυτό ότι ο πρωταρχικός σκοπός του Εργαστηρίου ήταν η ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας με βασικό εργαλείο την ενεργητική ακρόαση. Όσον αφορά τους επιμέρους στόχους, συνοψίστηκαν στα εξής σημεία:

Ενίσχυση των γνωστικών και κοινωνικών δεξιοτήτων.
Διαχείριση συγκρούσεων στο πλαίσιο της ομάδας.
Ανάπτυξη συνεργασίας και κατανόησης μεταξύ των μελών.

Γράφει η κ. Βασιλική Κουτζεκλίδου για το postmodern.gr

Tο περιεχόμενο του Εργαστηρίου που πραγματοποιήθηκε αφορούσε στην ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων με τη διαδικασία της ενεργούς ακρόασης και εργασίας σε ομάδες εκπαιδευτών και εκπαιδευόμενων με βιωματική άσκηση. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης με πλαίσιο αναφοράς τη δυναμική των σχέσεων που αναπτύσσονται στην εκπαιδευτική ομάδα.

Σκοπός του Εργαστηρίου υπήρξε η ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας με βασικό εργαλείο την ενεργητική ακρόαση. Επιμέρους στόχοι του εγχειρήματος ήταν η ανάπτυξη και ενίσχυση των γνωστικών και κοινωνικών δεξιοτήτων, καθώς και η ανάπτυξη συνεργασίας και κατανόησης μεταξύ των μελών σε θέματα επικοινωνίας, στην καλλιέργεια της κοινωνικής επίγνωσης και της ενσυναίσθησης, αλλά και στην κατανόηση της οπτικής του άλλου ατόμου.

Με γνώμονα τις βασικές αρχές μεθόδου της ενεργητικής ακρόασης, την προσοχή και παρατηρητικότητα, την αποδοχή, τη γνησιότητα και ενσυναίσθηση, περάσαμε στην εφαρμογή της αφηγηματικής ιστορίας από τον ομιλητή προς τον ακροατή, διερευνώντας και ελέγχοντας από τον συντονιστή του εργαστηρίου την οπτική- βλεμματική επαφή του συνομιλητή, αλλά και τη στάση κατανόησης, μπαίνοντας στη συναισθηματική θέση του άλλου, διατηρώντας τον σεβασμό στο χρόνο του ομιλητή και την επικέντρωση και ανάπλαση των λεγομένων του.

Μέσω της Βιωματικής μάθησης αναδείξαμε τη συναισθηματική εμπειρία, αλλά και τη διαδικασία κατανόησης και ανάπτυξης της προσωπικότητας του ατόμου ως συνόλου και παράλληλα την ενδυνάμωση των εκπαιδευόμενων. Η Αναστοχαστική διαδικασία των εκπαιδευόμενων κρίθηκε απαραίτητη, προκειμένου να περάσουμε στη διαδικασία της ανταλλαγής σκέψεων αλλά και εκτίμησης του έργου. Κατά την εφαρμογή του εγχειρήματός μας, οι Καλές Πρακτικές που επιλέχθηκαν εφαρμόστηκαν σε Κύκλο Μάθησης, με τις Ομάδες εργασίας (focus group), επιδιώκοντας την αλληλεπίδραση, αναγνώριση και αξιοποίηση των δεξιοτήτων και στρατηγικών επικοινωνίας για αποτελεσματική εκπαιδευτική και διδακτική σχέση.

Αντιληφθήκαμε ότι η σύνταξη μηνυμάτων θα πρέπει να γίνεται με περιεκτικότητα, σαφήνεια, συντομία και ακρίβεια, ώστε να αποφεύγονται προβλήματα και παράλληλα να μπορούμε να προσαρμόζουμε στις περιστάσεις τη μη λεκτική επικοινωνία. Πραγματοποιώντας την έρευνα στο πλαίσιο της ενεργούς ακρόασης διαπιστώσαμε ότι οι παρεμβάσεις εκπαιδευτικών στο πλαίσιο ενεργητικής ακρόασης έχουν θετικά αποτελέσματα στην επίδοση και κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη του εκπαιδευόμενου. Οι αρχές και δεξιότητες της ενεργητικής ακρόασης συμβάλλουν σημαντικά στις θετικές αλληλεπιδράσεις δημιουργώντας κλίμα συνεργασίας, αλληλοσεβασμού, εμπιστοσύνης και αναγνώρισης ορίων εκπαιδευτών και εκπαιδευόμενων. Τέλος οι δεξιότητες λεκτικές και μη λεκτικές έχουν σκοπό τη σωστή ακρόαση και κατανόηση του ομιλητή με ανάλογο τρόπο έκφρασης προς εκείνον.

Πρότασή μας είναι να εισαχθεί ο ΚΥΚΛΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ως νέο μοντέλο μάθησης, αποτελώντας έναν εναλλακτικό τρόπο μάθησης, πέρα από τον παραδοσιακό, σε επίπεδο επικοινωνίας και ανάπτυξης δεξιοτήτων, δεδομένου ότι το βίωμα των συγκινήσεων, η έκφραση, το μοίρασμα και η κοινωνία τους, μπορούν να οδηγήσουν το παιδί αλλά και τον ενήλικο στη Συν-Κίνηση, ώστε να εξελίσσονται κοινωνικά και γνωστικά αποφεύγοντας τη στασιμότητα αλλά και τον ψυχικό μαρασμό!

Συνοψίζοντας, βασιζόμενη στο κείμενο της κυρίας Κουτζεκλίδου, θα ήθελα να υπογραμμίσω τον καθοριστικό ρόλο της επικοινωνίας στο πλαίσιο του σύγχρονου ελληνικού σχολείου, προκειμένου να διδάξουμε στα παιδιά την αξία της έκφρασης συναισθημάτων, της εποικοδομητικής ανταλλαγής σκέψεων, απόψεων και ιδεών, αλλά και της βαθύτερης κατανόησης των συναισθημάτων του συνομιλητή τους. Η καθιέρωση του Κύκλου Επικοινωνίας θα φέρει, τόσο σε πρακτικό όσο και σε συμβολικό επίπεδο, πιο κοντά τους μαθητές, δίνοντάς τους την πολύτιμη ευκαιρία να κατανοήσουν, στην πράξη πλέον και όχι μόνον στη θεωρία, την τεράστια σημασία του να εκφράζουν όλα όσα νιώθουν και ταυτόχρονα να ακούνε με προσοχή όσα αισθάνονται οι συμμαθητές τους.

Με αυτό τον τρόπο, σταδιακά, θα αναπτύξουν την ενσυναίσθηση, θα αντιληφθούν το πόσο ευεργετικά, ακόμα και λυτρωτικά, μπορεί να λειτουργήσει για την ψυχή τους και βέβαια για την καθημερινότητά τους, το να μιλάνε και να ακούνε τους συνομιλητές τους με μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Σε ένα δεύτερο, αλλά πολύ σημαντικό επίπεδο, θα κατανοήσουν ότι η σωματική και η λεκτική βία δεν έχουν θέση στο σχολείο, εφόσον μπορούν να εκφράσουν όλα τα συναισθήματά τους -θετικά και αρνητικά- με έναν άλλον, πολύ πιο βαθύ και ουσιαστικό, τρόπο και μαθαίνοντας παράλληλα να ακούνε τους άλλους. Δυστυχώς, για ορισμένα παιδιά η βία, είτε σωματική είτε λεκτική, γίνεται τελικά ο μοναδικός «τρόπος έκφρασής» τους, ακριβώς γιατί δεν έχουν μάθει να επικοινωνούν διαφορετικά, δεν έχουν διδαχθεί πώς να οργανώνουν τη σκέψη σε λέξεις και να εκφράζουν με τον λόγο τους τις ιδέες και τα συναισθήματά τους. Επίσης, άξιο σχολιασμού είναι ότι δεν έχουν μάθει να δίνουν προσοχή στο τι τους λένε και τι νιώθουν οι άλλοι, είτε είναι συνομήλικοι, είτε μεγαλύτεροί τους. Επομένως, η έννοια της «ουσιαστικής επικοινωνίας», παρά την αδιαμφισβήτητη αξία της, δεν είναι ούτε αυτονόητη, ούτε δεδομένη και σίγουρα απαιτεί πολλή δουλειά από όλους μας, ώστε να φτάσουμε στο σημείο να επικοινωνήσουμε με έναν τρόπο θετικό και ουσιαστικό, αποφεύγοντας τις εντάσεις και τις συγκρούσεις σε πολλούς τομείς καθημερινής μας ζωής και δράσης, όπως στο σχολείο, στην εργασία μας, στις διαπροσωπικές μας σχέσεις.

**Βασιλική Κουτζεκλίδου** και **Παυλίνα Μωραΐτη**.

Συμπερασματικά, θα τονίσω ότι, ιδίως στο σύγχρονο σχολικό περιβάλλον όπου η σύνθεση του μαθητικού πληθυσμού αλλάζει, όπως αλλάζει η ευρύτερη κοινωνία η οποία υφίσταται τριγμούς και βιώνει μία γενικότερη κρίση αξιών, είναι απολύτως αναγκαίο να δοθεί από την εκπαιδευτική διαδικασία ιδιαίτερη έμφαση στην αξία της επικοινωνίας. Η καθιέρωση Κύκλων Επικοινωνίας θα φέρει πιο κοντά μαθητές με συμμαθητές και με εκπαιδευτικούς και θα διδάξει στους ανήλικους υψηλές αξίες, όπως είναι η έννοια του «σεβασμού» και της «ενσυναίσθησης». Παράλληλα θα τους διδάξει τρόπους αποτελεσματικής διαχείρισης του θυμού και άλλων αρνητικών συναισθημάτων που τους κατακλύζουν σε συγκεκριμένες περιστάσεις, καθώς και έκφρασης των θετικών συναισθημάτων που κρύβουν μέσα τους και συχνά ντρέπονται ή διστάζουν ή δεν γνωρίζουν πώς να εκφράσουν. Η έλλειψη σεβασμού και η αδυναμία έκφρασης συναισθημάτων και διαχείρισης του θυμού αποτελούν, όπως διαπιστώνουμε μέσα από την ανάλυση υποθέσεων/ case studies, επιβαρυντικούς παράγοντες που δύναται να οδηγήσουν ακόμα και σε παραβατικές συμπεριφορές. Ακραία περιστατικά νεανικής παραβατικότητας, έστω και μεμονωμένα, που έχουν αποτελέσει αντικείμενο διερεύνησης από τα ΜΜΕ τα τελευταία έτη, καθιστούν εμφανή την ανάγκη ενίσχυσης της πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης μέσω θετικών δράσεων, όπως, μεταξύ άλλων, θα μπορούσε να είναι η καθιέρωση Κύκλων Επικοινωνίας. Είναι σαφές ότι η εκπαίδευση χάνει τη βαθύτερη ουσία της, εάν δεν ενισχυθεί η παιδεία στο ελληνικό σχολείο της σημερινής εποχής, το οποίο έρχεται αντιμέτωπο με νέα δεδομένα και καινούργιες προκλήσεις.

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.