Ενδοοικογενειακή Βία & Σύγχρονες Κοινωνίες

της Αγγελικής Καρδαρά.

Βία.

Άγρια.

Σκληρή.

Τραυματική.

Επώδυνη.

Επικίνδυνη.

Θανατηφόρα!

Βία λεκτική. Βία συναισθηματική. Βία σωματική. Βία σεξουαλική. Βία σε κάθε έκφανση και μορφή που καταρρακώνει την αξιοπρέπεια του ατόμου και παραβιάζει θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.

Ένα ακόμα άγριο έγκλημα σε βάρος γυναίκας έλαβε χώρα στην κλειστή τοπική κοινωνία (22-11-2020). 44χρονη γυναίκα κατέληξε, χτυπημένη στο κεφάλι από κυνηγετική καραμπίνα με φερόμενο ως δράστη τον σύζυγό της. Αυτόπτης μάρτυρας φέρεται να είναι η ανήλικη κόρη του θύματος, το έμμεσο επομένως θύμα του εγκλήματος, που αναγκάστηκε να βιώσει μία τόσο αιματηρή και βαθιά τραυματική για την ανθρώπινη ψυχή σκηνή (πόσο μάλιστα για την ανήλικη ψυχή) της δολοφονίας της μητέρας της και σύμφωνα με πληροφορίες ήταν εκείνη που ενημέρωσε σε κατάσταση σοκ τις αρχές. Συνεπώς, διαπιστώνουμε ότι η ενδοοικογενειακή βία έχει πολλά θύματα, άμεσα και έμμεσα, και οι επιπτώσεις της είναι οξύτατες και πολύ τραυματικές.

Ο φερόμενος ως δράστης, ο οποίος σύμφωνα με τα στοιχεία του αστυνομικού ρεπορτάζ, τσακωνόταν συχνά με τη γυναίκα του, φέρεται να στόχευσε στο κεφάλι της γυναίκας, πυροβολώντας την δύο φορές (βλ. σχετικό ρεπορτάζ Αλεξάνδρου Καλαφάτη στο ethnos gr).

Δυστυχώς η αρθρογραφία για το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας δεν σταματά, γιατί οι υποθέσεις που μας απασχολούν ερευνητικά είναι πολύ σοβαρές. Εάν μάλιστα λάβουμε υπ’ όψιν μας τις «σκοτεινές» υποθέσεις, δηλαδή όσες υποθέσεις δεν αποκαλύπτονται, καταλαβαίνουμε τη συνθετότητα και πολυπλοκότητα του προβλήματος.

Ξεκινώντας με τον ορισμό, ενδοοικογενειακή βία είναι κάθε μορφή βίας και παραμέλησης που ασκείται στο πλαίσιο της οικογενειακής ζωής. Ειδικότερα, η ενδοοικογενειακή βία περιλαμβάνει κάθε σωματική, λεκτική, σεξουαλική ή/ και ψυχολογική βία που ασκείται σε βάρος του θύματος από μέλη της οικογένειας. Ο όρος «οικογένεια» αναφέρεται σε μία ευρύτερη μορφή οικογένειας στην οποία περιλαμβάνονται και τα συντροφικά σχήματα Ως ενδοοικογενειακή βία ή βία στην οικογένεια εννοιολογείται ο οικονομικός έλεγχος και η σωματική, σεξουαλική, συναισθηματική και ψυχολογική κακοποίηση ενήλικων ή ανήλικων από άλλα μέλη της οικογένειάς τους καθώς και η βία των τωρινών ή προηγούμενων συντρόφων ή συζύγων.

Η ενδοοικογενειακή βία πλήττει κυρίως τα πιο ευάλωτα μέλη μίας οικογένειας πρωτίστως τις γυναίκες, τα παιδιά και τους υπερήλικες. Ιστορικά, από εγκληματολογική σκοπιά, η ενδοοικογενειακή βία εμφανίζει έναν σημαντικό αριθμό «σκοτεινής» εγκληματικότητας.

Επιχειρώντας μία ιστορική αναδρομή του φαινομένου πρέπει να σημειωθεί ότι η ενδοοικογενειακή βία, αρχικά ως βία κατά των παιδιών και στη συνέχεια ως συζυγική ή συντροφική βία, καταγράφεται ως κοινωνικό πρόβλημα στα τέλη του 19ού αιώνα. Το δημόσιο ενδιαφέρον είναι, ωστόσο, μικρής διάρκειας και περιορισμένης έκτασης. Μάλιστα, περιστατικά τα οποία εκτός οικογένειας χαρακτηρίζονταν ως εγκλήματα, παραδόξως όταν λάμβαναν χώρα στα στενά όρια του οίκου/ της οικογένειας μπορούσαν να εκληφθούν ως «θεμιτές συμπεριφορές». Μία αντίληψη που δυστυχώς βλέπουμε ότι επιβιώνει και στις σύγχρονες κοινωνίες, παρά την πρόοδό τους σε όλα τα επίπεδα, με δυσμενέστατες συνέπειες για τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας που υπομένουν ακόμα και για χρόνια ακραίες και απαράδεκτες συμπεριφορές. Μετά το 1960 οι διάφορες μορφές ενδοοικογενειακής βίας έγιναν περισσότερο ορατές όπως η σωματική κακοποίηση και η παραμέληση των παιδιών, αργότερα η κακοποίηση των γυναικών, η σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών και η κακοποίηση των υπερηλίκων. Στο τέλος του 20ού αιώνα, η ενδοοικογενειακή βία άρχισε να ενδιαφέρει ειδικότερα την επιστημονική κοινότητα. Βάσει στοιχείων από διαφορετικές πηγές (όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, το Συμβούλιο της Ευρώπης κ.λπ.) αποκαλύφθηκε ότι:

Μία στις τέσσερεις γυναίκες έχει υπάρξει σε κάποια φάση της ζωής της θύμα ενδοοικογενειακής βίας.
Δύο γυναίκες σκοτώνονται κάθε εβδομάδα από τον νυν ή τον προηγούμενο σύντροφό τους.
Εκατοντάδες παιδιά γνωρίζουν τη βία κάθε μέρα.
Τα εγκλήματα της ενδοοικογενειακής βίας αποτελούν το ένα τέταρτο των βίαιων εγκλημάτων^[1].

Τονίζουμε διαρκώς την ανάγκη ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας ώστε να μην ανέχεται περιστατικά βιαιοπραγιών αλλά να τα καταδικάζει απερίφραστα. Εξαιρετικά σημαντικό, στο πλαίσιο των εκστρατειών ενημέρωσης, να τονισθεί ότι κάθε γυναίκα που υφίσταται βία μέσα στην οικογένειά της κινδυνεύει και ότι και για τη δική της σωματική ακεραιότητα και τη διασφάλιση της ψυχικής της υγείας, όπως και των παιδιών της, είναι αναγκαίο να εγκαταλείψει το κακοποιητικό περιβάλλον. Το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα είναι να «σπάσει τη σιωπή της» και να απευθυνθεί στις αρμόδιες υπηρεσίες και στους επιστημονικούς φορείς που μπορούν να την καθοδηγήσουν και να την υποστηρίξουν.

Θεωρώ επίσης πολύ σημαντική μία εκστρατεία ενημέρωσης που να απευθύνεται σε όσους υιοθετούν κακοποιητικές συμπεριφορές μέσα στην οικογένειά τους. Να καταστεί κατανοητό ότι τέτοιου είδους συμπεριφορές είναι εγκληματικές και κοινωνικά μη αποδέκτες και να αναδειχθεί η αναγκαιότητα προγραμμάτων διαχείρισης θυμού και αντιμετώπισης των βίαιων εκρήξεών τους μέσω της παροχής βοήθειας από τους ειδικούς. Αυτή η παράμετρος είναι εξαιρετικά κρίσιμη κατ’ εμέ, διότι πολλές γυναίκες-θύματα ενδοοικογενειακής βίας δεν εγκαταλείπουν την οικογενειακή εστία, ή επιστρέφουν σε αυτήν πιστεύοντας στις υποσχέσεις των κακοποιητών τους ότι θα αλλάξουν συμπεριφορά, κάτι που στην πράξη δεν συμβαίνει και για να συμβεί είναι αναγκαίο να δοθεί η κατάλληλη βοήθεια.

Οι σύγχρονες κοινωνίες πρέπει να καταδικάσουν τη βία σε κάθε έκφανση και μορφή της. Δυστυχώς οι βίαιες συμπεριφορές αυξάνονται και ως ενεργά μέλη της κοινωνίας οφείλουμε να πάρουμε θέση καθιστώντας απολύτως σαφές ότι η βία, τόσο των λέξεων όσο και των πράξεων, δεν είναι ανεκτή, ούτε αποδεκτή. Η καταδίκη της λεκτικής βίας πρέπει να γίνει και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γιατί αυτή η βία των λέξεων που βλέπουμε τόσο έντονα να αποτυπώνεται στα social media και να επεκτείνεται μάλιστα μπορεί να προέρχεται, να μεταφέρεται ή να αναπαράγεται στις οικογένειες, στους εργασιακούς χώρους, στα σχολικά περιβάλλοντα κ.λπ. Συμπεριφορές όμως που παραβιάζουν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και φτάνουν στα όρια του κανιβαλισμού πρέπει να καταδικάζονται σε όποια περιβάλλοντα κι αν εκδηλώνονται, ακόμα και στο διαδικτυακό περιβάλλον.

Η ενδοοικογενειακή βία έχει βαθιές ρίζες και πολλές σκοτεινές πτυχές. Επομένως, πρέπει να αντιμετωπιστεί ολοκληρωμένα και με τρόπο ολιστικό. Ο ρόλος των ΜΜΕ με στόχο την ενημέρωση αλλά και την αφύπνιση είναι εξαιρετικά σημαντικός και αυτή την περίοδο. Το μήνυμα είναι πολύτιμο: «Η αγάπη δεν (πρέπει) να πονά».

Ολοκληρώνοντας, αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι το σπίτι δεν αποτελεί το ασφαλές καταφύγιο για όλους τους συνανθρώπους μας. Οι δύσκολες εξωτερικές συνθήκες δύναται να οδηγήσουν σε όξυνση της ενδοοικογενειακής βίας κυρίως σε περιβάλλοντα που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσλειτουργίες και χρήζουν υποστήριξης και βοήθειας. Ας μην επιτρέψουμε, επομένως, να γίνει το σπίτι φυλακή για συνανθρώπους μας που είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας και δεν ξέρουν πώς να αντιδράσουν ή φοβούνται να μιλήσουν.

Ειδικά για τις γυναίκες που κακοποιούνται, η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων μας ενημερώνει ότι λειτουργούν:

-42 Συμβουλευτικά Κέντρα για Γυναίκες Θύματα Βίας ή και Πολλαπλών Διακρίσεων σε όλη την Ελλάδα.

-Τηλεφωνική γραμμή 15900, 24ώρης μάλιστα λειτουργίας.

-20 Ξενώνες Φιλοξενίας.

Κάθε γυναίκα που βιώνει περιστατικά βίας (έμφυλη ή ενδοοικογενειακή) μπορεί να καλέσει στην τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 ή να στείλει email στο: sos15900@isotita.gr

Επίσης, μπορεί να απευθυνθεί στα κατά τόπους Συμβουλευτικά Κέντρα.

Πληροφορίες για τους τρόπους επικοινωνίας με τα Συμβουλευτικά Κέντρα και τις διευθύνσεις, μπορείτε να βρείτε στις ιστοσελίδες http://www.isotita.gr και http://www.womensos.gr

[1] Μηλιώνη, Φ. «Βία ενδοοικογενειακή» στο (2018) «Ανήλικος» στο Σπινέλλη, Κ.Δ. Κουράκης, Ν. Κρανιδιώτη, Μ.Π. επ.. ΛΕΞΙΚΟ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ. Αθήνα: Τόπος, σσ. 147-149.

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.