Λογοδοσία και διαφάνεια στη διαχείριση της πανδημίας στην Ελλάδα

του Δημήτρη Καλαντζή.

Λογοδοσία σημαίνει να εξηγείς τις πράξεις σου και να αναλαμβάνεις τις ευθύνες σου γι αυτές.

Διαφάνεια σημαίνει να παρέχεις προς όλους έγκυρες και έγκαιρες πληροφορίες για τις δραστηριότητές σου.

Λογοδοσία και διαφάνεια αποτελούν θεμελιώδη χαρακτηριστικά των δημοκρατικών πολιτευμάτων.

Στα δημοκρατικά πολιτεύματα οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή τις ενέργειες των ανθρώπων που έχουν εμπιστευτεί να τους κυβερνήσουν, όπως έχουν και την απαίτηση να αισθάνονται ότι αυτοί που τους κυβερνούν, το κάνουν με υψηλό αίσθημα ευθύνης, αν μη τι άλλο, διότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να κληθούν από τα θεσμοθετημένα όργανα της πολιτείας να λογοδοτήσουν για τις πράξεις τους.

Η ανυπαρξία λογοδοσίας και διαφάνειας χαρακτηρίζει τα ολοκληρωτικά πολιτεύματα.

Η έκπτωση της λογοδοσίας και της διαφάνειας χαρακτηρίζει τα προβληματικά δημοκρατικά πολιτεύματα.

Και η έκπτωση της λογοδοσίας και της διαφάνειας στη διαχείριση μίας μεγάλης κρίσης, όπως αυτή της πανδημίας του κορωνοϊού, δημιουργεί τεράστια προβλήματα εμπιστοσύνης μεταξύ κυβέρνησης και πολιτών.

Η ψήφιση τροπολογίας από τους βουλευτές της κυβέρνησης για την «ασυλία» και το «ακαταδίωκτο» των μελών τριών πολυπληθέστατων σωμάτων («Εθνική Επιτροπή Δημόσιας Υγείας για τον Covid 19», «Επιτροπή Λοιμωξιολόγων» και «Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών») σηματοδοτεί ευθέως την κατάργηση της λογοδοσίας στη διαχείριση της κρίσης.

Η κυβέρνηση αιτιολόγησε την πρωτοβουλία της ως αναγκαία για τη διαφύλαξη των επιστημόνων από άδικες επιθέσεις πολιτικών αντιπάλων ή «ψεκασμένων». Έγκυροι νομικοί όμως (που δεν πρόσκεινται στην αντιπολίτευση), κατέρριψαν αυτή την αιτιολογία…

Βασίλης Χειρδάρης: “Οι επιτροπές αυτές συμβουλεύουν και δεν αποφασίζουν, άρα δεν μπορούν να φέρουν ευθύνες αυτοί οι οποίοι μόνο συμβουλεύουν. Τυχόν ευθύνη φέρει αυτός που αποφασίζει για αυτά που συμβουλεύουν οι άλλοι. Οι απόψεις και δη οι επιστημονικές, δεν διώκονται, καλύπτονται και νομοθετικά και νομολογιακά, Η τροπολογία δεν χρειαζόταν. Δημιουργεί μεγαλύτερο θέμα από αυτό που προσπαθεί να λύσει»». [1]

Θεόδωρος Μαντάς: «Η συγκεκριμένη ρύθμιση καταλήγει να φέρνει το αντίθετο αποτέλεσμα, δημιουργώντας στον καλόπιστο πολίτη αμφιβολία έως και καχυποψία… Έχει κάτι να κρύψει η επιτροπή των λοιμωξιολόγων; Υπάρχει κάτι που δημιουργεί ανησυχία στα μέλη της και κατ επεκταση στην κυβέρνηση για αποφάσεις που ελήφθησαν; Και αν κάτι τέτοιο δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα, γιατί η κυβέρνηση σπεύδει να νομοθετήσει εν μία νυκτί; Ας έχουμε επιτέλους εμπιστοσύνη στα θεσμικά όργανα της ελληνικής δικαιοσύνης. Η υφιστάμενη νομοθεσία μπορεί αποτελεσματικά να προστατέψει οποιαδήποτε επιστημονική επιτροπή στη δημόσια κατάθεση της άποψης και εμπειρίας της»[2].

Η κατάρριψη του επιχειρήματος της κυβέρνησης περί «προστασίας των επιστημόνων», επέτρεψε στον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αλέξη Τσίπρα, να ισχυριστεί:

«…Η ασυλία αφορά τα κυβερνητικά στελέχη και τους συνεργάτες του κ. Μητσοτάκη που απαρτίζουν τις Επιτροπές. Που μαζί με Υπουργούς συμμετέχουν στις συνεδριάσεις, ασκώντας ισχυρές πιέσεις προς την κατεύθυνση προειλημμένων κυβερνητικών αποφάσεων… Γι αυτό άλλωστε και η τροπολογία δεν εξαντλείται στο ακαταδίωκτο, αλλά επεκτείνεται στην απαγόρευση κατάθεσης των μελών της Επιτροπής σε περιπτώσεις δικαστικής διερεύνησης. Τι φοβούνται; Μα την πιθανότητα κάποιος εκ των επιστημόνων να κληθεί να καταθέσει την αλήθεια για τις πιέσεις και για την ιδιοκτησία κάποιων κρίσιμων αποφάσεων. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που κρύβουν τόσους μήνες τα πρακτικά των συνεδριάσεων… Ο Πρωθυπουργός… νομοθετεί ασυλία των συνεργατών του από κάθε ευθύνη για τις αποφάσεις τους…»[3].

Η απάντηση της κυβέρνησης, δια της κυρίας Πελώνη, δεν δίνει απάντηση στους ισχυρισμούς του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ούτε διαβεβαιώνει τους πολίτες ότι η «λογοδοσία» στη χώρα μας θα ισχύσει στο ακέραιο για το πολιτικό προσωπικό, αλλά αναλώνεται σε πολιτική επίθεση τύπου twitter (με περισσότερη μεγαλοστομία):

“…Αν, έστω μια φορά, ο κ. Τσίπρας απηύθυνε στους πολίτες έκκληση να εμβολιαστούν και να τηρούν τα μέτρα προστασίας αντί να επιλέγει την κορωνοκαπηλεία και το πριόνισμα της Επιστήμης και της επιστημονικής άποψης, ίσως να έπειθε ότι στόχος του είναι η συμβολή στην εθνική προσπάθεια. Αλλά ο κ. Τσίπρας τρέφεται από την πανδημία. Και όσο αντιλαμβάνεται ότι κάθε μέρα που περνά, φτάνουμε πιο κοντά στο τέλος της πρωτοφανούς κρίσης, τόσο πατάει γκάζι αντί για φρένο στον πολιτικό του κατήφορο.” [4]

Είναι προφανές ότι η διαχείριση της πανδημίας θα καθορίσει τις πολιτικές εξελίξεις. Ο Τραμπ έχασε μία σίγουρη εκλογική νίκη στην Αμερική (η οικονομία των ΗΠΑ ποτέ δεν ήταν καλύτερη πριν την πανδημία) λόγω της καταστροφικής διαχείρισης της πανδημίας, ενώ ο Νετανάχιου διασώθηκε από βέβαιη εκλογική πανωλεθρία στο Ισραήλ λόγω ενός προνομιακού για τη χώρα προγράμματος εμβολιασμών.

Οι όποιες πολιτικές εξελίξεις στη χώρα μας, όμως, δεν μπορεί να έχουν περισσότερη αξία από την ουσία των πραγμάτων, το πως δηλαδή θα βγούμε από αυτή την κατάσταση με τις λιγότερες δυνατές απώλειες και πως δεν θα πληγωθούν βαρύτατα θεσμοί της κοινωνίας μας, που αποτελούν εγγύηση δημοκρατικής λειτουργίας.

Η λογοδοσία δεν μπορεί να αναστέλλεται υπό καμία συνθήκη. Όσοι αποφασίζουν σε μία δημοκρατική χώρα, οφείλουν και να λογοδοτούν. Όπως οφείλουν να παρέχουν και όλες τις πληροφορίες στους πολίτες για τη διαχείριση που κάνουν.

Σωστότερα, είναι προς το συμφέρον τους να παρέχουν όλες τις πληροφορίες για τη διαχείρηση που κάνουν, ώστε να μην αφήνουν χώρο ούτε για θεωρίες συνωμοσίας, ούτε για ατεκμηρίωτη αντιπολίτευση.

Η κομματική εφημερίδα του ΣΥΡΙΖΑ «Αυγή», κυκλοφόρησε στις 18 Απριλίου 2021 με πρωτοσέλιδο που έλεγε ότι «το 75,9% των νεκρών στην κορύφωση του δεύτερου κύματος της πανδημίας πέθαναν εκτός ΜΕΘ»[5]. Η ακρίβεια του ποσοστού (75,9% και όχι 76%) προφανώς θέλει να υποδηλώσει ότι η εφημερίδα διαθέτει ακριβή στοιχεία.

Στην πραγματικότητα όμως ΔΕΝ υπάρχουν διαθέσιμα ακριβή στοιχεία ακόμα και για βασικές παραμέτρους της αντιμετώπισης της πανδημίας.

Για παράδειγμα, παραμένει άλυτος γρίφος πόσα ακριβώς κρεβάτια Εντατικής Θεραπείας διαθέτει η χώρα μας, όσες ώρες κι αν έχει παρακολουθήσει κάποιος τις ενημερώσεις του Υπουργείου Υγείας. Απλώς, δεν υπάρχει διαθέσιμος αριθμός. Σαν οι εντατικές να είναι ένα ακορντεόν που ανοιγοκλείνει και δεν μπορεί ποτέ να αποτυπωθεί το ακριβές πλάτος του.

Δεν υπάρχει επίσης λογική εξήγηση για το πως γίνεται να νοσηλεύονται επί μέρες ασθενείς διασωληνωμένοι εκτός ΜΕΘ, την ώρα που τα στοιχεία δίνουν ποσοστό κάλυψης των ΜΕΘ (στην ίδια περιφέρεια) 80%. Εάν υπάρχει 20% διαθεσιμότητα σε ΜΕΘ, γιατί δεν παίρνουν αυτούς που νοσηλεύονται εκτός ΜΕΘ στο ένα νοσοκομείο και να τους πάνε στα άδεια κρεβάτια ΜΕΘ του διπλανού νοσοκομείου; Μήπως δεν υπάρχει καλός συντονισμός;

Με τους παρανόμως εμβολιασθέντες τι να έχει απογίνει; Αυτές οι κυρίες και κύριοι που «έφαγαν» τη σειρά ηλικιωμένων και ατόμων από ευπαθείς ομάδες – και «κοκορεύτηκαν» γι αυτό το «κατόρθωμα» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης- είχαν τελικά συνέπειες για τις πράξεις τους; (Όπως και αυτοί που τους το επέτρεψαν;). Ουδείς γνωρίζει.

Ας μην μπούμε στις παρενέργειες των εμβολίων, που χρειάστηκε η ηχηρή παραίτηση ενός μέλους για να μάθουμε ότι βρίσκεται εν λειτουργία επιτροπή φαρμακο-επαγρύπνησης στην Ελλάδα. Η μυστικότητα ή η απαξίωση περιπτώσεων παρενεργειών, δικαίως πυροδοτεί θεωρίες συνωμοσίας. Αντιθέτως, η διαφάνεια και οι ακριβείς εκτιμήσεις για την έκταση και το πιθανό ρίσκο, απογυμνώνει την παραπληροφόρηση και απαλύνει φόβους και φοβίες.

Η έλλειψη διαφάνειας αφήνει επίσης περιθώριο για χειραγώγηση της κοινής γνώμης με παραπειστικές καμπάνιες. Στις 19 Απριλίου 2021 η «Εθνική Εκστρατεία Εμβολιασμού» με καταχωρήσεις της «πανηγύρισε» ότι «έφτασε τα 2,5 εκατομμύρια εμβολιασμών» [6] με την πρόσθεση αυτών που είχαν κάνει την πρώτη δόση (1.770.000) και αυτών που είχαν κάνει και τη δεύτερη δόση (770.000). Στην πραγματικότητα, οι εμβολιασμένοι (με μία ή δύο δόσεις) ήταν ο πρώτος αριθμός. Γι αυτόν τον αριθμό θα μπορούσε να «πανηγυρίσει» η εκστρατεία: 1.770.000 πολίτες έχουν κάνει εμβόλιο (είναι μερικώς ή πλήρως εμβολιασμένοι). Επιλέγοντας όμως να μιλήσει για 2,5 εκατομμύρια «εμβολιασμούς» και όχι για 1.770.000 «εμβολιασμένους», δημιούργησε την εντύπωση στον (απρόσεκτο) δέκτη της καμπάνιας ότι 2,5 εκατομμύρια Έλληνες προστατεύονται ήδη από εμβόλιο. Θα ήταν ευτυχές – και θα αναδείκνυε την Ελλάδα ως πρωταθλήτρια των εμβολιασμών στην Ε.Ε – αλλά δεν ήταν αληθές.

Η Ελλάδα δεν τα έχει πάει καλύτερα αλλά ούτε τα έχει πάει χειρότερα από τον μέσο όρο της Ευρώπης στην αντιμετώπιση της πανδημίας, σύμφωνα με τα στοιχεία που βρίσκουμε στους ευρωπαϊκούς και τους διεθνείς οργανισμούς, όπως και στα διεθνή δίκτυα ενημέρωσης, όπου αναγκαστικά πρέπει να καταφεύγει κάποιος στις μέρες μας για καλύτερη ενημέρωση.

Η κυβέρνηση αντιμετώπισε έγκαιρα και αποτελεσματικά το πρώτο κύμα της πανδημίας με την επιβολή των μόνων διαθέσιμων τότε μέτρων, δηλαδή των απαγορεύσεων, αλλά και τη συγκρότηση ενός ειλικρινούς κοινού μετώπου με την πλειοψηφία των πολιτών.

Στο δεύτερο κύμα της πανδημίας (Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2020) φάνηκαν οι σοβαρές ελλείψεις του συστήματος υγείας και των υποδομών της χώρας. Μερίδα των πολιτών άρχισε να αμφισβητεί ότι η κυβέρνηση είχε εργαστεί όσο σκληρά μπορούσε τους προηγούμενους μήνες για να καλύψει τις ελλείψεις. Η ασάφεια γύρω από την επάρκεια του ΕΣΥ και κάποιες προκλητικές δηλώσεις περί «χαμένων χρημάτων σε ΜΕΘ που δεν χρειαζόμαστε», άρχισαν να δημιουργούν ρήγματα στο «κοινό μέτωπο» κυβέρνησης και πολιτών.

Τα ρήγματα μεγάλωσαν στο τρίτο κύμα της πανδημίας, όπου ζήσαμε την απόλυτη υποκρισία: ένα «αυστηρό λοκντάουν» πέντε μηνών με… κυκλοφοριακό κομφούζιο στους δρόμους και παντελή ανυπαρξία ελέγχων για μέτρα προστασίας. Ήταν μία περίοδος «ο σώζων εαυτόν σωθήτο», όπου κάποιοι, μακριά από την καθημερινή ζωή, αποφάσιζαν απαγορευτικά μέτρα, τα οποία όμως δεν υπήρχε κανείς να εφαρμόσει. Κι ενώ έβλεπαν ότι αυτό δεν λειτουργεί, συνέχιζαν να παρατείνουν τα ανεφάρμοστα μέτρα…

Εκ των υστέρων, οι περισσότεροι αναγνωρίζουν ότι ήταν λάθος που τον Ιανουάριο και τον Φερβρουάριο (400 – 800 κρούσματα την ημέρα και περίπου 20 θάνατοι)[7] δεν άρθηκαν τα μέτρα για να «ανασάνει» ο κόσμος. Ήταν λάθος που, αντί να δοθεί επίσημα η «ανάσα», σηματοδοτήθηκε η υποκρισία με το «κλείσιμο του ματιού» στο «κάντε ό,τι καταλαβαίνετε – δική σας η ευθύνη».

Η κοινωνία διχάστηκε σε αυτούς που δεν έδιναν καμία σημασία στον κίνδυνο και σε αυτούς που έδιναν μεγάλη σημασία αλλά δυσκολεύονταν να λειτουργήσουν στο θολό κλίμα χαλάρωσης.

Τώρα, με την άρση των απαγορεύσεων μπαίνουμε σε μία νέα περίοδο, που, αν υπάρξει συγκεκριμένο και ελεγχόμενο πλαίσιο λειτουργίας των πάντων, σε συνδυασμό με την πρόοδο των εμβολιασμών, μπορεί να σημάνει την αρχή του τέλους αυτής της εφιαλτικής περιόδου.

Υπάρχει ακόμα χρόνος για να κλείσουν τα ρήγματα.

Όχι να μπαλωθούν με “επικοινωνιακή διαχείριση”.

Θεσμικά μόνο μπορούν να κλείσουν.

Με διαφάνεια και λογοδοσία.

Φωτογραφία ανάρτησης: Darwin Bell@flickr.

[1] https://www.protothema.gr/politics/article/1117914/eidikoi-gia-to-akatadiokto-thema-1046-ahreiasti-i-kuvernitiki-ruthmisi-gia-tous-epistimones/

[2] https://www.protothema.gr/politics/article/1117914/eidikoi-gia-to-akatadiokto-thema-1046-ahreiasti-i-kuvernitiki-ruthmisi-gia-tous-epistimones/

[3] https://www.facebook.com/tsiprasalexis/

[4] https://www.thetoc.gr/politiki/article/skliri-apantisi-peloni-se-tsipra-trefetai-apo-tin-pandimia-epilegei-tin-korono-kapileia/

[5] https://www.frontpages.gr/d/20210418/13/%CE%91%CF%85%CE%B3%CE%AE

[6] https://twitter.com/PrimeministerGR/status/1384191232654528512?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1384191232654528512%7Ctwgr%5E%7Ctwcon%5Es1_&ref_url=https%3A%2F%2Fwww.iefimerida.gr%2Foembed%3Furl%3Dhttps3A2F2Ftwitter.com2FPrimeministerGR2Fstatus2F1384191232654528512provider%3Dtwitter

[7] https://covid19.who.int/region/euro/country/gr

Bio
Latest Posts

Δημήτρης Καλαντζής

Γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στο κέντρο της Αθήνας. Σπούδασε δημοσιογραφία στο «Εργαστήρι» και Ελληνικό Πολιτισμό στο ΕΑΠ. Έχει δουλέψει σε εφημερίδες, ραδιοφωνικούς & τηλεοπτικούς σταθμούς και τώρα διερευνά τους κώδικες του διαδικτύου. Αγαπά τις ανθρώπινες ιστορίες και τις γάτες.