του Δημήτρη Καλαντζή.
Παραμονές των ευρωεκλογών του 2019 το πανίσχυρο διεθνές μέσο κοινωνικός δικτύωσης facebook αναθέτει σε μία ελληνική ερασιτεχνική ομάδα τον έλεγχο της ακρίβειας δημοσιεύσεων που αναρτώνται στο δίκτυο στη χώρα μας. Για την ακρίβεια, δίνει σε αυτή την ομάδα τη δυνατότητα να ΚΑΤΑΣΤΡΕΨΕΙ διαδικτυακούς τόπους, χαρακτηρίζοντάς τους πηγές «παραπληροφόρησης» και «fake news».
Η δύναμη που της παραχωρεί είναι πραγματικά τρομακτική. Εάν η ομάδα αποφασίσει ότι μία ανάρτηση είναι ψευδής, την μπλοκάρει, βάζοντας προειδοποίηση, «κόβει» την επισκεψιμότητα της είδησης και, σε περίπτωση «υποτροπής» της σελίδας, δεν την εμφανίζει πια με την ίδια συχνότητα στους χρήστες που την είχαν επιλέξει.[1]
Δεν υπάρχει διαδικασία προειδοποίησης ή ένστασης. Τα Ellinika Hoaxes δηλαδή, δεν λένε σε μία σελίδα «έχεις μία ανάρτηση που είναι ψευδής ή παραπλανητική και διόρθωσέ τη γιατί θα υπάρξουν συνέπειες». Προχωρά αμέσως στον χαρακτηρισμό, ενώ, δεν έχει προβλεφθεί και οποιαδήποτε διαδικασία διόρθωσης ή υποβολής «ένστασης» στην «ετυμηγορία» της ομάδας.
Στις 17 Ιουνίου 2020 η ομάδα Ellinika Hoaxes «αποφαίνεται» ότι οι ιστοσελίδες alfavita.gr, news247.gr, in.gr, tovima.gr, documentonews.gr, tvxs.gr, ethnos.gr, koutipandoras.gr, sportime.gr προέβησαν σε ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ, καθώς η είδηση περί κατάργησης των καλλιτεχνικών μαθημάτων στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι FAKE NEWS!
Σε ένα ολιγόλογο κείμενο, η ομάδα Ellinika Hoaxes προβαίνει σε αυτόν τον χαρακτηρισμό με μεγάλη απολυτότητα και ελάχιστο ή παραπειστικό έλεγχο των γεγονότων (fact checking), καθώς δεν αναζητά την μόνη πραγματική πηγή επαλήθευσης ή διάψευσης της σχετικής είδησης που είναι το υπουργείο Παιδείας και οι σχετικές (δημοσιευμένες) αποφάσεις του, αλλά επιχειρεί να βρει αντιφάσεις μέσα από τις αναρτήσεις των ιστοσελίδων.
To προφίλ της ομάδας Ellinika Hoaxes στο facebook κατακλύζεται από διαμαρτυρίες (κυρίως εκπαιδευτικών) που επιβεβαιώνουν την είδηση των εννέα ιστότοπων και επισημαίνουν ότι η διάψευση της είδησης είναι παραπληροφόρηση και fake news.
Η ομάδα, μπροστά στην αποδεδειγμένη αλήθεια, αναγκάζεται να προχωρήσει σε μερική επανόρθωση του άρθρου της, χωρίς να ζητήσει συγγνώμη για το τεράστιο λάθος της που ήταν να προβεί η ίδια σε παραπληροφόρηση.
Συγκεκριμένα αναφέρει:
«Στην αρχική μορφή του άρθρου, σημειώσαμε εσφαλμένα ότι στην πρόσφατη νομοθεσία δεν επέρχονται αλλαγές στη διδασκαλία μαθημάτων σχετικών με την τέχνη συνολικά. Πράγματι, ωστόσο, σε επίπεδο Λυκείου, με τον Ν.4692/2020 και την ΥΑ υπ’ αριθμ. 74181/Δ2 “Ωρολόγιο πρόγραμμα των μαθημάτων των Α΄, Β΄ και Γ΄ τάξεων του Γενικού Λυκείου” (ΦΕΚ Β΄ 2338/15-06-2020), καταργείται η διδασκαλία των μαθημάτων επιλογής “Καλλιτεχνική Παιδεία” (Α΄ τάξη), “Γραμμικό Σχέδιο” και “Ελεύθερο Σχέδιο” (Γ΄ Λυκείου). Στο πλαίσιο διαβούλευσης πριν την ψήφιση του ανωτέρω νόμου, είχε αντιδράσει για τις σχεδιαζόμενες καταργήσεις η Ένωση Εκπαιδευτικών Εικαστικών Μαθημάτων (http://archive.vn/3nvAr). Δηλαδή, ενώ στο επίπεδο του Γυμνασίου ουδέποτε συντελέστηκε κατάργηση μαθήματος Καλλιτεχνικών/Μουσικής, στο επίπεδο του Λυκείου όντως επήλθαν καταργήσεις μαθημάτων σχετικών με την τέχνη. Υπενθυμίζεται ότι τα υπό εξέταση δημοσιεύματα αναφέρθηκαν σε συλλήβδην κατάργηση των σχετικών μαθημάτων στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με εξαίρεση την Α΄ Γυμνασίου».
Προσέξτε πόσο παραπειστική είναι η «επανόρθωση»:
- Σε κανένα σημείο δεν αναγνωρίζει ότι έκανε το τεράστιο λάθος να χαρακτηρίσει «παραπληροφόρηση» την είδηση των εννέα ιστότοπων και να ζητήσει συγγνώμη για την αδικία που προέβη εις βάρος τους.
- Κάνει λόγω για «εσφαλμένη σημείωση στο άρθρο της», ενώ όλο το άρθρο της ήταν λανθασμένο.
- Δεν αναφέρει κανένα μέτρο που θα πάρει για να μην υποπέσει ξανά σε παρόμοιο λάθος που την αμφισβητεί στον πυρήνα της ύπαρξής της: δηλαδή από ομάδα που ελέγχει την ακρίβεια ειδήσεων, να γίνεται η ίδια διακινητής ανακριβών ειδήσεων.
Η ομάδα Hellinika Hoaxes όμως δεν σταματά εκεί. Στα έντονα σχόλια των χρηστών του facebook για το λάθος της, απαντά ως εξής:
«Θα εξομολογηθούμε και θα μεταλάβουμε την Κυριακή».
Ιδού το σχετικό print screen:
Θράσος; Μεθύσι από την εξουσία να καταστρέφει όποια ιστοσελίδα δεν της είναι αρεστή; Άγνοια στοιχειώδους δεοντολογίας απέναντι στους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης;
Η κατάσταση αυτή πάντως δεν είναι δυνατόν να γίνει ανεκτή. Προφανώς θα γίνουν οι αρμόζουσες παραστάσεις στο facebook, αλλά θα πρέπει να υπάρξει άμεση κινητοποίηση των μέσων μαζικής ενημέρωσης, των δημοσιογράφων και των συνδικαλιστικών τους εκπροσώπων και των Πανεπιστημίων που ασχολούνται με την ενημέρωση, για να δημιουργηθεί ένας φορέας με αντικειμενικότητα και την κατάλληλη γνώση και παιδεία για να αναλάβει την εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση του ελέγχου της ακρίβειας των ειδήσεων χωρίς ανεπάρκειες και σκοπιμότητες. Η ενημέρωση είναι ζήτημα δημοκρατίας. Και βρίσκεται σε κίνδυνο.
[1] https://www.facebook.com/help/1952307158131536
UPDATE: ΤΑ ELLINIKA HOAXES ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Από τα Ellinika Hoaxes αναρτήθηκε κάτω από την δική μας ανάρτηση στο προφίλ του postmodern στο fb το ακόλουθο ανυπόγραφο σημείωμα με τον διακριτικό τίτλο μόνο “Ελληνικά Hoaxes”:
Ελληνικά Ηοaxes Γράφετε στο άρθρο σας για εμάς:
“Δεν υπάρχει διαδικασία προειδοποίησης ή ένστασης. Τα Ellinika Hoaxes δηλαδή, δεν λένε σε μία σελίδα «έχεις μία ανάρτηση που είναι ψευδής ή παραπλανητική και διόρθωσέ τη γιατί θα υπάρξουν συνέπειες». Προχωρά αμέσως στον χαρακτηρισμό, ενώ, δεν έχει προβλεφθεί και οποιαδήποτε διαδικασία διόρθωσης ή υποβολής «ένστασης» στην «ετυμηγορία» της ομάδας.”
Τι ισχύει:
α) Όντως δεν υπάρχει καμία διαδικασία προειδοποίησης διότι είναι ευθύνη του κάθε αρθρογράφου, ΜΜΕ, συντάκτη κλπ να μεταδίδει ορθές πληροφορίες, όχι των άλλων να τον προειδοποιούν, και όταν μεταδώσει εσφαλμένες πληροφορίες είναι πάλι ευθύνη του να προβεί σε διόρθωση και να ζητήσει συγγνώμη από τους αναγνώστες του, όπως κάναμε και μεις. Η ευθύνη αυτή προβλέπεται μάλιστα ρητά από τους κανόνες του Facebook για τους εκδότες ειδήσεων που χρησιμοποιούν την πλατφόρμα του, κανόνες που και εσείς έχετε διαβάσει και έχετε αποδεχθεί όταν δημιουργήσατε τη σελίδα σας στην πλατφόρμα του.
β) Ο ισχυρισμός σας πως δεν υπάρχει καμία διαδικασία διόρθωσης ή υποβολής ένστασης πολύ απλά δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Τo ίδιο το Facebook ενημερώνει εκτενώς τους εκδότες για τη διαδικασία διόρθωσης (η οποία έχει ως συνέπεια την άρση των κυρώσεων από το facebook) ή υποβολής ένστασης:
https://www.facebook.com/business/help/182222309230722
Σύνδεσμο προς την παραπάνω σελίδα παραθέτουμε στη δική μας σελίδα προς ενημέρωση των αρθρογράφων, εκδοτών, συντακτών κλπ που κάποιο άρθρο τους αξιολογήθηκε ως ψευδές:
https://www.ellinikahoaxes.gr/facebook-and-ellinika-hoaxes/
Έχουμε μάλιστα δημιουργήσει, για τη διευκόλυνση όσων θέλουν να προβούν σε διορθώσεις, φόρμα στην παρακάτω διεύθυνση:
https://www.ellinikahoaxes.gr/correction-form/
Μάλιστα, ακόμη και στην περίπτωση που δεν έχετε δει τα παραπάνω, μπορεί κάθε αρθρογράφος που έχει λάβει επισήμανση για κάποια ανάρτησή του να ανοίξει την επιλογή “ποιότητα σελίδας” από το κεντρικό μενού και να ενημερωθεί για όλα τα παραπάνω από το ίδιο το Facebook.
Παρακαλούμε να διορθώσετε τους ψευδείς σας ισχυρισμούς.
Απάντηση από τον Δημήτρη Καλαντζή (επωνύμως), διαχειριστή του postmodern.gr, ενός ιστότοπου σε καθεστώς creative commons, χωρίς την οποιαδήποτε εμπορική ή οικονομική πτυχή, χωρίς χρηματοδοτήσεις από κανέναν θεσμικό ή άλλον παράγοντα, αλλά με το μεράκι να ασκούμε τη δημοσιογραφία, την ενημέρωση και την επικοινωνία χωρίς σκοπιμότητες, εμπορικούς κανόνες προσφοράς και ζήτησης και εξαρτήσεις. Όπως προσπαθούμε να κάνουμε στη δημοσιογραφία επί 30 χρόνια τώρα, χωρίς πάντα να έχουμε τις συνθήκες που μας προσφέρει ένα site/blog, όπως το postmodern.
α) Ως μοναδικός φορέας ελέγχου της ακρίβειας των ειδήσεων που αναρτούνται στο facebook στην Ελλάδα, πώς ακριβώς αναλάβατε την ευθύνη της δικής σας ψευδούς είδησης; Περιμένοντας ένα ολόκληρο 24ωρο για να διορθώσετε το λάθος σας; Κατόπιν δεκάδων μηνυμάτων απλών χρηστών που ήξεραν την αλήθεια (αυτή την οποία εσείς δεν τσεκάρατε); Τι έφταιξε και δεν κάνατε σωστά τη δουλειά σας; Γιατί δεν κάνατε τον αυτονόητο έλεγχο να αναζητήσετε την αλήθεια από το Υπουργείο Παιδείας και τις πρόσφατες δημοσιευμένες αποφάσεις του, αλλά πλέξατε ένα συνωμοσιολογικό σενάριο (δικός μου χαρακτηρισμός) με παλιές αναρτήσεις; Τι μέτρα πήρατε για να μην επαναληφθεί ένα τέτοιο λάθος που είναι καταστροφικό για την αξιοπιστία μιντιακών επιχειρήσεων (και τον μισθό όσων εργάζονται τίμια σε αυτές); Και πως επανορθώσατε το λάθος σας απέναντι σε περίπου 10 ιστοσελίδες που επί 24 ώρες είχατε «κρεμάσει στο διαδίκτυο» ως ιστοσελίδες που γράφουν και αναπαράγουν fake news;
β) Κλείνετε την παρέμβασή σας στο προφίλ μας με το αυτονόητο που θα έπρεπε να κάνετε σε όλες τις αναρτήσεις τις οποίες ελέγχετε ως ανακριβείς: «Παρακαλούμε να διορθώσετε τους ψευδείς σας ισχυρισμούς».
Οφείλετε να το κάνετε αυτό σε κάθε ανάρτηση που εξετάζετε. Όχι επειδή το επιβάλλουν κάποια «ψιλά γράμματα» στις δεκάδες σελίδες help του facebook, αλλά γιατί αυτό είναι το τίμιο και το ηθικό.
Ή μήπως όχι;
Δεν είναι ο ρόλος σας να βοηθάτε στην εξάλειψη των fake news;
Δεν είναι ο ρόλος σας να επισημαίνετε τις ανακρίβειες, ώστε να σταματήσουν να δημοσιοποιούνται;
Γιατί δεν αναγνωρίζετε το ενδεχόμενο σε κάποιον συντάκτη να έκανε λάθος – όχι από σκοπιμότητα και πρόθεση- απλά να έκανε κάποιο λάθος στη σύνταξη μίας είδησης, μίας έρευνας, μίας ανάλυσης;
Προφανώς όλοι που γράφουμε δημόσια, οφείλουμε να διπλοτσεκάρουμε αυτά που γράφουμε. Αλλά τα λάθη, είναι ανθρώπινο να γίνουν. Και τα ανθρώπινα λάθη, όταν δεν υπάρχει σκοπιμότητα, διορθώνονται όταν επισημανθούν. Όπως ακριβώς έγινε και με εσάς. Είχατε πρόθεση ή σκοπιμότητα να κάνετε ένα τόσο σημαντικό λάθος που εξέθεσε 10 ιστοσελίδες; Θέλουμε να πιστέψουμε πως όχι. Στον εαυτό σας όμως δώσατε τη δυνατότητα να διορθώσει το λάθος σας, χωρίς να μπλοκαριστεί η ανάρτηση σας με μία εξευτελιστική «σφραγίδα» παραπληροφόρησης, fake news ή κάτι παρόμοιο.
γ) Δυνατότητα «ένστασης». Δηλώνετε ότι υπάρχει δυνατότητα υποβολής ένστασης και αφαίρεσης του χαρακτηρισμού της παραπληροφόρησης από αναρτήσεις. Χαιρόμαστε ιδιαιτέρως που το μαθαίνουμε. Που βρίσκεται όμως; Γιατί δεν βάζετε την επιλογή σε ένα ευδιάκριτο button ή banner στην αρχική σας σελίδα, ώστε να το γνωστοποιείτε εύκολα στον κόσμο και ΝΑ ΤΟΝ ΒΟΗΘΑΤΕ ΕΤΣΙ να κινεί τη διαδικασία αποχαρακτηρισμού μίας ανάρτησης;
Ανοίξαμε όλες τις κατηγορίες και τις υποκατηγορίες σας στην αρχή και στο τέλος της σελίδας σας και δεν βρήκαμε πουθενά τη φόρμα που έχετε για τις ενστάσεις. Ενδεχομένως να κάνουμε λάθος και να μην είμαστε σε θέση να ακτινογραφήσουμε τη σελίδα σας για να τη βρούμε. Μπορείτε εσείς όμως – σας παρακαλούμε – να μας πείτε πως θα οδηγηθεί κάποιος στη διεύθυνση https://www.ellinikahoaxes.gr/correction-form/ εάν δεν τη γνωρίζει ήδη; Το λέμε χωρίς κανένα υπονοούμενο ή έμμεση κατηγορία. Ρωτάμε: πως μπορεί κάποιος να οδηγηθεί σε αυτή τη διεύθυνση από το site σας;
Κι αν μπορεί – ευχόμαστε μόνο εμείς οι αδαείς να μην τα καταφέραμε-, μήπως θα ήταν σκόπιμο να την κάνετε πιο ευδιάκριτη και άρα πιο προσβάσιμη στους ενδιαφερόμενους;
Μήπως έτσι θα αποστομώνατε όσους σας κατηγορούν για κυνήγι μαγισσών που ανάμεσα σε γραφικά hoaxes και αρλούμπες αγγελοκρουσμένων (τα οποία πλέον διαβάζονται μόνο για να προκαλέσουν γέλιο), κρύβεται κάποια ατζέντα χειρισμού των ιστοσελίδων;
Θέλετε αλήθεια να αφήνετε περιθώρια για τέτοιες κατηγορίες ή πραγματικά θέλετε να συνδράμετε στην καταπολέμηση των fake news;
Σας πληροφορώ – και το διαπιστώνω περισσότερο από χθες – ότι πολλοί επαγγελματίες δημοσιογράφοι που σας είχαν στηρίξει δυναμικά στο ξεκίνημά σας, σήμερα «βράζουν» εναντίον σας για τον δρόμο που έχετε πάρει.
-Η διεύθυνση https://www.ellinikahoaxes.gr/facebook-and-ellinika-hoaxes/ δεν αναφέρει ρητά κάπου ότι υπάρχει η διαδικασία ένστασης / διόρθωσης αλλά εμμέσως παραπέμπει στην άλλη σελίδα, του facebook αυτή τη φορά, https://www.facebook.com/business/help/182222309230722 η οποία με τη σειρά της παραπέμπει στο mail των hoaxes (και όχι στη φόρμα υποβολής ενστάσεις που αναφέρετε πάρα πάνω).
Πρόκειται για έναν λαβύρινθο που δεν μπορεί να βρει κάποιος χωρίς τον «μίτο» που παραθέτετε τώρα στην ανάρτηση της. Στο χέρι σας είναι να καταργήσετε αυτόν τον λαβύρυνθο. Με ένα bannerάκι και εύκολες οδηγίες χρήσης. Το θέλετε;
Αυτά.
Συγγνώμη που ήμουν τόσο αναλυτικός, αλλά δεν ήθελε να αφήσω κανένα περιθώριο για να χαρακτηρίστε την ανάρτηση «ψευδή» (ή όπως αλλιώς), όπως φοβάμαι ότι έχετε πρόθεση να πράξετε με την εξουσία που σας έχουν παραχωρήσει.
Μετά τιμής,
Δημήτρης Καλαντζής, διαχειριστής του postmodern, επαγγελματίας δημοσιογράφος επί τριακονταετία και μέλος της ΕΣΗΕΑ από το 2001.
Υ.Γ.
Παρακαλώ, θα ήθελα και μία απάντηση και για την «μετάληψη» του συνεργάτη σας. Σας αντιπροσωπεύει αυτό το ύφος;
Δημήτρης Καλαντζής
