Προστασία ανηλίκων από εγκληματικές συμπεριφορές σε χώρους όπου θα έπρεπε να υπάρχει απόλυτη ασφάλεια

της Αγγελικής Καρδαρά.

Μία πολύ σοβαρή είδηση που απασχολεί τα ΜΜΕ τις τελευταίες ημέρες αφορά την καταγγελία σε βάρος τραυματιοφορέα, ο οποίος σύμφωνα με τα ρεπορτάζ φέρεται να προέβη σε ασελγείς πράξεις σε βάρος ανηλίκων εντός του νοσοκομείου. Για την υπόθεση έχει ήδη γίνει Ένορκη Διοικητική Εξέταση στο νοσοκομείο και σύμφωνα με το πόρισμα υπάρχουν σοβαρότατες ενδείξεις για την εν λόγω εγκληματική συμπεριφορά από τον εργαζόμενο. Ο εργαζόμενος έχει τεθεί σε αναστολή, ενώ σύμφωνα με το ρεπορτάζ το Υπουργείο Υγείας είναι ενήμερο για το θέμα και, όπως τονίζουν, δεν υπάρχει καμία ανοχή σε τέτοια περιστατικά[1].

Πρόκειται αναμφίβολα για μία πολύ σοβαρή υπόθεση, τις εξελίξεις της οποίας θα παρακολουθήσουμε στενά. Το σημείο που μας προβληματίζει εντόνως και είναι αναγκαίο να συζητηθεί πιο αναλυτικά είναι πώς οι ανήλικοι θα είναι απολύτως προστατευμένοι σε χώρους όπου τόσο ο ανήλικος όσο και οι γονείς του θεωρούν αυτονόητο και δεδομένο ότι το παιδί τους είναι ασφαλές, όπως είναι το νοσοκομείο, το σχολείο και λοιποί εκπαιδευτικοί χώροι, το γυμναστήριο και λοιποί προπονητικοί χώροι, η κατασκήνωση και χώροι ψυχαγωγίας. Αναφερόμαστε δηλαδή σε χώρους όπου οι γονείς εμπιστεύονται τα παιδιά τους για την κάλυψη πρωταρχικών και θεμελιωδών αναγκών τους ως προς την υγεία, την εκπαίδευση, την άθληση, την ψυχαγωγία τους. Συνεπώς, είναι αναγκαίο να απαλειφθεί και η παραμικρή «ευκαιρία» που έχει ο δράστης να απομονώσει τον ανήλικο/ την ανήλικη και να διαπράξει την εγκληματική του πράξη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι δράστες αυτών των αποτρόπαιων εγκλημάτων, συχνά, δεν είναι άγνωστοι του παιδιού-θύματος αλλά κινούνται στον οικείο του χώρο, είτε με τη μορφή συγγενικού προσώπου, είτε οικογενειακού φίλου, είτε με εκπαιδευτικό ρόλο ως δάσκαλοι/ εκπαιδευτές/ προπονητές. Επομένως, μπορεί ο δράστης να το προσεγγίσει πολύ εύκολα και να προβεί στις εγκληματικές του πράξεις, αφού το παιδί λόγω της σχέσης που έχει μαζί του, τον εμπιστεύεται, τον σέβεται ή ακόμα αισθάνεται φόβο. Τα δύο αυτά πολύ κρίσιμα στοιχεία, το ότι ο δράστης κινείται σε χώρους οικείους του παιδιού και το ότι το παιδί έχει μία σημαντική σχέση μαζί του -συγγένειας/ εμπιστοσύνης/ εξάρτησης κ.λπ., έχουν ως συνέπεια να είναι πιο εύκολο για τον δράστη να εγκληματήσει και ταυτόχρονα να διασφαλίσει τη σιωπή του θύματός του ακόμα και για πολλά χρονιά. Γι’ αυτό άλλωστε οι ειδικοί τονίζουν την ανάγκη να δίνουν οι γονείς μεγάλη προσοχή σε όποια, μικρή ή μεγάλη, αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού τους και την επίμονη άρνησή του να πάει σε έναν συγκεκριμένο χώρο (εκπαιδευτικό/ προπονητικό/ ψυχαγωγίας) και να παρακολουθήσει τα μαθήματά του. Το παιδί ακόμα και με τη σιωπή του μπορεί να «κραυγάζει» για βοήθεια!

Να αναφέρω στο σημείο αυτό ότι τον Νοέμβριο του 2017 στο postmodern.gr, με αφορμή μία πολύ σοβαρή υπόθεση εγκληματολογικού ενδιαφέροντος που είχε απασχολήσει με εκτενή ρεπορτάζ τα ΜΜΕ, είχαμε προχωρήσει σε μία αναλυτική συζήτηση με την κ. Όλγα Τζουραμάνη, Εγκληματολόγο, Ψυχολόγο και Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια, MSc in Criminology MSc in Integrative Counselling and Psychotherapy Llm(c) in Laws, υπ. Διδάκτορα Εγκληματολογίας του Πανεπιστήμιου Λευκωσίας. Accredited Lecturer/ University of Derby για το πολύ σοβαρό ζήτημα της κατάχρησης ανηλίκων σε ασέλγεια σε χώρους εκπαίδευσης (βλ. σχετικά Κατάχρηση ανηλίκων σε ασέλγεια σε χώρους εκπαίδευσης – Postmodern)

Στο παρόν άρθρο θα προβούμε σε μία συνοπτική ανάλυση των χαρακτηριστικών που συνθέτουν το προφίλ των παιδόφιλων, βάσει της προαναφερθείσας συνέντευξης, και θα συνεχίσουμε με έναν σχολιασμό ορισμένων σημαντικών σημείων που αφορούν την πρόληψη και έγκαιρη παρέμβαση, καθώς και την κατάθεση σκέψεων και προτάσεων.

Η κ. Τζουραμάνη είχε κάνει αρχικά μία σημαντική διάκριση μεταξύ παιδοφολίας και παιδεραστίας, σημειώνοντας ότι η παιδοφιλία είναι ένα είδος παραφιλίας (σεξουαλικής παρέκκλισης) που αφορά ένα έντονο, μη φυσιολογικό ενδιαφέρον προς τα παιδιά. Μας είχε εξηγήσει ότι είναι μία διαταραχή που χαρακτηρίζεται από επανειλημμένες, έντονες και σεξουαλικά διεγερτικές φαντασιώσεις, σεξουαλικές παρορμήσεις ή συμπεριφορές. Η παιδοφιλία είναι επίσης μία ψυχοσεξουαλική διαταραχή στην οποία το προτιμώμενο ή αποκλειστικό μέσο σεξουαλικής διέγερσης και ικανοποίησης είναι η φαντασίωση με παιδιά προεφηβικής ηλικίας (συνήθως 13 ετών και κάτω). Το ενδιαφέρον μπορεί να στρέφεται σε παιδιά του ίδιου φύλου ή σε παιδιά του άλλου φύλου. Κάποιοι παιδόφιλοι περιορίζουν τη συμπεριφορά τους στο να επιδεικνύουν τα γεννητικά τους όργανα ή να αυνανίζονται μπροστά στο παιδί ή να θωπεύουν ή να ξεντύνουν το παιδί χωρίς όμως να έχουν επαφή με τα γεννητικά όργανα του παιδιού. Ο παιδεραστής από την πλευρά του, δεν αφήνει τις ορμές του με παιδιά μόνο στη σφαίρα της φαντασίας του, αλλά προβαίνει και στην πραγματοποίηση τους. Άρα, παιδόφιλος μπορεί να χαρακτηριστεί κάποιος που διεγείρεται σεξουαλικά από ανήλικα παιδιά, έχει ερωτικές φαντασιώσεις που περιλαμβάνουν παιδιά και όλα όσα αναφέραμε παραπάνω. Από τη στιγμή όμως που το εν λόγω άτομο ασελγήσει πάνω σε ανήλικο τότε θεωρείται και παιδεραστής και όχι απλά παιδόφιλος. Με δυο λόγια η διαφορά του ενός χαρακτηρισμού από τον άλλο είναι ότι ο όρος «παιδοφιλία» δεν περιλαμβάνει απαραίτητα την προσπάθεια σεξουαλικής επαφής με ανήλικο, ενώ ο πιο ειδικός όρος «παιδεραστία» αναφέρεται ακριβώς στην σεξουαλική πράξη.

Οι παιδόφιλοι, όπως είχε αναφέρει η κ. Τζουραμάνη, τείνουν να έχουν ναρκισσιστικά και αντικοινωνικά (ψυχοπαθητικά) χαρακτηριστικά. Δεν έχουν ενσυναίσθηση για τα θύματά τους, ούτε μετανοούν για τις πράξεις τους. Το συγκεκριμένο στοιχείο της μη ενσυναίσθησης, σε συνειδησιακό επίπεδο, αλλά και της μη αποδοχής και της συνακόλουθης προσπάθειας απαξίωσης της ποινικής και κοινωνικής απαξίας της πράξης, έχει αναδειχθεί και από τις συνεντεύξεις και μαρτυρίες σεξουαλικών εγκληματιών, που έχουμε παρουσιάσει στο pm. Πρόκειται αναμφίβολα για ένα πολύ σοβαρό στοιχείο, καθώς για να υπάρξει τροποποίηση της συμπεριφοράς πρέπει να υπάρξει πρώτα συνειδητοποίηση της πράξης και αποδοχή της.

Ως προς τη σκιαγράφηση του εγκληματικού προφίλ των παιδόφιλων, η κ. Τζουραμάνη είχε επισημάνει ότι η σεξουαλική δραστηριότητα με παιδιά υποδηλώνει ελευθερία δράσης με ατιμωρησία. Αυξάνει στον δράστη την αίσθηση του άτρωτου και της παντοδυναμίας. Αψηφώντας τους κανόνες, ο παιδόφιλος βιώνει μια υπερέκκριση αδρεναλίνης. Ο παιδόφιλος συχνά «προβάλλει» πλευρές του εαυτού του στα παιδιά με τα οποία σχετίζεται και τα κάνει να φέρονται σύμφωνα μ’ αυτές τις προβολές, αποδίδοντάς τους δηλαδή χαρακτηριστικά και συμπεριφορές που στην πραγματικότητα ανήκουν στον ίδιο.

Ως προς τη μεθοδολογία προσέγγισης των παιδόφιλων,είχαν υπογραμμισθεί στη συνέντευξη τα ακόλουθα, πολύ σημαντικά, στοιχεία: ο παιδόφιλος συχνάζει σε χώρους με παιδιά, παιδικές χαρές, εμπορικά κέντρα κ.λπ. και προτιμά τις παιδικές ενασχολήσεις και παιχνίδια. Επιπλέον χρησιμοποιεί τα ηλεκτρονικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προκειμένου να αποκτήσει πρόσβαση σε αυτά, ενώ ενδέχεται να προσποιείται τον έφηβο. Εργάζεται με παιδιά ή σε χώρους που συχνάζουν αυτά (σχολεία, αθλητικά κέντρα, παιδότοποι, κ.λπ.). Μπορεί επίσης να προσφέρει εθελοντική εργασία σε αυτά τα μέρη. Στοχεύει, κατά περίπτωση, σε συγκεκριμένες ηλικίες και φύλο. Συνήθως σε παιδιά προεφηβικής ηλικίας, όταν δηλαδή δεν έχουν ακόμα σεξουαλικές εμπειρίες, αλλά Πολλές φορές μάλιστα καταφέρνει να κερδίσει την εμπιστοσύνη των παιδιών, αλλά και των γονέων. Προσπαθεί να γίνει φίλος με το παιδί μέσω της ενίσχυσης της αυτοεκτίμησής του. Στοχεύει στην ανάγκη τους να ακουστούν και να βρεθεί κάποιος που τα καταλαβαίνει. Δρα μεθοδικά και με υπομονή. Πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό στοιχείο που πρέπει να μας απασχολήσει εκτενώς και να αναδείξουμε, το γεγονός ότι ο δράστης μπορεί να έχει καταφέρει να κερδίσει την εμπιστοσύνη ακόμα και τη φιλία γονέων -παιδιών, με αποτέλεσμα να δρα ανενόχλητος ακόμα και για πάρα πολλά χρόνια. Άρα χωρίς να μας δημιουργηθεί «ηθικός πανικός» πρέπει ειδικά οι γονείς να είναι εξαιρετικά προσεκτικοί και ευαισθητοποιημένοι όταν το παιδί χωρίς τη δική τους επίβλεψη απομονώνεται σε έναν χώρο με ένα ενήλικο άτομο χωρίς την παρουσία άλλων ενηλίκων ή ανηλίκων. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα χάσουμε κάθε ίχνος εμπιστοσύνης προς τον συνάνθρωπο και θα είμαστε διαρκώς καχύποπτοι, αλλά ότι θα συνεχίσουμε να έχουμε την επίβλεψη των παιδιών μας, να είμαστε ουσιαστικά δίπλα τους, να θεμελιώσουμε μία επικοινωνία μαζί τους σε γερά θεμέλια και βέβαια να τους έχουμε ενημερώσει για τις επιτρεπόμενες και μη επιτρεπόμενες συμπεριφορές ενηλίκων απέναντί τους.

Ένα εξαιρετικά φλέγον ζήτημα που μας είχε απασχολήσει στην προαναφερθείσα συνέντευξη ήταν εάν τελικά οι παιδόφιλοι που ασχολούνται με επαγγέλματα τα οποία σχετίζονται με παιδιά (παιδαγωγοί, εκπαιδευτές, προπονητές κ.λπ.) επιλέγουν τα συγκεκριμένα επαγγέλματα για να είναι κοντά στα ανήλικα θύματά τους ή είναι τυχαία επιλογή. Σύμφωνα με την κ. Τζουραμάνη, η επιλογή δεν είναι καθόλου τυχαία. Αντίθετα, η πρόσβαση στα παιδιά είναι ένας από τους σημαντικότερους δείκτες των παιδόφιλων. Ένας παιδόφιλος θα έχει πρόσβαση είτε μέσω της κατοικίας του, καθώς θα επιδιώξει να μένει κοντά σε σχολείο η πάρκο, είτε μέσω της εργασίας του. Μπορεί να είναι δάσκαλος, προπονητής, οδηγός σχολικού λεωφορείου, φωτογράφος, ακόμα και ιατρός με ειδικότητα στα παιδιά. Επιπλέον μπορεί και να εργάζεται εθελοντικά π.χ. ως υπεύθυνος κατασκήνωσης. Έχουν μάλιστα σημειωθεί και περιστατικά αναδοχής παιδιών με απώτερο σκοπό την κακοποίηση τους, όπως είχε υπογραμμίσει η κ. Τζουραμάνη.

Θα δώσω βαρύτητα σε αυτό το τελευταίο σημείο που κρίνω εξαιρετικά σημαντικό να αναδειχθεί και να εξετάσουμε πώς τελικά τα παιδιά μπορούν να προστατευτούν από εγκληματίες που θα επιχειρήσουν με την επαγγελματική τους ιδιότητα ή ακόμα και με την εθελοντική τους δράση να κακοποιήσουν τα παιδιά, τραυματίζοντάς τα σε σώμα και ψυχή, διότι ας μη μας διαφεύγει η πολύ σοβαρή παράμετρος του εκτεταμένου ψυχικού τραυματισμού ανηλίκων από ενήλικα άτομα που εμπιστεύονται, σέβονται και ενδεχομένως είναι τα πρότυπά τους (βλ. σχετικό μας θέμα Ο ψυχικός τραυματισμός ανήλικων και νέων από άτομα που εμπιστεύονται – Postmodern).

Τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι πολλά και σύνθετα. Πώς το παιδί θα μπορέσει να εμπιστευτεί ξανά έναν σημαντικό για τη ζωή του ενήλικο; Πώς θα νιώσει ασφαλές σε έναν χώρο σημαντικό για την πορεία και εξέλιξή του;

Είναι, επομένως, κρίσιμης σημασίας η συζήτηση με τους αρμόδιους φορείς, στη σύγχρονη εποχή με όλες αυτές τις σοβαρότατες καταγγελίες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας και με τις σιωπές που «σπάνε», να εστιάσει στα μέσα και στους τρόπους με τους οποίους η ανηλικότητα θα είναι πιο αποτελεσματικά προστατευμένη, όταν θα βρίσκεται σε χώρους όπου θα έπρεπε να είναι δεδομένο ότι ο ανήλικος είναι ασφαλής. Ακολούθως, θα καταθέσω ορισμένες ενδεικτικές προτάσεις:

Πολύ αυστηρά κριτήρια πρόσληψης των ατόμων που εργάζονται με παιδιά, όπως και της στελέχωσης ομάδων εθελοντών που αναλαμβάνουν την εκπαίδευση/ ψυχαγωγία κ.λπ. ανηλίκων. Να προηγείται σε κάθε περίπτωση η συζήτηση με τους ψυχολόγους/ ψυχιάτρους πριν από την πρόσληψη/ εθελοντική ανάληψη θέσεων.
Εποπτεία του έργου των παραπάνω επαγγελματιών/ εθελοντών και αυστηρές ποινές για όσους αποδεικνύεται δικαστικά ότι έχουν προβεί σε εγκληματικές πράξεις σε βάρος ανηλίκων.
Σε όλους τους χώρους εκπαιδευτικούς/ προπονητικούς/ κατασκηνώσεις, αλλά και σε νοσοκομεία κ.λπ. να είναι αναρτημένος σε εμφανές σημείο ο κώδικας δεοντολογίας εργαζομένων, για τον οποίο ασφαλώς και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν σαφή ενημέρωση προκειμένου να γνωρίζουν ποια είναι τα όρια ως προς τις συμπεριφορές που υιοθετούν απέναντι στα παιδιά. Αντίστοιχα και τα παιδιά να γνωρίζουν με ακρίβεια και σαφήνεια ποια είναι τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις τους σε εκπαιδευτικούς/ προπονητικούς χώρους.
Καθιέρωση σε όλους τους παραπάνω χώρους Επιτροπών που θα μπορούν να κάνουν αναφορές και καταγγελίες γονείς/ μαθητές/ σπουδαστές/ φοιτητές/ εκπαιδευόμενοι κ.λπ. αλλά και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι για αθέμιτες και έκνομες συμπεριφορές, όπως για εκφοβιστικές πρακτικές, σεξουαλική παρενόχληση, κακοποίηση κ.λπ.
Να μην υπάρχει χρονοτριβή στη διερεύνηση όλων αυτών των υποθέσεων, αλλά με πολύ μεγάλη κοινωνική ευαισθησία στην ανηλικότητα και με πιο συστηματική προσπάθεια να αποφευχθεί ο περαιτέρω ψυχικός τραυματισμός των ανήλικων θυμάτων, να διερευνώνται σε βάθος αμέσως.
Αύξηση από τα ΜΜΕ των εκστρατειών ενημέρωσης και συζητήσεις ανοιχτές στο κοινό με αρμόδιους φορείς και επιστήμονες που θα ενημερώνουν το ευρύ κοινό για τα καίρια αυτά ζητήματα, ώστε να γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις μας, όπως και τους αρμόδιους φορείς και τους εποπτικούς μηχανισμούς της οργανωμένης Πολιτείας που αναλαμβάνουν τη διερεύνηση των εν λόγω υποθέσεων, καθώς και τα νομικά βήματα που μπορούν να ακολουθηθούν σε κάθε περίπτωση.

Συνοψίζοντας, είναι πολύ σημαντικό να είμαστε όλες και όλοι, ως ενεργά μέλη της κοινωνίας, ενημερωμένοι, ευαισθητοποιημένοι και αφυπνισμένοι, με στόχο την πιο αποτελεσματική προστασία της ανηλικότητας. Η διερεύνηση θα συνεχιστεί.

[1] Βλ. μεταξύ άλλων ρεπορτάζ Σοκαριστική καταγγελία: Τραυματιοφορέας κακοποιούσε σεξουαλικά παιδιά στο νοσοκομείο (protothema.gr) στις 3-3-2021.

Η διαδικτυακή πηγή ανακτήθηκε στις 4-3-2021.

Διαβάστε ακόμα:

Κατάχρηση ανηλίκων σε ασέλγεια σε χώρους εκπαίδευσης

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.