της Αγγελικής Καρδαρά.
Μία πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη μου παραχώρησε για το postmodern η Πολιτική Αναλύτρια στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κ. Χριστιάνα Αποσκίτη, μέσα από την οποία πιστεύω ότι αναδείχθηκαν καίρια ζητήματα τα οποία αποτελούν αντικείμενο συστηματικής μελέτης και εξέτασης από την επιστημονική κοινότητα και παράλληλα προβληματίζουν τα μέλη των σύγχρονων κοινωνιών.
Συζητήσαμε, μεταξύ άλλων, για τη θέση της γυναίκας αλλά και ανήλικων ατόμων στις τρομοκρατικές οργανώσεις και για τον ρόλο που υιοθετούν σε αυτές, για το φλέγον και διαχρονικό ερώτημα «Ελευθερία vs Ασφάλεια» και ειδικότερα για το πώς η προστασία της δημόσιας ασφάλειας δεν θα οδηγήσει σε παραβίαση των προσωπικών δεδομένων, προκειμένου να διασφαλιστούν και τα δύο αυτά πολύτιμα αγαθά -δημόσια ασφάλεια και προσωπικά δεδομένα των πολιτών- στη σύγχρονη εποχή με τις διαφοροποιήσεις που υφίσταται.
Τα χαρακτηριζόμενα «εγκλήματα τιμής» στις μουσουλμανικές χώρες, καθώς και οι επιθέσεις με οξύ, με αναφορά στην πολύ σοβαρή υπόθεση η οποία απασχόλησε τα εγκληματολογικά χρονικά και τα ΜΜΕ στη χώρα μας τον Μάιο του 2020, σε βάρος νεαρής γυναίκας που δέχτηκε επίθεση με οξύ σε πρόσωπο και σώμα, αποτέλεσαν επίσης αντικείμενο διερεύνησής μας στη συνέντευξη που ακολουθεί.
Ένα ακόμα θέμα που μας απασχόλησε ήταν η εκπαίδευση στις φυλακές και στο σημείο αυτό η κ. Αποσκίτη μοιράστηκε μαζί μας την πολύτιμη εμπειρία της από την Αγγλία. Τέλος εστιάσαμε το ερευνητικό μας ενδιαφέρον στο έγκλημα και το εγκληματικό φαινόμενο στη σημερινή εποχή όπου οι κοινωνίες έρχονται αντιμέτωπες με τη σφοδρή υγειονομική κρίση, η οποία ασκεί τις δικές της ισχυρές επιδράσεις σε όλους τους τομείς ζωής και δράσης μας και, αναμφίβολα, η συζήτηση της επόμενης μέρας είναι σκόπιμο να εξετάσει πώς θα περιορίσουμε τις αρνητικές συνέπειες αυτής της νέας κρίσης σε κομβικούς τομείς.
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Η Χριστιάνα Αποσκίτη αποφοίτησε από το Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης το 2010, συνέχισε τις σπουδές της σε μεταπτυχιακό επίπεδο με αντικείμενο τις Ευρωπαϊκές και Διεθνείς Σχέσεις στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ). Στη συνέχεια εργάστηκε στον τομέα της ναυτιλίας για ένα χρόνο, στη Vedelmar Shipping S.A. Tο 2014 αποφάσισε να ακολουθήσει ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα στο Ηνωμένο Βασίλειο, στο Πανεπιστήμιο του Cambridge με αντικείμενο την Εγκληματολογία. Ακολούθησαν πρακτικές ασκήσεις στην Κένυα και στο Παρίσι σε Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και στις Βρυξέλλες, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην Αντιτρομοκρατική υπηρεσία της Γενικής Διεύθυνσης Εσωτερικών Υποθέσεων και Μετανάστευσης (Directorate General for Migration and Home Affairs, DG HOME). Συνεχίζει να εργάζεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο DG HOME, ως πολιτική αναλύτρια σε θέματα ασφαλείας και πιο συγκεκριμένα στη συνεργασία μεταξύ κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τρίτων χωρών στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και σοβαρού εγκλήματος.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
- Κυρία Αποσκίτη, ήταν μεγάλη τιμή και χαρά για μένα το ότι συμμετείχατε στις 31-10-2020 από το Βέλγιο, όπου ζείτε και εργάζεστε, στο εξ αποστάσεως σεμιναριακό μάθημα του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος «Φυλακή και Γλώσσα» στο οποίο ήμουν Εισηγήτρια και είχαμε μάλιστα την ευκαιρία να μάθουμε ορισμένα πράγματα για την ενδιαφέρουσα πορεία σας, για την οποία θα συζητήσουμε εκτενέστερα εδώ. Κατ’ αρχάς πείτε μας πού εργάζεστε σήμερα, ποιος ακριβώς είναι ο τομέας που έχετε αναλάβει και ποιες οι αρμοδιότητές σας;
Αρχικά θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την πρόσκληση σε αυτήν τη συνέντευξη. Χάρηκα ιδιαίτερα που μας δόθηκε η ευκαιρία να γνωριστούμε στο πλαίσιο του σεμιναρίου Φυλακή και Γλώσσα στο οποίο ήσασταν εισηγήτρια.
Σήμερα εργάζομαι ως πολιτική αναλύτρια στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στη Γενική Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων και Μετανάστευσης (Directorate General for Migration and Home Affairs (DG HOME), στη Διεύθυνση που ασχολείται με θέματα ασφάλειας, στις Βρυξέλλες. Από τον Οκτώβριο του 2017 απασχολούμαι στο Τμήμα Αστυνομικής Συνεργασίας και Ανταλλαγής Πληροφοριών. Πιο συγκεκριμένα, εργάζομαι σε θέματα που αφορούν στη χρήση των δεδομένων που περιέχονται στις καταστάσεις ονομάτων επιβατών (Passenger Name Records (PNR)) για την πρόληψη, ανίχνευση, διερεύνηση και δίωξη τρομοκρατικών και σοβαρών εγκλημάτων.
Το αντικείμενο αυτό έχει μια εσωτερική (εντός της Ε.E) αλλά και εξωτερική πλευρά. Όσον αφορά την εσωτερική, ασχολούμαι με την εφαρμογή της οδηγίας για τη χρήση των δεδομένων που περιέχονται στις καταστάσεις ονομάτων επιβατών (PNR Directive 2016/681). Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) έπρεπε να θέσουν σε ισχύ τις νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις της παρούσας οδηγίας έως τις 25 Μάϊου 2018. Οι αρμοδιότητές μου, μεταξύ άλλων, αφορούν στην παροχή πληροφορίων στα κράτη μέλη σχετικά με την ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας και την προετοιμασία εγγράφων καθοδήγησης. Σε ότι αφορά την εξωτερική πλευρά του συγκεκριμένου θέματος, αρχικά να σας αναφέρω ότι για την επεξεργασία και διαβίβαση των δεδομένων αυτών σε χώρες εκτός της Ε.Ε είναι απαραίτητο να συναφθούν διμερείς συμφωνίες. Η Ε.E σύναψε συμφωνίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και την Αυστραλία το 2012, σύμφωνα με τις οποίες, τα μέρη οφείλουν να επανεξετάσουν την εφαρμογή τους αλλά και να τις αξιολογούν ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Συμμετείχα ενεργά στην επανεξέταση και αξιολόγηση των συμφωνιών αυτών, αλλά και σε διεθνείς διαπραγματεύσεις με τρίτες χώρες, για τη χρήση και τη διαβίβαση των δεδομένων των επιβατών με σκοπό την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του σοβαρού εγκλήματος.
- Θα μας μιλήσετε για τις σπουδές σας; Τι αποκομίσατε από αυτές και πώς, τελικά, αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τον νευραλγικό τομέα της ασφάλειας;
Μετά τις σπουδές μου στο Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών το 2010, αποφάσισα να παρακολουθήσω το μεταπτυχιακό πρόγραμμα του ΕΚΠΑ στις Ευρωπαϊκές και Διεθνείς Σπουδές. Κατά τη διάρκεια του μεταπτυχιακού μου, εμβάθυνα περισσότερο σε θέματα που αφορούσαν στην ασφάλεια στην Ε.Ε και συγκεκριμένα στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Το 2015 αποφάσισα να συνεχίσω τις σπουδές μου σε μεταπτυχιακό επίπεδο στην Αγγλία, στο Πανεπιστήμιο του Cambridge στον τομέα της Εγκληματολογίας. Ο διεπιστημονικός και πολυσύνθετος αυτός κλάδος μου έδωσε τη δυνατότητα να μελετήσω εις βάθος διάφορα θέματα που άπτονται της επιστήμης της εγκληματολογίας αλλά πιο συγκεκριμένα σε θεματικές που με ενδιέφεραν, όπως οι γενεσιουργοί παράγοντες που οδηγούν κάποιον σε μια εγκληματική πράξη, οι συνθήκες στα καταστήματα κράτησης, ο ρόλος που διαδραματίζει ο σωφρονισμός στην επανένταξη των αποφυλακισμένων στην κοινωνία και η αποκατάσταση βλάβης στο θύμα.
Μετά από μια σύντομη εθελοντική εργασία στην Κένυα, εργάστηκα για έξι μήνες στη Μη Κυβερνητική Οργάνωση, European Forum for Urban Security (Efus), στο Παρίσι. Εκεί είδα τη διαδικασία (πρακτικής εφαρμογής) και υλοποίησης προγραμμάτων επιδοτούμενων από την Ε.Ε καθώς και τον τρόπο με τον οποίο δήμοι και κοινότητες κρατών μελών τα αξιοποιούν για τη καταπολέμηση της ριζοσπαστικοποίησης αλλά και, για τη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ αστυνομίας και πολιτών. Επόμενο βήμα ήταν η πρακτική άσκηση στην Αντιτρομοκρατική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην DG HOME, στις Βρυξέλλες.
- Σχετικά με την εθελοντική σας εργασία στην Κένυα, τι θα μπορούσατε να μας πείτε;
Κατά τη διάρκεια της σύντομης παραμονής μου στο Ναϊρόμπι, εργάστηκα εθελοντικά σε μια ομάδα της οποίας σκοπός ήταν η αύξηση συμμετοχής των παιδιών και ειδικά των κοριτσιών στην εκπαίδευση. Στην Κένυα τα κορίτσια κατά τη διάρκεια της έμμηνου ρύσης ενδέχεται να μην πάνε στο σχολείο, ελλείψει των απαραίτητων σκευασμάτων για την τήρηση υγιεινής. Ένα ακόμα πρόβλημα είναι οι καιρικές συνθήκες, όπως για παράδειγμα οι καταρρακτώδεις βροχές, αφού το σχολείο μπορεί να είναι μη εύκολα προσβάσιμο για όλους με τα πόδια. Έτσι η ομάδα μας ήθελε να επενδύσει σε τοπικές επιχειρήσεις, ώστε αυτές να μπορούν να προσφέρουν π.χ. σκευάσματα υγιεινής στα κορίτσια και ποδήλατα στα παιδιά, προκειμένου να τους δοθεί η δυνατότητα να παρακολουθούν τα μαθήματά τους καθημερινά. Για να το καταφέρουμε αυτό, συνομιλήσαμε με παιδιά αλλά και με επιχειρήσεις, ακούσαμε τις ανάγκες τους και συζητήσαμε τους τρόπους με τους οποίους μπορούσαμε να βοηθήσουμε, ώστε αυτές να καλυφθούν.
- Το αντικείμενο της τωρινής σας εργασίας και οι επιστημονικές σας δράσεις άπτονται του φλέγοντος και διαχρονικού ερωτήματος «Ελευθερία vs Ασφάλεια», όπως μου αναφέρατε. Πού καταλήγετε ερευνητικά για αυτές τις δύο έννοιες και την ισορροπία μεταξύ τους;
Θεωρητικά και ερευνητικά η συγκεκριμένη θεματική άπτεται πολλών τομέων. Προσεγγίζοντάς την καθαρά πρακτικά, θα ήθελα να σας αναφέρω ένα παράδειγμα από την καθημερινή μου ενασχόληση με το PNR.
Η Ε.Ε έχει υπογράψει συμφωνίες για τη διαβίβαση και επεξεργασία δεδομένων από τις καταστάσεις με τα ονόματα των επιβατών – και, μόλις πρόσφατα, με το Ηνωμένο Βασίλειο- για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του σοβαρού εγκλήματος. Είχε διαπραγματευτεί και μια αντίστοιχη συμφωνία με τον Καναδά το 2012 και το σχέδιο αυτής στάλθηκε στο Δικαστήριο της Ε.Ε, για τη γνωμοδότησή του σχετικά με το αν είναι συμβατό με το Άρθρο 16 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και με τα άρθρα 7, 8 και 52, παράγραφος 1, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διατάξεις σχετικές με την προστασία προσωπικών δεδομένων και τον σεβασμό της ιδιωτικής ζωής. Η σχεδιαζόμενη συμφωνία μεταξύ του Καναδά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει δύο συστατικά στοιχεία: το πρώτο αφορά την ανάγκη προστασίας της δημόσιας ασφάλειας και το δεύτερο την προστασία των δεδομένων που προέρχονται από τις καταστάσεις με τα ονόματα των επιβατών. Στη γνωμοδότησή του το Δικαστήριο της Ε.Ε αποφάνθηκε ότι τα στοιχεία αυτά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους και ότι αμφότερα έχουν ουσιώδη σημασία. Το σχέδιο συμφωνίας δεν μπορούσε να συναφθεί ως είχε, δεδομένου ότι κάποιες διατάξεις του είναι ασυμβίβαστες με τα θεμελιώδη δικαιώματα που αναγνωρίζονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, και ιδίως με το δικαίωμα προστασίας των δεδομένων και σεβασμού της ιδιωτικής ζωής. Ως συνέπεια της γνωμοδότησης του Δικαστηρίου, η συμφωνία τέθηκε σε επαναδιαπραγμάτευση, αλλά ακόμα δεν έχει υπογραφεί ή τεθεί σε ισχύ.
Οι προβληματισμοί αυτοί δεν απασχολούν μόνο τους δικαστές, αλλά εγείρουν ερωτήματα σε συζητήσεις στο Ευρωκοινοβούλιο ή ακόμα και σε «καθημερινές» αποφάσεις της διοίκησης και των αστυνομικών αρχών. Από τη μία είναι αναγκαία η προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, από την άλλη όμως η ανταλλαγή πληροφοριών αποτελεί κλειδί για την αποτροπή μιας τρομοκρατικής επίθεσης, η οποία μπορεί να κοστίσει τη ζωή σε δεκάδες έως και χιλιάδες ανθρώπους. Ποια τεχνολογική/πληροφορική εφαρμογή συμβιβάζει τελικά καλύτερα την ανάγκη για συλλογική ασφάλεια και προστασία της ιδιωτικότητας; Οι επιπτώσεις της εσωτερικής ασφάλειας στις προσωπικές ελευθερίες, καθώς και ο ρόλος της τεχνολογίας και της ανταλλαγής πληροφοριών στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και του σοβαρού εγκλήματος δημιουργούν έντονες συζητήσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο μεταξύ όλων των άμεσα εμπλεκόμενων. Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις ή απαντήσεις. Από την προσωπική μου εμπειρία στη θέση που εργάζομαι, παρατηρώ ότι η ισορροπία επιτυγχάνεται μέσα από τη συνεργασία, τη συναίνεση και διάθεση για διάλογο όλων των μερών.
- Μεταξύ των ερευνητικών σας ενδιαφερόντων είναι και η διερεύνηση της θέσης των γυναικών και των παιδιών στις τρομοκρατικές οργανώσεις. Ποιες είναι οι κύριες διαπιστώσεις σας;
Στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού μου στην Αγγλία είχα ερευνήσει πρώτον, τους τρόπους με τους οποίους κάποιες τρομοκρατικές οργανώσεις χρησιμοποιούν γυναίκες και παιδιά και δεύτερον, τους λόγους για τους οποίους μερικές γυναίκες επιλέγουν να συμμετέχουν σε αυτές.
Σχετικά με το πρώτο σκέλος της έρευνας μου, οι τρόποι είναι αρκετοί και ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία των παιδιών/γυναικών και, με την τρομοκρατική οργάνωση. Παραδείγματος χάριν, σε κάποιες τρομοκρατικές οργανώσεις οι γυναίκες χρησιμοποιούνταν, κατά βάση, σαν υπηρέτριες του σεξ ή/και σκλάβες. Επίσης, αρκετές εκτελούν χρέη νοσοκόμων και παρέχουν βοήθεια σε άλλα μέλη της οργάνωσης. Έχει ακόμα παρατηρηθεί οι γυναίκες, αλλά και τα παιδιά, να βοηθούν σε διάφορες εργασίες όπως στην προετοιμασία φαγητού και σε καλλιεργητικές εργασίες. Επιπροσθέτως ο ρόλος τους δεν είναι αμελητέος ακόμα και σε πιο μαχητικές θέσεις, καθώς έχουν καταγραφεί περιστατικά όπου έχουν μεταφέρει πυρομαχικά, ναρκωτικά κ.ά. Σύνηθες φαινόμενο είναι οι γυναίκες και τα παιδιά να συμμετέχουν σε διάφορες επιθέσεις (π.χ. αυτοκτονίας), να δρουν ως κατάσκοποι αλλά και ως πληροφοριοδότες. Κατά πολλούς ερευνητές, τα παιδιά είναι πιο εύκολο να χειραγωγηθούν, να εκπαιδευτούν, να απαχθούν, και ταυτόχρονα πιο δύσκολο να συλληφθούν καθότι θεωρείται πως δύσκολα μπορεί κάποιος να υποψιαστεί ότι αποτελούν μέλη τρομοκρατικών οργανώσεων.
Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της μεταπτυχιακής μου έρευνας, οι μελέτες δείχνουν ότι οι λόγοι για τους οποίους οι γυναίκες επιλέγουν να συμμετέχουν σε τέτοιες οργανώσεις ποικίλλουν. Ενδεικτικά αναφέρω τη συμμετοχή τους προκειμένου να έχουν κάποιου είδους προστασία, για να δραπετεύσουν από το σπίτι τους καθότι υπήρξαν θύματα κακοποίησης (σωματικής είτε/και λεκτικής, ψυχολογικής). Επίσης, συμμετέχουν για λόγους τιμής, εκδίκησης, υποχρέωσης, απόκτησης δύναμης ή χρηματικού βραβείου, ή για να αναλάβουν έναν ρόλο υποστηρικτικό σε κάποιον/α που εκτιμούν πολύ, το οποίο έγινε/είναι μέλος της οργάνωσης.
- Ένα ακόμα πολύ ενδιαφέρον ζήτημα, με το οποίο έχετε ασχοληθεί ερευνητικά, είναι τα «εγκλήματα τιμής» στις μουσουλμανικές χώρες. Θα μπορούσατε να μας αναφέρετε τα ερευνητικά σας πορίσματα για την πολύ σοβαρή αυτή μορφή εγκληματικότητας;
Τα εγκλήματα τιμής συνήθως καταγράφονται σε κοινωνίες οι οποίες χαρακτηρίζονται ως πατριαρχικές και στις οποίες η ιεραρχική δομή της οικογένειας, η ανισότητα των φύλων, η ανεπάρκεια του κράτους δικαίου είναι εμφανής. Τα εγκλήματα αυτά στρέφονται συνήθως κατά των γυναικών αλλά και των ανδρών, μεταξύ των οποίων ομοφυλόφιλοι ή άτομα που ξεφεύγουν από τους κοινωνικούς ή οικογενειακούς «κανόνες». Ο ακριβής αριθμός τέτοιου είδους εγκλημάτων είναι δύσκολα μετρήσιμος, καθώς σε πολλές περιπτώσεις καταγράφονται ως αυτοκτονίες ή ατυχήματα.
Ο ρόλος της γυναίκας στις κοινωνίες αυτές περιορίζεται στην τεκνοποίηση και την ανατροφή των παιδιών. Οι γυναίκες θεωρούνται και αντιμετωπίζονται ως ιδιοκτησία του άντρα. Ταυτόχρονα θεωρούνται και επικίνδυνες, γιατί μπορεί να ατιμάσουν την οικογένειά τους με διάφορους τρόπους, π.χ. να θελήσουν να πάρουν διαζύγιο, να έχουν προγαμιαίες σχέσεις, να απατήσουν τον σύζυγό τους κ.ά. Αυτό οδηγεί σε μια άτυπα ιερή υποχρέωση των μελών της οικογένειας να τιμωρήσουν τα άτομα τα οποία ατιμάζουν το όνομά της.
Η συμπεριφορά λοιπόν που απειλεί την κυριαρχία ενός άνδρα σε αυτές τις κοινωνίες ή την ταυτότητα της οικογένειας στο κοινωνικό σύνολο, αντιμετωπίζεται με τρόπους που κρίνονται απαραίτητοι για την αποκατάσταση της τιμής της οικογένειας (δολοφονία, κακοποίηση, ταφή, λιθοβολισμό των θυμάτων κ.ά). Σαφέστατα όμως δεν είναι μόνο οι άντρες (οι «κεφαλές» των οικογενειών) οι οποίοι έχουν αυτό το αίσθημα αποκατάστασης τιμής. Σε πολλές περιπτώσεις οι γυναίκες έχουν αναλάβει οι ίδιες την τιμωρία, οργανώσει ή/και προτείνει τη δολοφονία ενός μέλους της οικογένειας, επειδή το άτομο αυτό προσέβαλε την τιμή της.
Πολλοί αποδίδουν τα εγκλήματα αυτά ως αποτέλεσμα φονταμενταλιστικών πεποιθήσεων, συχνά επικαλούμενοι σχέση με το Ισλάμ. Όμως τα εγκλήματα τιμής καταγράφονται και σε χώρες οι οποίες κάθε άλλο παρά μουσουλμανικές είναι (π.χ. χώρες της Λατινικής Αμερικής και Ευρώπης). Κατά συνέπεια, το Ισλάμ δεν θα πρέπει να βρίσκεται αυτομάτως απόλυτα υπόλογο για τέτοιου είδους εγκλήματα. Σήμερα τα εγκλήματα αυτά καταγράφονται σε διάφορες χώρες της Ασίας, της Αφρικής αλλά και των Βαλκανίων. Ένα θέμα που θα είχε εξαιρετικά ενδιαφέρον για περισσότερη έρευνα είναι η θέση της κοινωνίας ως προς αυτά τα εγκλήματα π.χ. ο κοινωνικός περίγυρος ενδέχεται να τα ανέχεται, επιβραβεύει, δικαιολογεί και να μην τα αποδοκιμάζει ή καταδικάζει.
- Έχετε στοιχεία για τις επιθέσεις με οξύ σε βάρος γυναικών αλλά και κοριτσιών; Πρόκειται για ένα πολυδιάστατο θέμα που απασχόλησε, όπως γνωρίζετε, πρόσφατα και τη χώρα μας, προβλημάτισε τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία και έτυχε εκτενούς κάλυψης από τα ΜΜΕ, μετά την επίθεση με οξύ που δέχτηκε νεαρή γυναίκα τον Μάιο του 2020;
Όσον αφορά τις επιθέσεις με οξύ, αποτελούν μια εξαιρετικά αποτρόπαιη, βίαιη, τιμωρητική και εκδικητική μορφή εγκληματικότητας που έχουν ως σκοπό να στιγματίσουν μόνιμα την εικόνα και την ταυτότητα του θύματος. Τα κίνητρα πίσω από αυτές τις επιθέσεις ποικίλλουν. Πρόκειται για έγκλημα που ενδέχεται να έχει έμφυλο χαρακτήρα και να σχετίζεται με σεξουαλική αντιζηλία, εμμονή, αντιπαλότητα, ζητήματα ιδιοκτησίας ή και με δράσεις συμμοριών κ.ά. Οι επιθέσεις αυτές λαμβάνουν χώρα σε αρκετές περιοχές στον κόσμο (της Νότιας Ασίας, της Μέσης Ανατολής, αλλά και της Ευρώπης, συγκεκριμένα στο Ηνωμένο Βασίλειο). Σύμφωνα με το Acid Survivors Trust International, στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2018 καταγράφηκαν 501 επιθέσεις με οξύ και το 2017, ένα χρόνο νωρίτερα, 452. Δυστυχώς οι επιθέσεις αυτές συχνά δεν καταγγέλλονται. Όπως έχει παρατηρηθεί και σε άλλες μορφές επιθέσεων (βιασμός, ενδοοικογενειακή βία κλπ.) το θύμα ντρέπεται να μιλήσει ή φοβάται τα αντίποινα. Η ειδεχθής επίθεση που δέχτηκε πρόσφατα η γυναίκα στην Καλλιθέα, δείχνει να ήταν προσχεδιασμένη. Σεβόμενη το τεκμήριο της αθωότητας (καθότι τη στιγμή της συνέντευξης δεν έχει αποφανθεί το Δικαστήριο σχετικά με την ενοχή ή όχι της φερόμενης ως δράστριας) αναμένω και παρακολουθώ με μεγάλο ενδιαφέρον την εξέλιξη της υπόθεσης. Τέλος, εκτιμώ ότι είναι πολύ σημαντικό, όπως πολύ σωστά έχετε αναφέρει κ. Καρδαρά στο άρθρο σας, η κοινωνία να μη στιγματίζει τα θύματα αυτά και να μην τους στερεί δυνατότητες ισότιμης συμμετοχής σε αυτήν.
- Στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού σας προγράμματος σπουδών στην Εγκληματολογία, το οποίο πραγματοποιήσατε στην Αγγλία, αποκομίσατε πολύτιμη εμπειρία από την εκπαίδευση στις φυλακές. Πρόκειται, αναμφίβολα, για ένα θέμα που μας απασχολεί στο πλαίσιο των δράσεων στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος και θα ήθελα να μας καταθέσετε τη δική σας εμπειρία για το θέμα.
Συμμετείχα στο πρόγραμμα Learning Together, κατά τη διάρκεια του οποίου μεταπτυχιακοί φοιτητές και έγκλειστοι σε καταστήματα κράτησης είχαν την ευκαιρία να είναι συμμαθητές. Παρακολουθήσαμε μαθήματα σχετικά με την εγκληματολογία, όπως θεωρίες εγκληματολογίας, τον ρόλο του σωφρονισμού στην επανένταξη των αποφυλακισμένων στην κοινωνία κλπ. Είχαμε χωριστεί σε ομάδες μελέτης όπου η κάθε ομάδα απαρτιζόταν από δυο φοιτητές του Πανεπιστημίου, δύο έγκλειστους και έναν συντονιστή και, στο τέλος κάθε διάλεξης συζητούσαμε το αντικείμενο που μόλις διδαχθήκαμε.
Ίσως η πιο αποκαλυπτική εμπειρία που έχω ζήσει ποτέ. Συχνά, τα στερεότυπα που έχουμε στο μυαλό μας μεταμορφώνουν όποιον εγκληματεί σε κάποιον που είναι εντελώς έξω από τα κοινωνικά πρότυπα που μπορεί να έχουμε συνηθίσει. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος, εντυπωσιάστηκα από τις εξαιρετικές παρατηρήσεις των συμμαθητών μου από το κατάστημα κράτησης, από τη θέλησή τους για μάθηση και την επιθυμία τους να ενταχθούν στην κοινωνία μετά την αποφυλάκισή τους. Πολλοί εξ αυτών παρακολουθούσαν προπτυχιακά ή μεταπτυχιακά προγράμματα εξ αποστάσεως. Θυμάμαι έναν συγκεκριμένο συμφοιτητή ο οποίος μετά την αποφυλάκισή του συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. Σε συζητήσεις που είχαμε με τους συμμαθητές μου κατά τη διάρκεια του προγράμματος, θυμάμαι να εκφράζουν την αγωνία τους για το πώς θα καταφέρουν να επανενταχθούν στην κοινωνία και πώς θα μπορέσει η ίδια να τους αποδεχτεί. Είναι τρομερό να βλέπεις ανθρώπους να προσπαθούν τόσο πολύ για μια δεύτερη ευκαιρία και ακόμα περισσότερο για την αξιοποίησή της. Εύχομαι αυτό το πρόγραμμα να μπορέσει κάποια στιγμή να υλοποιηθεί και στη χώρα μας.
- Σε αυτήν τη νέα εποχή των προκλήσεων για τις σύγχρονες κοινωνίες που βρέθηκαν αντιμέτωπες με τη σφοδρή υγειονομική κρίση, εκτιμάτε ότι θα έχουμε αύξηση της εγκληματικότητας και σε ποιες ειδικά μορφές; Σε ποια σημεία η ελληνική κοινωνία θα μπορούσε να δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα;
Πολύ ενδιαφέρουσα πρόσφατη ανάλυση από την Europol, δείχνει πως οι εγκληματικές πράξεις προσαρμόζονται στη νέα πραγματικότητα. Παρότι προς το παρόν καταγράφεται μείωση της εγκληματικότητας σε κάποιους δείκτες (π.χ. μειωμένες διαρρήξεις, ληστείες κλπ.), έχει παρατηρηθεί μεγάλη αύξηση στις απάτες μέσω Διαδικτύου, στη διασπορά ψευδών ειδήσεων και θεωριών συνωμοσίας. Επίσης καταγράφηκε αύξηση της εκμετάλλευσης των παιδιών μέσω Διαδικτύου και της ενδοοικογενειακής βίας που συμπεριλαμβάνει τη βία κατά γυναικών, παιδιών και αντρών από οικεία πρόσωπα.
Εκτιμώ ότι ένα από τα θέματα που θα απασχολήσουν πιθανότατα στο εγγύς μέλλον είναι πως η μειωμένη (λόγω των συνθηκών) εγκληματικότητα σε κάποιους δείκτες θα αυξηθεί εκ νέου στο τέλος των περιοριστικών μέτρων. Επίσης σημαντικό θα είναι εκεί που παρατηρείται αύξηση (ενδοοικογενειακή βία, εκμετάλλευση παιδιών, κυβερνοέγκλημα) να δοθεί έμφαση όχι μόνο στην πρόληψη και αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων αλλά και στην υποστήριξη των θυμάτων.
- Ολοκληρώνοντας την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτησή μας, ποια είναι τα σχέδια σας για το μέλλον;
Παράλληλα με την εργασία μου, παρακολουθώ τα σεμινάρια του οργανισμού Περί Ψυχής στη Δικαστική Ψυχολογία και Εγκληματολογία. Με την ολοκλήρωση τους θα με οδηγήσουν στην απόκτηση σχετικού διπλώματος. Τα σχέδια μου για το μέλλον είναι πολλά. Θα ήθελα να ξεκινήσω ένα διδακτορικό και εφόσον το επιτρέψουν οι συγκυρίες και οι συνθήκες να επιστρέψω στην Ελλάδα.
- Κυρία Αποσκίτη, σας ευχαριστώ θερμά για την παραχώρηση της συνέντευξης και σας εύχομαι καλή συνέχεια στο έργο σας!
Κυρία Καρδαρά, σας ευχαριστώ και εγώ με τη σειρά μου για τη συζήτηση.
*Οι απόψεις που διατυπώνονται στην παρούσα συνέντευξη εκφράζουν την προσωπική άποψη της συνεντευξιαζόμενης.
Latest posts by Αγγελική Καρδαρά (see all)
- Έγκλημα στα Γλυκά Νερά και σκηνοθεσία στον τόπο του εγκλήματος (crimestaging) - February 22, 2023
- Έγκλημα στα Γλυκά Νερά και μιντιακές απεικονίσεις: μία ερευνητική προσέγγιση του Crime & MediaLab (ΚΕ.Μ.Ε.) - January 12, 2023
- Κακοποίηση ζώων συντροφιάς και άγριας ζωής στην Κύπρο και οι μιντιακές απεικονίσεις υποθέσεων - November 2, 2022
1 Comment