του Δημήτρη Καλαντζή.
O εξωδικαστικός συμβιβασμός της φαρμακευτικής εταιρεία Novartis με το υπουργείο Δικαιοσύνης και την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ αποτελεί ένα σπάνιο ντοκουμέντο για την έκταση της διαφθοράς στον χώρο της Υγείας. Η εταιρεία δεν παραδέχεται απλώς «αθέμιτες πρακτικές», όπως – μάλλον κατ΄ ευφημισμό- υποστήριξαν πολλά ΜΜΕ, αλλά τον χρηματισμό, την εξαγορά, τη δωροδοκία και τη διενέργεια χειραγωγούμενων «επιστημονικών ερευνών» από επαγγελματίες της Υγείας (γιατροί και όχι μόνο) στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα Υγείας της Ελλάδας.
Οι Ιατρικοί Σύλλογοι της Ελλάδας απέναντι στις αποκαλύψεις τηρούν εκκωφαντική σιωπή, ο πολιτικός κόσμος παίζει το παιχνίδι του «ποιος είναι ο πιο διαφθαρμένος» και ουδείς δείχνει διατεθειμένος να ερευνήσει σε βάθος το τεράστιο – και πλέον ομολογημένο – σκάνδαλο διαφθοράς στην Υγεία.
Πόσοι και ποιοι Έλληνες επαγγελματίες της Υγείας συμμετείχαν στο άθλιο κύκλωμα και τι μέτρα θα παρθούν ώστε να σταματήσουν οι χυδαίες πρακτικές κερδοσκοπίας πάνω στην υγεία των πολιτών, είναι τα βασικά ερωτήματα που προκύπτουν, καθώς η ΔΙΑΦΘΟΡΑ «φωτογραφίζεται» τόσο καθαρά στον εξωδικαστικό συμβιβασμό που ο εντοπισμός και η λογοδοσία των «πρωταγωνιστών» φαντάζει απλή υπόθεση.
Παραθέτουμε μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα του επίσημου «συμβιβασμού» που υπέγραψε η Novartis στις 25 Ιουνίου 2020:
«Από περίπου το 2012 έως το 2015, η Novartis Greece εφάρμοσε ένα πρόγραμμα διαφθοράς Επαγγελματιών της Υγείας με την παροχή υπερβολικών ευεργετημάτων και ακριβών ειδών. Στους Επαγγελματίες της Υγείας συμπεριλαμβάνονταν υπάλληλοι των κρατικών νοσοκομείων, των ελεγχόμενων από το κράτος νοσοκομείων και των κλινικών. Σκοπός (της Novartis) ήταν να αποκτήσει ένα ανάρμοστο πλεονέκτημα και να αυξήσει τις πωλήσεις του Lucentis στην Ελλάδα (σ.σ. πρόκειται για φάρμακο που τιμολογείται περίπου 700 ευρώ σήμερα). Επιπλέον, περίπου το 2009-2012, η Novartis Greece διεξήγαγε ορισμένες φάσεις IV και επιδημιολογικές μελέτες που είχαν ως κύριο σκοπό την προώθηση των πωλήσεων προϊόντων της Novartis στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα να γίνουν ανάρμοστες πληρωμές σε Επαγγελματίες της Υγείας.
» Η κατάχρηση φαινομενικά νόμιμων εκπαιδευτικών και επιστημονικών δραστηριοτήτων για ακατάλληλους σκοπούς περιελάμβαναν το franchise της Novartis Greece Ophthalmology («Ophtha)…
» Ορισμένοι υπάλληλοι της Novartis Greece Ophtha ταξινομούσαν τους Έλληνες Επαγγελματίες της Υγείας ανάλογα με τη συνταγογράφηση, την προτίμηση των προϊόντων της και τον όγκο τους, ενώ, ανάλογα με το πόσο πιθανό ήταν να συνταγογραφήσουν, τους παρείχαν κίνητρο «επένδυσης», ώστε να αυξήσουν τη χρήση προϊόντων της Novartis. Εσωτερικά στην εταιρεία αυτό περιγραφόταν ως «απόδοση της επένδυσης» (“ROI”) και το προσωπικό πωλήσεων και μάρκετινγκ ενθαρρυνόταν να προγραμματίζει τις δράσεις του, ώστε να μεγιστοποιήσει την «απόδοση της επένδυσης». Στα έγγραφα σχεδιασμού στρατηγικής του επιχειρηματικού franchise της Ophtha, το προσωπικό πωλήσεων θύμιζε στους Επαγγελματίες Υγείας την επένδυση και την υποχρέωση συνταγογράφησης. Εάν ένας Επαγγελματίας Υγείας δεν πληρούσε την απόδοση της επένδυσης, τότε οι «επενδύσεις» μειώνονταν ή τερματίζονταν.
» Το franchise της Novartis Greece Ophtha, έκανε κατάχρηση στις διεθνείς χορηγίες για συνέδρια, παρακινώντας τους Επαγγελματίες Υγείας να γράψουν συνταγές για το Lucentis, ένα φάρμακο για την αντιμετώπιση, μεταξύ άλλων, της ωχράς κηλίδας. Η Novartis Ελλάδας στόχευσε Έλληνες Επαγγελματίες Υγείας, τους οποίους όρισε ως “Κεντρικούς Διαμορφωτές Γνώμης” (σ.σ. Key Opinion Leaders, «KOLs») και πλήρωσε το κόστος για να παρακολουθήσουν συνέδρια, πολλά από τα οποία ξεπέρασαν τα $ 5.000 ανά Επαγγελματία Υγείας. Εσωτερικά έγγραφα από μέλη της Novartis Greece Ophtha franchise και πρακτικά συναντήσεων στο πλαίσιο της οφθαλμολογίας, δείχνουν ότι γινόταν λόγος για χρήση διεθνών συνεδρίων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων των Ηνωμένων Πολιτειών, προκειμένου να «υπονομευτεί η επιθετική πολιτική συνεδρίων της ανταγωνιστικής εταιρείας», και περιέγραφαν την ανάγκη να αυξηθεί η πίεση στους Επαγγελματίες Υγείας, ώστε να συνταγογραφούν το φάρμακο Lucentis. Στα έγγραφα υπήρξε συγκεκριμένη δήλωση που έλεγε ότι οι Επαγγελματίες Υγείας «πρέπει να καταλάβουν ότι η συμμετοχή τους σε [συγκεκριμένα συνέδρια στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη] θα ακυρωθεί, εάν η απόδοση των πωλήσεων δεν βελτιωθεί σημαντικά».
» Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι αντιπρόσωποι πωλήσεων ζητούσαν από τους Διαμορφωτές Γνώμης να συμφωνήσουν με την «καθόλου χρήση προϊόντων ενός ανταγωνιστή και τη συνολική συνεργασία με την εταιρεία» με αντάλλαγμα η Novartis Greece να εξετάσει το ενδεχόμενο «διπλού δώρου το 2014».
» Η Novartis Ελλάδας προχώρησε ακόμα στην αδόκιμη διεξαγωγή μελετών Φάσης IV και επιδημιολογικών μελετών. Οι κλινικές μελέτες της Φάσης IV έπρεπε να χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας του υπό μελέτη συνταγογραφούμενου φαρμάκου με δημοσίευση που να ανακοινώνει τα αποτελέσματα για την ενημέρωση της ιατρικής κοινότητας. Σε μια κλινική μελέτη φάσης IV, οι Επαγγελματίες Υγείας επιλέγονται από την Ομάδα Ιατρικών Υποθέσεων της Novartis. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, το προσωπικό πωλήσεων ήταν εκείνο που έκανε την επιλογή των Επαγγελματιών Υγείας, προκειμένου να προωθήσουν με ανάρμοστο τρόπο συγκεκριμένα προϊόντα ή να ανεβάσουν τις πωλήσεις από τις συνταγές.
» Όπως περιγράφεται σε εσωτερικό έλεγχο της Novartis το 2012, στις έρευνες Φάσης IV που διενήργησε η Novartis Greece, υπήρξε έλλειψη διαφάνειας στον σχεδιασμό και την εκτέλεση κλινικών μελετών στην Ελλάδα, τέτοιες που οι μελέτες δεν διασφάλιζαν τα στάνταρτ της «μη διαφημιστικής φύσης της μελέτης». Ο εσωτερικός έλεγχος εντόπισε πολλές ελλείψεις γύρω από τις μελέτες Φάσης IV που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα, όπως (1) διεξαγωγή των μελετών χωρίς ιατρική ή επιστημονική λογική και (2) ενδείξεις ότι οι μελέτες ήταν προωθητικές και σχεδιάστηκαν για να επιτύχουν εμπορικό πλεονέκτημα. Ο εσωτερικός έλεγχος διαπίστωσε επίσης αδυναμίες ελέγχου στη συλλογή δεδομένων και δημοσίευση των αποτελεσμάτων της μελέτης. Σε απάντηση στα ευρήματα του εσωτερικού ελέγχου, η Novartis Greece συμφώνησε να συμμετέχει σε ένα πλάνο «θεραπείας» των αδυναμιών…
»…Από τα 42.000 έντυπα κλινικής έρευνας, τα 25.500 είχαν λάθη. Περαιτέρω, μια ηχογράφηση συνομιλίας έδειξε ότι ορισμένοι υπάλληλοι της Novartis Ελλάδας γνώριζαν ότι ορισμένοι Επαγγελματίες Υγείας που συμμετείχαν στην έρευνα, πίστευαν ότι λάμβαναν πληρωμές ως αντάλλαγμα για τις συνταγές τους και όχι για το ρόλο τους στη μελέτη…
» Όπως περιγράφεται σε εσωτερικό έλεγχο της Novartis για το 2013, η Novartis Greece δεν είχε επίσης επαρκείς ελέγχους σχετικά με τις επιχορηγήσεις που παρείχε σε Επαγγελματίες Υγείας και μερικές φορές παρέχονταν χωρίς τη δέουσα επιμέλεια του παραλήπτη αλλά και χωρίς σαφείς λεπτομέρειες σχετικά με τη χρήση των επιχορηγήσεων.
» Κατά τη διάρκεια της σχετικής περιόδου, η Novartis πλούτισε παράνομα κατά 70,1 εκατομμύρια δολάρια από πωλήσεις στην Ελλάδα του φαρμάκου Lucentis και προϊόντων που σχετίζονται με τις μελέτες OBVIOUS και REGINA».
Οι παραπάνω πρακτικές διαφθοράς είναι κάποιες που παραδέχεται η Novartis στις Αμερικανικές Αρχές ότι διέπραξε στην Ελλάδα. Αυτόματα γεννιέται το ερώτημα, εάν δεν γινόταν ο «εξωδικαστικός συμβιβασμός», πόση μεγαλύτερη διαφθορά θα αποκαλυπτόταν από τις αρχές;
Από τον εξωδικαστικό συμβιβασμό προκύπτει ότι η διαφθορά στην Υγεία στην Ελλάδα γινόταν με κατευθυνόμενη συνταγογράφηση έναντι δώρων, επιχορηγήσεων, συμμετοχών σε ακριβά συνέδρια και συμμετοχή σε (δήθεν επιστημονικές) έρευνες.
Δεν είναι όμως μόνο αυτοί οι τρόποι που φαρμακευτικές εταιρείες μπορούν να παρέμβουν στην Υγεία…
Τα τελευταία χρόνια ξεφυτρώνουν Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που υποτίθεται ότι «αγωνίζονται» υπέρ ασθενών με συγκεκριμένες παθήσεις. Πρόκειται για ΜΚΟ που συστήνουν οι ίδιες οι φαρμακευτικές εταιρείες ή επιχορηγούν με πολλά χρήματα, στελεχώνονται με επαγγελματικά στελέχη ΜΚΟ (χωρίς να έχουν σχέση με τις παθήσεις για τις οποίες δήθεν «μάχονται») και ασκούν με διαφόρους τρόπους πιέσεις ώστε να προτιμούνται συγκεκριμένα φάρμακα.
Προνομιακοί χώροι για τέτοιου είδους παρεμβάσεις είναι ο καρκίνος και το AIDS, καθώς τα φάρμακα είναι πανάκριβα, ενώ οι εξελίξεις είναι συνεχείς. Αποτελεί μυστήριο, για παράδειγμα, το γεγονός ότι ενώ υπάρχουν νέα φάρμακα με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και λιγότερες παρενέργειες, πολλοί γιατροί επιμένουν σε παλαιότερα φάρμακα με την υποστήριξη (ή έστω την ανοχή) ΜΚΟ που υπό κανονικές συνθήκες θα έπρεπε να μάχονται για τα συμφέροντα των ασθενών και όχι για τη διατήρηση «μεριδίων» στην αγορά φαρμάκων. Θα επανέλθουμε στο θέμα πιο αναλυτικά.
Η υπόθεση διαφθοράς στην Υγεία μόλις έχει ανοίξει στη χώρα μας, έστω και με μία έρευνα που διεξήχθη στο εξωτερικό. Θα είναι απογοητευτικό να μην γίνει μια αποτελεσματική έρευνα και στην Ελλάδα, ώστε να ξεχωρίσουν οι γιατροί από τους εμπόρους της υγείας και να μπει ένα φρένο στις φαρμακευτικές εταιρείες που, όπως έδειξε ο «εξωδικαστικός συμβιβασμός» στις ΗΠΑ, αντιμετωπίζουν την Ελλάδα ως Ελντοράντο χρυσής κερδοσκοπίας.
——–
Το πλήρες κείμενο του εξωδικαστικού συμβιβασμού Novartis με το υπουργείο Δικαιοσύνης και την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ μπορείτε να διαβάσετε εδώ:
https://www.sec.gov/litigation/admin/2020/34-89149.pdf
Δημήτρης Καλαντζής
