Ο «βομβαρδισμός» αρνητικών εικόνων και δυσάρεστων ειδήσεων από τα ΜΜΕ

της Αγγελικής Καρδαρά.

Ο καταιγισμός δυσάρεστων ειδήσεων και ο ταυτόχρονος “βομβαρδισμός” αρνητικών εικόνων από τα ΜΜΕ, σε καθημερινή βάση, προβληματίζει εντόνως και μας προκαλεί ερωτήματα. Μας κάνει να αναρωτιόμαστε, εάν τελικά δεν συμβαίνει πουθενά στον κόσμο κάτι όμορφο, θετικό, δημιουργικό, που να αξίζει να προβληθεί και να αποτελέσει πήγη δύναμης και έμπνευσης για το κοινό που παρακολουθεί τα ΜΜΕ; Αναφέρομαι σε ειδήσεις που θα κινητοποιήσουν τη νεολαία μας και θα την ενθαρρύνουν να αναλάβει θετική δράση, θα δώσουν μία ελπίδα και ανάσα σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρά ζητήματα στην καθημερινότητά τους, θα υποστηρίξουν το σημαντικό και αξιόλογο έργο ατόμων και θα αναδείξουν προτάσεις που θα συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής μας.

Στο σημείο αυτό έρχεται η λέξη-κλειδί που είναι η “ισορροπία”. Τα ΜΜΕ έχουν τον ρόλο να ενημερώνουν το κοινό με τρόπο ουσιαστικό, χωρίς να προκαλούν τρομολαγνεία και “ηθικό πανικό”. Πρέπει, επομένως, να υπάρξει μία ισορροπία μεταξύ των ειδήσεων και των εικόνων που προβάλλονται στα ΜΜΕ, με παράλληλη ενίσχυση των θετικών ειδήσεων που κρίνεται όχι μόνο σημαντικό αλλά και αναγκαίο να προβάλλονται σε καθημερινή βάση από τα Μέσα, να αναλύονται και να σχολιάζονται.

Η καταγραφή από τα ΜΜΕ γεγονότων που έχουν ένα θετικό πρόσημο θα μας κινητοποιήσει, θα μας δώσει το έναυσμα για δράση και δημιουργία και θα μας βγάλει από τη λογική του να παρακολουθούμε απαθείς τις ειδήσεις και τελικά να συνηθίζουμε στις εικόνες βίας.

Αναμφίβολα, η σφοδρή υγειονομική κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, με τις επιπτώσεις σε όλους τους τομείς ζωής και δράσης μας έχει συνέπειες και στην ψυχολογική κατάσταση, ενηλίκων αλλά και ανηλίκων. Συνεπώς, ο καταιγισμός αρνητικών ειδήσεων επιβαρύνει την ήδη φορτισμένη συναισθηματική μας κατάσταση και αυτή η επιβάρυνση δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη ούτε από τους ειδικούς αλλά ούτε και από τους αρμόδιους φορείς της Πολιτείας μας, γιατί θα έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες στη ζωή μας.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν μας είναι ότι για έναν υψηλό αριθμό ατόμων, κυρίως για ανθρώπους τρίτης ηλικίας αλλά και για ανθρώπους που είναι αναγκασμένοι για διάφορους λόγους (προβλήματα υγείας, σοβαρά οικονομικά προβλήματα κλπ.) να είναι περιορισμένοι στο σπίτι τους, η τηλεόραση και το διαδίκτυο αποτελούν τη “συντροφιά” τους και μία από τις μοναδικές πηγές ενημέρωσης και ψυχαγωγίας. Ηχούν ακόμα στα αυτιά μου τα λόγια δικών μου ανθρώπων, μεγαλύτερης κυρίως ηλικίας, στην περίοδο της πανδημίας, “δεν αντέχουμε να βλέπουμε άλλα φέρετρα στις ειδήσεις”. Αλλά και τα λόγια νεότερων ανθρώπων, φίλων, ότι δεν αντέχουν όλη αυτή τη βία που κατακλύζει τις οθόνες τους καθημερινά και τους προκαλεί φόβο και άγχος.

Εξίσου σημαντικός ασφαλώς είναι και ο τρόπος παρουσίασης του εγκλήματος και του εγκληματικού φαινομένου στο ευρύ κοινό που πρέπει να γίνεται με τεκμηρίωση, χωρίς να αποκρύτεται η αλήθεια αλλά ταυτόχρονα με τρόπο που δεν προκαλεί τρομολαγνεία και στόχο έχει την ευαισθητοποίηση, την ενίσχυση της πρόληψης και της έγκαιρης παρέμβασης. Στο σημείο αυτό κρίνω σκόπιμο να παραπέμψω σε ένα ενδιαφέρον άρθρο του Steven Pinker στην εφημερίδα “THE GUARDIAN”, με τίτλο “The media exaggerates negative news. This distortion has consequences” (βλ. αναλυτικά https://www.theguardian.com/commentisfree/2018/feb/17/steven-pinker-media-negative-news), ο οποίος υπογραμμίζει: “Η φύση των ειδήσεων είναι πιθανόν να διαστρεβλώσει την άποψη των ανθρώπων για τον κόσμο”.

Όσον αφορά στο έγκλημα και στη μιντιακή του απεικόνιση, επισημαίνει: Οι ‘καταναλωτές’ αρνητικών ειδήσεων, ειδικά όσοι παρακολουθούν σε πολύ μεγάλο βαθμό τις ειδήσεις (heavy news watchers), αισθάνονται εξαιρετικά ανήσυχοι για το έγκλημα, ακόμη και όταν τα ποσοστά εγκληματικότητας πέφτουν”. Επίσης αναφέρεται σε βιβλιογραφική ανασκόπηση που δείχνει ότι οι ‘καταναλωτές’ αρνητικών ειδήσεων διέπονται από «λανθασμένη αντίληψη του κινδύνου, άγχος, χαμηλότερα επίπεδα διάθεσης, μαθημένη αδυναμία, περιφρόνηση και εχθρότητα προς τους άλλους, απευαισθητοποίηση και σε ορισμένες περιπτώσεις πλήρη αποφυγή των ειδήσεων».

Η σημαντική του διαπίστωση, όπως εμφατικά αναφέρεται στον τίτλο είναι η εξής: “Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης υπερβάλλουν τις αρνητικές ειδήσεις. Αυτή η παραμόρφωση έχει συνέπειες”.

Οι συνέπειες, τόσο σε βραχυπρόθεσμο όσο όμως και σε μακροπρόθεσμο επίπεδο πρέπει να μας απασχολήσουν και να λάβουμε εγκαίρως μέτρα πρόληψης. Ο πολίτης πρέπει να μην είναι απαθής δέκτης των ειδήσεων και εικόνων που προβάλλονται από τα ΜΜΕ, αλλά να διεκδικήσει την αναβάθμιση της ποιότητας των ΜΜΕ. Τα ΜΜΕ διαδραματίζουν έναν καθοριστικό ρόλο στη ζωή και στην ευρύτερη εξέλιξη των κοινωνιών, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, επομένως το τι προβάλλεται στα ΜΜΕ μας αφορά σε πολύ μεγάλο βαθμό, καθώς επηρεάζει την καθημερινή μας ζωή και ασκεί επιδράσεις στην ψυχολογία μας. Τα ΜΜΕ οφείλουν να αναλάβουν την ευθύνη τους και να αναβαθμίσουν την ποιότητα του υλικού τους, δίνοντας παράλληλα έμφαση και στις θετικές ειδήσεις και εικόνες, στο πλαίσιο μίας ισορροπημένης παρουσίασης και μιντιακής απεικόνισης της πραγματικότητας.

Από την άλλη πλευρά και ο ίδιος ο δημοσιογράφος έχει το δικαίωμα να προστατευθεί από το τραύμα που δύναται να του προκαλέσει η κάλυψη τραυματικών γεγονότων και θα παραπέμψω στο σημείο αυτό στο Εγχειρίδιο μας για τη Διεξαγωγή Συνεντεύξεων σε Θύματα/ Επιζώντες Και Επιζήσασες Εγκληματικών Ενεργειών από Δημοσιογράφους, όπου μεταξύ άλλων επισημαίνονται τα ακόλουθα:

Οι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν ασυνήθιστες προκλήσεις όταν καλύπτουν βίαιες ή μαζικές τραγωδίες. Αντιμετωπίζουν την πιθανότητα να είναι οι πρώτοι ανταποκριτές σε ένα βίαιο γεγονός. Αυτοί αλληλεπιδρούν με θύματα που αντιμετωπίζουν ασυνήθιστη θλίψη. Δημοσιογράφοι που καλύπτουν οποιαδήποτε βιαιοπραγία συχνά χτίζουν ένα απαραίτητο και κατάλληλο «επαγγελματικό τείχος» ανάμεσα σε αυτούς, ως επαγγελματίες, και τα θύματα ή/και άλλους μάρτυρες που τους παραχωρούν συνέντευξη. Δεδομένου όμως ότι οι δημοσιογράφοι μιλούν με ανθρώπους που έχουν υποστεί ένα εκτεταμένο τραύμα/ μια μεγάλη απώλεια, αυτό το τείχος μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά στο να κατανοήσουν και οι ίδιοι ότι έχουν υποστεί τραύμα με την έκθεσή τους σε μια τόσο επώδυνη ιστορία.

«Ρεπόρτερ, φωτορεπόρτερ, μηχανικοί, ηχολήπτες και παραγωγοί πεδίου συχνά εργάζονται αγκώνα με αγκώνα με τους εργαζόμενους έκτακτης ανάγκης. Συμπτώματα τραυματικού στρες των δημοσιογράφων μοιάζουν εντυπωσιακά με αυτά των αστυνομικών και πυροσβεστών που εργάζονται αμέσως μετά την τραγωδία, όμως οι δημοσιογράφοι είναι αυτοί που συνήθως λαμβάνουν μικρή υποστήριξη αφού καταθέσουν τις ιστορίες τους. Ενώ στους εργαζόμενους δημόσιας ασφάλειας παρέχονται ενημερώσεις και συμβουλές μετά από ένα τραύμα, στους δημοσιογράφους αναθέτουν απλώς μια άλλη ιστορία».

Al Tompkins, 2001

Βλ. αναλυτικά: e-keme gr (ερευνήτριες: Ανδριάνα Σελιανίτη και Μαρίνα Τσαλούπη).

Συνοψίζοντας, διανύουμε δύσκολες εποχές, με κρίσιμης σημασίας ζητήματα να ταλανίζουν τις κοινωνίες. Ωστόσο, για να προχωρήσουμε και να αγωνιστούμε για τη διεκδίκηση ενός μέλλοντος με κάποια ποιότητα ζωής έχουμε ανάγκη να αντλήσουμε δύναμη και εδώ ο ρόλος των ΜΜΕ είναι πολύ σημαντικός στο να ενημερώσει, να αφυπνίσει, να ευαισθητοποιήσει και να ενθαρρύνει τους πολίτες στο να αναλάβουν θετική δράση. Έχοντας την πεποίθηση ότι οι ουσιαστικές αλλαγές έρχονται όταν ενώνουμε τη φωνή και τις δυνάμεις μας, με υπευθυνότητα και σοβαρότητα, ελπίζω ότι θα μπορέσουν να επιτευχθούν κάποια έστω βήματα προόδου για το αύριο των ΜΜΕ και αυτό είναι το μήνυμα που θέλουμε να περάσουμε και μέσα από το Crime & Media Lab, την επιστημονική Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και το Εγκληματικό Φαινόμενο του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος.

Σημείωση: Οι διαδικτυακές πηγές ανακτήθηκαν στις 16-3-2022.

Bio
Latest Posts

Αγγελική Καρδαρά

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.