Κακόβουλη παρακολούθηση μέσω διαδικτύου (cyberstalking) ως «όπλο» στα χέρια κακοποιών

Συνέντευξη με την Διευθύντρια Διεθνούς Ινστιτούτου Κυβερνοασφάλειας (CSI Institute) Καλλιόπη Ιωάννου

της Αγγελικής Καρδαρά.

Η Διευθύντρια Διεθνούς Ινστιτούτου Κυβερνοασφάλειας (CSI Institute), Κλινική Εγκληματολόγος – Σύμβουλος Οικογένειας και Υποστήριξης Θυμάτων Εγκλημάτων, Υποψήφια Διδάκτωρ Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο του Essex, κ. Καλλιόπη (Κέλλυ) Ιωάννου στη συνέντευξη που ακολουθεί μας δίνει χρήσιμες, κατευθυντήριες γραμμές για το πώς μπορούμε να προστατευθούμε από την κακόβουλη, εμμονική παρακολούθηση στο διαδίκτυο, η οποία στα χέρια εγκληματιών δύναται να αποτελέσει ένα ισχυρό «όπλο». Ειδικά στη σύγχρονη εποχή, όπου το έγκλημα αποκτά ένα διαφορετικό, πιο σκληρό «πρόσωπο», συνεπώς και το προφίλ του εγκληματία γίνεται πιο σκληρό, είναι εξαιρετικά σημαντικό να είμαστε όλοι και όλες πολύ καλά ενημερωμένοι/ες για τους ενδεχόμενους κινδύνους και τις επικείμενες απειλές, ώστε να κάνουμε «έξυπνη» χρήση του διαδικτύου.

Το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν, πλέον, ένα αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής μας ζωής και χρησιμοποιώντας τα σε καθημερινή βάση νιώθουμε μία οικειότητα να δημοσιοποιήσουμε ακόμα και πιο προσωπικές στιγμές της ιδιωτικής μας ζωής. Ωστόσο, όπως και στην πραγματική μας ζωή και δράση είμαστε προσεκτικοί σε όλους τους χώρους στους οποίους κινούμαστε, έτσι και στον αχανή διαδικτυακό κόσμο, προκειμένου να πλοηγηθούμε με ασφάλεια, οφείλουμε να είμαστε ευαισθητοποιημένοι και αφυπνισμένοι, κυρίως σε ό,τι αφορά τα προσωπικά μας δεδομένα και τις επαφές και επικοινωνία με άτομα που δεν γνωρίζουμε.

Πολύ ενδιαφέρουσες είναι οι προτάσεις της κ. Ιωάννου για τη σωστή χρήση του διαδικτύου από τους ανήλικους/τις ανήλικες ώστε να αποφευχθούν σοβαροί κίνδυνοι, αλλά σε αυτό το σημείο είναι, μεταξύ άλλων, απαραίτητη η ουσιαστική επικοινωνία των ανηλίκων με τους γονείς τους, η αγαστή συνεργασία με το σχολείο και βέβαια η ενημέρωση σε τακτική βάση από τα ΜΜΕ με έναν τρόπο μάλιστα που θα μπορούσε να κεντρίσει περισσότερο το ενδιαφέρον των ανήλικων χρηστών του διαδικτύου, παρέχοντάς τους χρήσιμες συμβουλές και απαντώντας, μέσω των αρμόδιων φορέων, στα καίρια ερωτήματα και τους προβληματισμούς τους.

Συνοψίζοντας, διανύουμε μία εποχή νέων δεδομένων και σημαντικών προκλήσεων και γι’ αυτό πρέπει να εφοδιαστούμε με γνώση ώστε να καταφέρουμε να αξιοποιήσουμε προς όφελός μας τα σημαντικά τεχνολογικά επιτεύγματα και την επιστημονική πρόοδο, με απώτερο στόχο μας την πρόληψη και τον περιορισμό ενδεχόμενων απειλών και κινδύνων εντός και εκτός του διαδικτυακού κόσμου.

Καλλιόπη Ιωάννου, Διευθύντρια Διεθνούς Ινστιτούτου Κυβερνοασφάλειας (CSI Institute). Φωτογραφία: ΙΝ ΤΙΜΕ.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Κυρία Ιωάννου, πώς ορίζεται ο όρος «cyberstalking», όπως χρησιμοποιείται στην αγγλοσαξονική βιβλιογραφία, και ποιες είναι οι μορφές και οι εκφάνσεις που δύναται να λάβει;

H παρακολούθηση, το λεγόμενο (stalking), είναι μία παλιά τακτική/συμπεριφορά αλλά ένα νέο έγκλημα, ειδικά όταν αναφερόμαστε στο cyberstalking.

Το cyberstalking είναι η πράξη της επίμονης και ανεπιθύμητης επαφής με κάποιον διαδικτυακά. Μπορεί να περιλαμβάνει οποιονδήποτε αριθμό περιστατικών, συμπεριλαμβανομένων απειλών, δυσφήμισης, σεξουαλικής παρενόχλησης ή άλλων ενεργειών για τον έλεγχο, την επιρροή ή τον εκφοβισμό του θύματος.

Είναι μία σοβαρή αποκλίνουσα συμπεριφορά που προκύπτει από την εξελικτική ανάγκη για έλεγχο στην αναζήτηση πόρων και φήμης. Αρχικά, το stalking αναφερόταν στην εμμονική καταδίωξη η οποία δεν περιλάμβανε την χρήση ηλεκτρονικών μέσων (π.χ. φυσική παρακολούθηση, αλληλογραφία). To stalking σχετίζεται επίσης με ένα φαινόμενο που αναφέρεται ως ιδεοψυχαναγκαστική σχεσιακή παρείσδυση [Obsessive Relational Intrusion (ORI)], ένα είδος ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. H ιδεοψυχαναγκαστική σχεσιακή παρείσδυση (ORI) είναι η διαρκής επιθυμία για στενές σχέσεις μέσω της επαναλαμβανόμενης εισβολής στην ιδιωτικότητα ενός ατόμου.

Η εμμονική παρακολούθηση ενός ατόμου στο διαδίκτυο (cyberstalking) μπορεί επίσης να περιλαμβάνει την καταδίωξη του ατόμου στην πραγματική του ζωή. Σε πολλές χώρες, το stalking είναι παράνομο και μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές ποινικές κυρώσεις ως καθαυτό αδίκημα ή βάσει νόμων περί παρενόχλησης.

Το cyberstalking ως «όπλο» στα χέρια κακοποιών: πρώτον, πώς χρησιμοποιείται για εγκληματικούς σκοπούς και δεύτερον, για τη διάπραξη ποιων εγκληματικών πράξεων επιλέγεται από τους κακοποιούς;

Το cyberstalking μπορεί να περιλαμβάνει συμπεριφορές που κυμαίνονται από την ανάρτηση προσβλητικών μηνυμάτων σε ένα θύμα, έως τις σωματικές επιθέσεις. Αν και συχνά υποστηρίζεται ότι το cyberstalking δεν αντιπροσωπεύει τίποτα περισσότερο από μια επιπρόσθετη συμπεριφορά που μπορεί να συσχετιστεί με το “offline stalking”, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί το γεγονός ότι η νέα τεχνολογία οδηγεί αναπόφευκτα σε νέες μορφές αποκλίνουσας συμπεριφοράς.

Το cyberstalking περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα νέων συμπεριφορών που δεν σχετίζονται απαραίτητα μόνο με την offline καταδίωξη. Για παράδειγμα, το cyberstalking μπορεί να συνδεθεί με τις δραστηριότητες των παιδεραστών, ως μέσο εκφοβισμού ακόμη και ως πολιτικό εργαλείο και μέθοδο ριζοσπαστικοποίησης.

Μια άλλη διαφορά μεταξύ του stalking και του cyberstalking έχει να κάνει με το χρονικό διάστημα κατά το οποίο ξεδιπλώνεται μία υπόθεση εμμονικής παρακολούθησης. Όσον αφορά τη χρονική διάρκεια της δια ζώσης παρακολούθησης των θυμάτων (stalking), διαπιστώθηκε ότι η πιο σύντομη περίοδος εκδήλωσης της παρενόχλησης ήταν δύο εβδομάδες και η μεγαλύτερη 38 μήνες. Από την άλλη πλευρά, οι περισσότερες περιπτώσεις cyberstalking συμβαίνουν μέσα σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα.

Μία πιθανή εξήγηση είναι ότι η διαδικασία του stalking αποτελείται από μία σειρά διακριτών φάσεων. Δεδομένου λοιπόν, ότι το stalking αποτελείται από διάφορα στάδια, ενδέχεται ορισμένα από αυτά τα στάδια να ολοκληρώνονται πιο γρήγορα σε περιπτώσεις cyberstalking. Για παράδειγμα, μέσω του διαδικτύου μπορεί να επιταχυνθεί το στάδιο της συλλογής προσωπικών πληροφοριών για το θύμα, όπως η διεύθυνσή του, ο αριθμός τηλεφώνου του και λεπτομέρειες για τις κινήσεις του. Στον offline κόσμο, η συλλογή αυτών των πληροφοριών μπορεί να απαιτήσει αρκετό χρόνο και προσπάθεια. Η συλλογή πληροφοριών στον online κόσμο μπορεί να είναι ευκολότερη, και ταχύτερη. Η τεχνολογία μπορεί να χρησιμεύσει για την άρση των πιθανών εμποδίων για τους stalkers, επιτρέποντάς τους να διεξάγουν τις δραστηριότητές τους με μια επαγγελματική αποτελεσματικότητα.

Ορισμένες συμπεριφορές που συνδέονται συχνά με το cyberstalking, αλλά όχι σε τόσο συχνή βάση, είναι η κλοπή ταυτότητας (identity theft) και η απάτη (fraud). Οι πιο συνηθισμένες συμπεριφορές σχετίζονται με απειλές σε chat rooms, μέσω email και μέσω λογισμικού ανταλλαγής άμεσων μηνυμάτων (instant messenging). Αρκετές υποθέσεις cyberstalking εμπλέκονται επίσης με τη μετάδοση κακόβουλου λογισμικού, όπως ιών στις συσκευές των θυμάτων.

Πώς σκιαγραφείται το εγκληματικό προφίλ των ατόμων που χρησιμοποιούν το cyberstalking ως «όπλο» για τη διάπραξη των εγκληματικών τους ενεργειών και πώς επιλέγουν τα θύματά τους;

Οι περισσότεροι cyberstalks είναι εξοικειωμένοι με τα θύματά τους. Οι McFarlane και Bocij (2003) ανέπτυξαν μία χρήσιμη τυπολογία cyberstalking με βάση τις συνεντεύξεις τους με 24 θύματα που βρίσκονται σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Καναδά, της Νέας Ζηλανδίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και των Ηνωμένων Πολιτειών. Η τυπολογία τους διακρίνεται στις ακόλουθες τέσσερις ομάδες:

1.Εκδικητικός cyberstalker:

Αυτή η κατηγορία απειλεί τα θύματά της περισσότερο σε σχέση με τις άλλες και εξαπολύει επίσης οffline απειλές. Το ένα τρίτο αυτής της κατηγορίας cyberstalker διαθέτει βεβαρημένο ποινικό μητρώο. Διαθέτουν μεσαία ως υψηλή γνώση των υπολογιστών. Αυτή η κατηγορία, περισσότερο από τις άλλες, κάνει μία ευρεία χρήση του φάσματος των εργαλείων διαδικτύου, όπως spamming, mailbombing και κλοπή ταυτότητας, για να παρενοχλήσει τα θύματά της. Αυτή η ομάδα, επίσης χρησιμοποιεί συχνά Trojan προγράμματα (Δούρειους Ίππους). Τα μισά από τα θύματα των εκδικητικών cyberstalkers σημείωσαν ότι η παρενόχληση ξεκίνησε λόγω κάποιου ασήμαντου ζητήματος και κλιμακώθηκε υπερβολικά.

2. Συγκροτημένος cyberstalker:

Αυτή η κατηγορία αποτελείται από cyberstalkers που δεν προσπαθούν να δημιουργήσουν σχέση με το θύμα τους. Ο μόνος προφανής στόχος τους ήταν να προκαλέσουν αγωνία/ταραχή παρενοχλώντας συνεχώς στα θύματά τους. Αυτή η ομάδα εκτιμάται ότι διαθέτει επίσης μεσαίο έως υψηλό επίπεδο ψηφιακών δεξιοτήτων. Αυτοί οι cyberstalkers εξαπολύουν γενικευμένες απειλές προς τα θύματά τους. Σε αυτή την κατηγορία δεν παρατηρείται συχνά ψυχιατρικό ιστορικό.

3. Oικείος cyberstalker:

Αυτή η κατηγορία αποτελείται στην πραγματικότητα από δύο υποομάδες, πρώην συντρόφους/συγγενείς/φίλους και εμμονικούς φαν. Αυτή η κατηγορία χαρακτηρίζεται από την προσπάθειά του cyberstalker να κερδίσει την προσοχή ή /και να αποκτήσει σχέση με το θύμα. Επιπλέον, αυτή η κατηγορία διαθέτει ευρύτερο φάσμα ψηφιακών δεξιοτήτων σε σχέση με άλλες κατηγορίες, από αρκετά χαμηλές έως υψηλές.

Αυτοί οι cyberstalkers χρησιμοποιούν το email, τα chat rooms και ιστότοπους γνωριμιών και φαίνεται να γνωρίζουν λεπτομέρειες για τη ζωή των θυμάτων τους. Οι διαδικτυακές τους συμπεριφορές κυμαίνονται από την προσπάθεια αποκατάστασης της σχέσης τους με το θύμα έως τις απειλές κατά τη ζωή ενός αγαπημένου προσώπου του θύματος.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτός ο τύπος cyberstalker κλέβει την ταυτότητα τού θύματος, προσποιείται ότι είναι το θύμα σε διάφορα chat room ή αγοράζει προϊόντα στο διαδίκτυο στο όνομά του. Οι εμμονικοί φαν επιδιώκουν να δημιουργήσουν μία στενότερη σχέση με το θύμα τους. Ωστόσο, όταν οι προσπάθειές τους απορριφθούν, τα μηνύματά τους γίνονται απειλητικά.

4. Συλλογικοί cyberstalkers:

Αυτή η τελευταία κατηγορία περιλαμβάνει δύο ή περισσότερα άτομα που καταδιώκουν το θύμα τους εμμονικά στο διαδίκτυο. Οι cyberstalkers αυτής της κατηγορίας νιώθουν ότι έχουν αδικηθεί από το θύμα και κατά συνέπεια προσπαθούν να το τιμωρήσουν.

Μερικές φορές αυτή η ομάδα στρατολογεί τρίτα άτομα για να παρενοχλήσει το θύμα. Οι ψηφιακές τους δεξιότητες είναι αρκετά υψηλές. Το cyberstalking περιλάμβανε απειλές, ανεπιθύμητη αλληλογραφία, βομβαρδισμό μέσω email, κλοπή ταυτότητας και εκφοβισμό από πολυμέσα για παρενόχληση του θύματος. Αυτή η κατηγορία cyberstalker πραγματοποιεί επίσης έρευνα για τα θύματά της. Χρησιμοποιούν την παρενόχληση και τον εκφοβισμό για να δυσφημίσουν και / ή να αποσιωπήσουν το θύμα.

Ποια είναι τα στοιχεία που συνθέτουν το προφίλ των ατόμων που δύναται να θυματοποιηθούν;

Τα περισσότερα θύματα του cyberstalking είναι κυρίως γυναίκες, ηλικίας 30 ετών και άνω και με καλό επίπεδο εκπαίδευσης. Θύματα, ωστόσο, μπορεί να είναι και άνδρες αντίστοιχης ηλικίας και δη, όσοι είναι εγγεγραμμένοι χρήστες σε ιστοσελίδες/εφαρμογές γνωριμίας.

Υπάρχουν στοιχεία, από τις έρευνές σας, για την έκταση του φαινομένου στη χώρα μας και πώς πιστεύετε ότι μπορεί να μελετηθεί το φαινόμενο σε μεγαλύτερο βάθος;

Πολύ λίγη έρευνα έχει πραγματοποιηθεί στον τομέα του cyberstalking και δεν έχουμε στη διάθεσή μας αρκετές πληροφορίες σχετικά με αυτό το φαινόμενο. Για παράδειγμα, δεν υπάρχουν αξιόπιστες εκτιμήσεις για τον αριθμό των συμβάντων που λαμβάνουν χώρα κάθε χρόνο και μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχε ούτε ένας καθολικός ορισμός του όρου “cyberstalking”.

Ωστόσο, η τεχνολογία προσφέρει νέα και ισχυρά εργαλεία για επίδοξους stalkers, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλει στην ελαχιστοποίηση του κινδύνου ανίχνευσης. Δεν υπάρχουν πραγματικά αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία που να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να προσδιορίσουν πόσο κοινά είναι τα περιστατικά cyberstalking. Σημειώνεται επίσης ότι μόνο ένας πολύ μικρός αριθμός μελετών έχει εξετάσει πώς επηρεάζει το cyberstalking τα θύματα.

Η έλλειψη γνώσης μας σημαίνει, επίσης, ότι συχνά παραβλέπεται η βλάβη που υπέστησαν τα θύματα του cyberstalking.

Κυρία Ιωάννου, ποιες είναι οι «παγίδες» για τους ενήλικους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που χρησιμοποιούν καθημερινά τα social media και μοιράζονται στιγμές της προσωπικής τους ζωής, δίνοντας πολλές φορές μέσα από τις εικόνες που αναρτούν λεπτομέρειες από χώρους του σπιτιού τους, από ταξίδια τους, από μέλη της οικογένειάς τους, από τη δουλειά τους κλπ.;

Οι δημοσιεύσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης περιλαμβάνουν πολλές περισσότερες πληροφορίες από απλά σχέδια διακοπών. Περιλαμβάνουν επίσης check-in σε διάφορα καταστήματα που δείχνουν ότι δεν είστε σπίτι και ανακοινώσεις για το πότε δεν θα είστε σπίτι. (π.χ. story στο Instagram: «Στο δρόμο για το σχολείο και μετά δουλειά»).

Ένας από τους κινδύνους του υπερβολικής διοχέτευσης πληροφοριών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ότι οι ξένοι όχι μόνο γνωρίζουν πότε βρίσκεστε σε διακοπές αλλά γνωρίζουν επίσης το καθημερινό σας πρόγραμμα και πότε θα βγείτε έξω το βράδυ για πολλές ώρες. Αυτό είναι σαν να ενημερώνετε όλους τους κλέφτες της χώρας ότι το σπίτι σας είναι άδειο και ευάλωτο.

Μεταξύ των κινδύνων της υπερβολικής κοινοποίησης πληροφοριών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ότι βοηθάτε τους κλέφτες να καταγράψουν τι πρόκειται να κλέψουν όταν μπουν μέσα στο σπίτι σας. Αναρτήσεις όπως «Δείτε αυτό το κόσμημα που μου έκανε δώρο ο άντρας μου για την επέτειο μας! ή “Παρακολούθηση του SuperBowl με τη νέα μας LED τηλεόραση!» βοηθά τους εγκληματίες να αποφασίσουν ότι, ναι, το σπίτι σας είναι σίγουρα αυτό που θα χτυπήσουν στη συνέχεια.

Πώς οι ενήλικοι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που θέλουν να μοιραστούν κάποιες πιο προσωπικές τους στιγμές, από ταξίδια τους, από το σπίτι τους κλπ., θα μπορούσαν να συνεχίσουν να μοιράζονται αυτές τις στιγμές αλλά με έναν τρόπο που δεν θα τους θέσει τελικά σε ενδεχόμενους κινδύνους;

Κατά τη δημιουργία ενός προφίλ στο Facebook, ελαχιστοποιήστε τον αριθμό των πληροφοριών που παρέχετε. Να θυμάστε ότι λεπτομέρειες σχετικά με τα χόμπι, το ιστορικό εργασίας και τα οικονομικά σας θα μπορούσαν να καταλήξουν σε λάθος χέρια. Να είστε επιφυλακτικοί με ό,τι δημοσιοποιείτε, όπως με τις φωτογραφίες και τις ενημερώσεις κατάστασης.
Λάβετε υπόψη ότι η φωτογραφία προφίλ σας και η φωτογραφία εξωφύλλου σας είναι συνήθως δημόσιες. Οι προσωπικές και ευαίσθητες πληροφορίες πρέπει να είναι ιδιωτικές, συμπεριλαμβανομένης της λίστας των φίλων σας. Μπορείτε να προσαρμόσετε ποιος βλέπει τι, ελέγχοντας τις ρυθμίσεις απορρήτου σας.
Είναι εντάξει να δημοσιεύσετε αυτές τις υπέροχες φωτογραφίες διακοπών, αλλά είναι καλύτερο να περιμένετε μέχρι να φτάσετε στο σπίτι για να το κάνετε. Το check in και η κοινή χρήση της τοποθεσίας σας στις συσκευές μπορούν να ενημερώσουν τους εγκληματίες όταν κάποιος δεν είναι σπίτι. Ομοίως, οι εφαρμογές γνωριμιών που χρησιμοποιούν χαρακτηριστικά γεωγραφικού εντοπισμού είναι επίσης δημοφιλείς, αλλά μπορούν να αποκαλύψουν πάρα πολλές πληροφορίες, όπως είναι η διεύθυνση του σπιτιού ή του χώρου εργασίας.

Δεδομένου ότι ανήλικοι/ανήλικες χρησιμοποιούν στη σύγχρονη εποχή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πώς μπορούν να προστατευθούν από το cyberstalking;

• Να είναι προσεκτικοί σχετικά με τα προσωπικά στοιχεία που δημοσιεύουν ή δίνουν οπουδήποτε στα κοινωνικά μέσα. Ακόμα και η ημερομηνία γέννησής τους θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον τους από έναν κακοποιό.

• Γνωρίζατε ότι οι πληροφορίες που μοιράζεστε σε έναν λογαριασμό μπορούν να εμφανίζονται σε έναν άλλο; Για παράδειγμα, οι φωτογραφίες και οι πληροφορίες που δημοσιεύετε στο Twitter ενδέχεται να καταλήξουν στο Facebook εάν συνδέσετε τους λογαριασμούς σας. Επιπλέον, οι φίλοι σας μπορούν να μοιραστούν μία ανάρτηση που είναι ορατή σε άλλους φίλους. Φροντίστε να μεταβείτε στις ρυθμίσεις απορρήτου σε όλους τους λογαριασμούς σας για να βεβαιωθείτε ότι προστατεύεστε και κατανοείτε ποιος βλέπει τις πληροφορίες σας, και την οικογένειά σας.

• Να είστε επιλεκτικοί κατά την αποδοχή αιτημάτων φιλίας κάποιου που δεν σας φαίνεται οικείος ή δεν τον γνωρίζετε. Μην ανησυχείτε ότι θα πληγώσετε τα συναισθήματα κάποιου – είναι καλύτερα να είστε ασφαλείς!

• Να είστε επιφυλακτικοί με κουίζ, παιχνίδια και άλλες εφαρμογές που απαιτούν να δώσετε τα προσωπικά σας στοιχεία. Ακόμη και οι προσωπικές σας προτιμήσεις, όπως το είδος εστιατορίου που σας αρέσει, σε λάθος χέρια, μπορεί να οδηγήσει σε κινδύνους.

Πώς το σχολείο, σε συνεργασία με τους ειδικούς επί του θέματος επιστήμονες, θα ενημερώσει και θα εκπαιδεύσει με τρόπο απλό, κατανοητό αλλά και ολοκληρωμένο, τους ανήλικους/τις ανήλικες για τους κινδύνους του cyberstalking; Ποιες δράσεις κρίνετε σημαντικό να γίνουν στα σχολεία;

H Κυβερνοασφάλεια πρέπει να μπει σαν υποχρεωτικό μάθημα σε όλα τα σχολεία της χώρας μας και αυτό είναι το προσωπικό μας στοίχημα για όλη την ομάδα του CSI Institute. Λόγω του γεγονότος ότι το 78% των παιδιών ηλικίας 7 έως 16 ετών χρησιμοποιούν κοινωνικά μέσα, θα μπορούσαν οι εκπαιδευτικοί να αρχίσουν να εστιάζουν τα εκπαιδευτικά μαθήματα στο πώς οι νέοι μπορούν να προστατευτούν από κινδύνους στον κυβερνοχώρο. Τα μαθήματα θα μπορούσαν να προσαρμοστούν γύρω από ποια μέτρα μπορούν να ληφθούν για την αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού, τους τρόπους αναφοράς μίας κακόβουλης/ύποπτης δραστηριότητας και τον τρόπο δημιουργίας ενός προφίλ στα κοινωνικά δίκτυα με τις απαραίτητες ρυθμίσεις ασφαλείας.

Ποιες είναι οι ενέργειες στις οποίες πρέπει να προβούμε σε περίπτωση που μας παρακολουθούν διαδικτυακά;

Αποκλεισμός του ατόμου

Μη διστάσετε να εφαρμόσετε όλα τα μέτρα που επιτρέπονται από τον νόμο, ειδικά εκείνα που προσφέρονται από τις υπηρεσίες του Διαδικτύου. Εάν τα εργαλεία υπάρχουν, αποκλείστε όποιον θέλετε να σταματήσετε να λαμβάνετε μηνύματά του, ακόμα κι αν αυτά τα μηνύματα είναι απλά ενοχλητικά και δεν είναι ακόμη απειλητικά. Μόνο εσείς μπορείτε να αποφασίσετε πότε έχει περαστεί αυτό το όριο.

Αναφορά στην εμπλεκόμενη πλατφόρμα

Εάν κάποιος σας παρενοχλεί ή σας απειλεί, θα πρέπει να τον αποκλείσετε αμέσως και να αναφέρετε τη συμπεριφορά του στην εμπλεκόμενη πλατφόρμα. Το Twitter, το Facebook, το LinkedIn και πολλές άλλες πλατφόρμες έχουν δημιουργήσει εύχρηστες υπηρεσίες για να μπορείτε να αναφέρετε γρήγορα μία κακοποιητική συμπεριφορά.

Ακόμα κι αν νομίζετε ότι έχετε απαλλαγεί από τον δράστη, μπορεί να επιστρέψει ή να κυνηγήσει περισσότερα θύματα. Οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου δεν έχουν πάντα την τεχνική ικανότητα να σας προστατεύσουν από τη διαδικτυακή παρακολούθηση, αλλά οι συντονιστές της πλατφόρμας συνήθως ανταποκρίνονται γρήγορα και διαγράφουν τα προφίλ των επιτιθέμενων.

Καλέστε την αστυνομία και το CSI Institute

Εάν πιστεύετε ότι η συμπεριφορά του είναι παράνομη ή φοβάστε για την ασφάλειά σας, τότε θα πρέπει να επικοινωνήσετε με την αστυνομία και να αναφέρετε τον δράστη. Ακόμα κι αν δεν έχετε αρκετές πληροφορίες ή αποδεικτικά στοιχεία για να διωχτεί άμεσα, η αναφορά θα καταγραφεί. Το CSI Institute μπορεί να σας προσφέρει συμβουλές σχετικά με το τι πρέπει να κάνετε εάν ο δράστης επιμείνει.

Ολοκληρώνοντας την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτησή μας, κ. Ιωάννου, θα ήθελα να εστιάσουμε στον ρόλο των ΜΜΕ και ειδικότερα στο πώς μπορούν να συμβάλλουν στην έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση των πολιτών για το cyberstalking;

Tα ΜΜΕ οφείλουν να ενημερώνουν τους πολίτες τόσο για τις θετικές όσο και για τις αρνητικές πλευρές του διαδικτύου, πάντα τεκμηριωμένα, νηφάλια και χωρίς κινδυνολογία. Πολύ σημαντική είναι η εκπαίδευση των γονέων σε θέματα ασφαλούς πλοήγησης στο διαδίκτυο, ούτως ώστε να είναι σε θέση να προστατέψουν τα παιδιά τους άμεσα. Μία εκπομπή αποκλειστικά με τέτοια θεματολογία θα ήταν μία πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση κατ’ εμέ σε αντίθεση με την πλειοψηφία των «τηλεσκουπιδιών» που προωθούνται. Τα ΜΜΕ για παράδειγμα θα μπορούσαν να παίζουν ενεργό ρόλο στην επιμόρφωση μικρών και μεγάλων σε θέματα τεχνολογίας και πρακτικούς τρόπους προστασίας που να εφαρμόζονται εύκολα και απλά σε κάθε σπίτι. Για παράδειγμα οι γονείς θα μπορούσαν να επισυνάπτουν μία «συμφωνία κοινωνικών δικτύων» με τα παιδιά τους – ένα πραγματικό συμβόλαιο που μπορούν να υπογράψουν. Σε αυτό, συμφωνούν να προστατεύσουν την ιδιωτικότητά τους, να λάβουν υπ’ όψιν τη φήμη τους και να μη διοχετεύουν προσωπικές πληροφορίες. Σε αυτό το συμβόλαιο τα παιδιά θα μπορούσαν επίσης να δεσμεύονται να μη χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία για να βλάψουν κανέναν άλλον μέσω εκφοβισμού.

Με τη σειρά τους, οι γονείς θα πρέπει να σέβονται την ιδιωτικότητα των εφήβων. Αυτό σημαίνει ότι μπορείτε να “γίνετε φίλοι τους στα κοινωνικά δίκτυα” και να τα παρατηρείτε, αλλά μην δημοσιεύετε ντροπιαστικά σχόλια στα προφίλ τους.

Και μην ξεχνάτε: Η δημιουργία ενός καλού παραδείγματος μέσω της δικής σας ψηφιακής συμπεριφοράς μπορεί να βοηθήσει πολύ τα παιδιά σας να χρησιμοποιούν με ασφάλεια τα κοινωνικά μέσα.

Πηγές: McFarlane, L. and Bocij, P., 2003. An exploration of predatory behaviour in cyberspace: Towards a typology of cyberstalkers. First Monday, 8(9).

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.