Μητρότητα & ΜΜΕ

της Αγγελικής Καρδαρά.

Στην ακύρωση του Συνεδρίου Γονιμότητας και Αναπαραγωγικής Αυτονομίας, το οποίο επρόκειτο να διεξαχθεί από τις 2 έως τις 4 Ιουλίου 2021, προχώρησε η οργανωτική επιτροπή, ύστερα από τις ισχυρές κοινωνικές αντιδράσεις που προκλήθηκαν μετά την προβολή του ακόλουθου τηλεοπτικού διαφημιστικού μηνύματος: «Έρχεται η μέρα που κλείνεις τα πολλά και αρχίζει ο απολογισμός. Πέρασες στο πανεπιστήμιο, έπιασες μια καλή δουλειά, γνώρισες τον άντρα των ονείρων σου και ξαφνικά… μαθαίνεις πως αυτό το τέσσερα στον διψήφιο αριθμό της ηλικίας σου δεν σου επιτρέπει να γίνεις μητέρα. “Φωνές: Άντε τι κάθεσαι! Πότε θα παντρευτείς; Πότε θα γίνεις μάνα;” Τι έκανα λάθος; Τίποτα δεν έκανες λάθος! Απλά δεν γνώριζες. Αν ονειρεύεσαι να κάνεις τη δική σου οικογένεια ΑΥΡΙΟ, Φρόντισε να ενημερωθείς ΣΗΜΕΡΑ!».

Η δύναμη των λέξεων είναι πολύ μεγάλη και οι λέξεις που έχουν χρησιμοποιηθεί στο παραπάνω σποτ, θα έλεγα ότι είναι σκληρές, τρομακτικές και δεν δείχνουν τον δέοντα σεβασμό στη γυναίκα. Από την αρχή του κειμένου με τη φράση «κλείνεις τα πολλά», που ομολογώ ότι με σόκαρε η συγκεκριμένη λεκτική επιλογή, ενώ στη συνέχεια αναρωτήθηκα «μία γυναίκα που δεν έχει περάσει στο Πανεπιστήμιο και που δεν έχει γνωρίσει τον ‘ιδανικό’ δεν μπορεί να ονειρεύεται να γίνει μητέρα;» και ασφαλώς με προβλημάτισε ο επιτακτικός τόνος που επιλέχθηκε για την ενημέρωση των γυναικών για ένα τόσο σημαντικό θέμα.

Πολλές γυναίκες που… δεν έχουν περάσει στο Πανεπιστήμιο, που δεν έχουν γνωρίσει τον «άντρα των ονείρων τους» και δεν έχουν βρει την «τέλεια» δουλειά μπορεί να επιθυμούν να γίνουν μητέρες και, αντίστοιχα, άλλες γυναίκες που μπορεί να έχουν βρει ή και να μην έχουν βρει τον «άντρα των ονείρων τους» και να κάνουν ή να μη κάνουν μία καλή δουλειά, μπορεί να μην επιθυμούν να γίνουν μητέρες και να «εγκλωβίζονται» σε «πρέπει», τα οποία δεν ανταποκρίνονται στα «θέλω» τους. Ή ακόμα πολλές γυναίκες επιλέγουν να γίνουν μητέρες σε μία πιο μεγάλη ηλικία, γιατί τότε αισθάνονται πιο ώριμες ή γιατί εκείνη τη χρονική περίοδο έχουν τακτοποιήσει κάποιες άλλες σημαντικές για τη ζωή τους εκκρεμότητες ή για μία σειρά άλλων, προσωπικών τους λόγων. Δεν υπάρχει μία στερεοτυπική εικόνα για τη μητέρα και παρόλο που η ηλικία διαδραματίζει τον δικό της ρόλο στην αναπαραγωγική διαδικασία καμία γυναίκα δεν μπορεί να ζει τη ζωή της σαν προγραμματισμένο ρομπότ, ούτε να «φυλακίζεται» στα «πρέπει», αλλά να ενημερώνεται για τις επιλογές της από τους επιστήμονες που θα σταθούν με ουσιαστικό ενδιαφέρον και με ευαισθησία δίπλα της και θα την στηρίξουν έμπρακτα, ώστε να λάβει τις αποφάσεις της με ηρεμία και ψυχραιμία και σίγουρα όχι υπό την πίεση του αμείλικτου χρόνου και της κοινωνικής επιβολής. Η ευτυχία δεν βρίσκεται άλλωστε στις προσταγές που μας πανικοβάλλουν και μας στερούν το χαμόγελο, αλλά την αναζητάμε μέσα από τη δική μας διαδρομή, η οποία μπορεί να είναι μακρά και δύσκολη, γεμάτη διλήμματα και αλλαγές στην πορεία μας. Αλλά είναι η διαδρομή μας!

Ακόμα κι αν δεν ήταν πρόθεση της εμπνεύστριας του κειμένου να προκαλέσει αρνητικά συναισθήματα στις γυναίκες, η οποία με δημόσια τοποθέτησή της επεσήμανε, μεταξύ άλλων, τα εξής «έχω γράψει όλα όσα έχω βιώσει στο πετσί μου, επειδή έκανα το έγκλημα να είμαι 10 χρόνια παντρεμένη χωρίς να έχω κάνει παιδιά. Γιατί έχω περάσει τα 40 και δεν έχω γίνει μάνα»,το συγκεκριμένο «μήνυμα» καταγράφει μία στερεοτυπική εικόνα που πρέπει να γκρεμιστεί στη σύγχρονη εποχή και να αναδειχθούν, επιτέλους, τα ουσιαστικά ζητήματα που αφορούν τη μητρότητα αλλά και την επιλογή μίας γυναίκας να μη γίνει μητέρα, όπως και τον έμπρακτο σεβασμό στη γυναίκα που δίνει τον αγώνα της για να γίνει μητέρα και θέλει να ενημερωθεί, χωρίς πανικό, για όλες τις επιλογές της.

Είναι συνεπώς επιτακτική ανάγκη να παρουσιαστεί από τα ΜΜΕ η μητρότητα με τρόπο ολοκληρωμένο και με τον δέοντα σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, όπως επίσης να αναδειχθεί η σπουδαιότητα του να τεθούν σαφή όρια στον δημοσιογραφικό κόσμο, από τα αρμόδια όργανά του, ως προς τις παραβιαστικές για την ιδιωτικότητα του ατόμου ερωτήσεις που τίθενται, πρωτίστως, σε γυναίκες στο πλαίσιο συνεντεύξεων και αφορούν τη μητρότητα, αναπαράγοντας τα παραπάνω στερεότυπα. Ερωτήσεις που με απόλυτη αδιακρισία ακόμα και με αναλγησία τίθενται σε γυναίκες, του τύπου «γιατί δεν έχετε κάνει παιδιά;», «μετανιώσατε που δεν κάνατε παιδιά;», «δεν είχατε ποτέ επιθυμία να γίνετε μητέρα;», «πότε θα κάνετε παιδί;», «σας αγχώνει η ηλικία;», «γιατί γίνατε μητέρες σε μεγάλη ηλικία;» κ.ά. δεν έχουν καμία θέση στον δημοσιογραφικό λόγο, διότι παραβιάζουν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, δύναται να φέρουν την εκάστοτε συνεντευξιαζόμενη σε θέση αμηχανίας ακόμα και σε έντονη συναισθηματική φόρτιση και δημιουργούν μία στρεβλή εικόνα ότι η μητρότητα είναι «αυτοσκοπός» και ότι μία γυναίκα ή ένα ζευγάρι που δεν επιθυμεί να τεκνοποιήσει ή αντιμετωπίζει ζητήματα υγείας που δεν επιτρέπουν ή δυσκολεύουν την τεκνοποίηση στερεί από τη γυναίκα ή το ζευγάρι το δικαίωμα στην πληρότητα και την ευτυχία.

Επίσης, η υπερπροβολή από τα ΜΜΕ μίας «ιδανικής» εικόνας για τη μητρότητα, χωρίς έγνοιες και προβλήματα, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική εικόνα που βιώνουν οι μητέρες στην καθημερινότητά τους, με τις πολύ αυξημένες ευθύνες για την ανατροφή των παιδιών, τις αγωνίες τους για ζητήματα υγείας, για οικονομικά θέματα που ανακύπτουν, τους προβληματισμούς τους για το μέλλον και γενικότερα τις δυσκολίες στην καθημερινότητα των γονιών και τους σκληρούς αγώνες που καλούνται να δώσουν για να διασφαλίσουν όλα όσα πρέπει για τη σωματική και την ψυχική υγεία των παιδιών τους. Αυτή η πραγματικότητα οφείλει να καταγραφεί πληρέστερα από τα ΜΜΕ και να υποστηριχθεί έμπρακτα η μητέρα της σύγχρονης εποχής με τις πολλαπλές προκλήσεις με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπη.

Ένα ενδεικτικό παράδειγμα για την ελλιπή ενημέρωση αφορά τη συζήτηση για τις περιγεννητικές, ψυχικές διαταραχές. Δυστυχώς δεν είναι λίγες οι φορές που στον δημόσιο λόγο έχει παρατηρηθεί στιγματισμός και ενοχοποίηση των μητέρων που αντιμετωπίζουν περιγεννητικές, ψυχικές διαταραχές, για τις οποίες θα έπρεπε να υπάρχει μία πιο εκτεταμένη και ολοκληρωμένη ενημέρωση από τα ΜΜΕ, όπως έδειξε και πρόσφατη έρευνά μας (βλ. αναλυτικά καμπάνια για την καταπολέμηση του στίγματος ψυχικής υγείας στο δημόσιο λόγο Σβήνουμε το στίγμα. Στον λόγο μας (svinoumetostigma.gr).

Εξίσου σημαντικό να αυξηθούν οι ενημερωτικές συζητήσεις για το πώς η οργανωμένη Πολιτεία μπορεί να στηρίξει τις εργαζόμενες μητέρες, ώστε να μπορέσουν να συνδυάσουν μητρότητα με εργασία, καθώς είναι δύσκολο (και το βιώνουμε καθημερινά οι εργαζόμενες μητέρες) να συνδυάσει η γυναίκα τους πολλαπλούς ρόλους που καλείται να αναλάβει στην καθημερινότητά της. Στο τέλος της ημέρας αισθανόμαστε ότι σε καθημερινή βάση κάνουμε «πρωταθλητισμό», ενώ πολλές γυναίκες κάνουν βήματα πίσω στα επαγγελματικά «θέλω» τους, ακριβώς γιατί δεν έχουν την απαιτούμενη βοήθεια ώστε να συνδυάσουν μητρότητα με καριέρα, ή αναγκάζονται να αρνηθούν την ανάληψη υψηλών θέσεων στην επαγγελματική ιεραρχία για τον ίδιο λόγο, παρόλο που μπορεί να έχουν δώσει πολύ σκληρούς αγώνες για την κατάκτηση των επαγγελματικών τους στόχων. Επομένως, η συζήτηση στα ΜΜΕ πρέπει να εστιάσει στα πραγματικά και σοβαρά ζητήματα που σχετίζονται με τη μητρότητα και απασχολούν τη μητέρα στην καθημερινότητά της και αυτά τα κρίσιμης σημασίας ζητήματα είναι απολύτως αναγκαίο να αναδειχθούν χωρίς στρεβλώσεις και χωρίς εξιδανικεύσεις, με αλήθεια, με κοινωνική ευαισθησία, με ουσιαστικό ενδιαφέρον και βέβαια με απόλυτο σεβασμό στις επιλογές, στις αποφάσεις, στις προσπάθειες και στους αγώνες που δίνει κάθε γυναίκα που είναι μητέρα, που θέλει να γίνει μητέρα, που προσπαθεί να γίνει μητέρα ή που επιλέγει να μη γίνει μητέρα.

Συμπερασματικά, οι δημοσιογράφοι οφείλουν να εμβαθύνουν, με γνώση και τόλμη, στα ουσιαστικά ζητήματα της καθημερινότητας των πολιτών, ειδικά στη σύγχρονη εποχή όπου οι κοινωνίες έρχονται αντιμέτωπες με νέες προκλήσεις και καινούργια δεδομένα. Είναι σημαντικό, ως ενεργά μέλη της κοινωνίας, να προχωρήσουμε και να μην κάνουμε βήματα οπισθοδρόμησης. Η ενημέρωση είναι για όλα αυτά τα καίρια ζητήματα αναγκαία, αλλά ενημέρωση σημαίνει ουσιαστική εμβάθυνση σε ένα θέμα. Η ενημέρωση δεν πρέπει να οδηγεί, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, σε πανικό ούτε να ενοχοποιεί και να στιγματίζει τις επιλογές μας και ο ρόλος των ΜΜΕ στην μη αναπαραγωγή και διαιώνιση επικίνδυνων κοινωνικών στερεοτύπων είναι καθοριστικής σημασίας, όπως αντίστοιχα και η ανάδειξη της ουσίας, το να φωτίσουμε δηλαδή καίριες πτυχές και διαστάσεις των υπό εξέταση θεμάτων που απασχολούν και προβληματίζουν εντόνως τους πολίτες στην καθημερινή ζωή και δράση τους.

Φωτογραφία ανάρτησης: Νοσ. Αλεξάνδρα, Dimitris Kalantzis, creative commons.

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.