Γράφει η Ελληκαίτη Κουρτάκη, Προπτυχιακή Φοιτήτρια Νομικής Δ.Π.Θ., Μέλος του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος.
Σε συνέχεια των ερευνών και μελετών του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (Crime & Μedia Lab – KE.M.E.) με Επιστημονικά Υπεύθυνη την Αγγελική Καρδαρά Δρα Τμήματος ΕΜΜΕ ΕΚΠΑ, Φιλόλογο, Συγγραφέα-Εισηγήτρια και Εκπαιδεύτρια Ε-Learning ΕΚΠΑ, με την παρούσα μελέτη επιχειρούμε να «φωτίσουμε» το Σύνδρομο de Clérambault, μια υποδιαγνωσμένη ψυχική ασθένεια, η οποία βρίσκεται συχνά στο περιθώριο. Όπως και στις προηγούμενες μελέτες για την εργασία στο σεξ (βλ. αναλυτικά: Εργασία στο σεξ / sex work: Το στίγμα, η απεικόνιση στα ΜΜΕ, η περιθωριοποίηση και η βία – Postmodern & Υπόθεση Saeed Hanaei: Όταν οι κατ’ εξακολούθηση ανθρωποκτόνοι λειτουργούν με στερεότυπα – Postmodern), στόχος μας είναι η παρουσίαση και η κατανόηση του Συνδρόμου, η εξέταση του stalking ως απότοκου της παθογνωμονικής παραληρητικής ιδέας της αγάπης αλλά και η ανάδειξη της σημασίας που έχει η ουσιαστική και εποικοδομητική ενημέρωση από τα ΜΜΕ αναφορικά με τη βαθύτερη κατανόηση των ψυχικών διαταραχών και την περιφρούρηση της αξιοπρέπειας των ατόμων που αντιμετωπίζουν ζητήματα ψυχικής υγείας.
Η Ερωτομανία/Erotomania ή Σύνδρομο de Clérambault/De Clérambault’s Syndrome έλαβε το όνομά της από τον Γάλλο Ψυχίατρο Gaëtan Gatian de Clérambault[1] και καταγράφεται στο DSM-5[2] ως υπότυπος μιας παραληρητικής διαταραχής (subtype of a delusional disorder).Πρόκειται για μια παρανοϊκή κατάσταση (paranoid condition) κατά την οποία ένας άνθρωπος τρέφει αυταπάτες ότι ένας άλλος άνθρωπος είναι ερωτευμένος μαζί του, ενώ, σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να πιστεύει ότι πολλά άτομα είναι ταυτόχρονα ερωτευμένα μαζί του, αποτελώντας ένα σύνολο «μυστικών θαυμαστών» (secret admirers).
Ο άνθρωπος που αντιμετωπίζει το Σύνδρομο έχει την πεποίθηση ότι του στέλνονται μηνύματα από τον κρυφό θαυμαστή του δια μέσου αβλαβών γεγονότων εκδηλώνοντας παραισθήσεις αναφοράς (delusions of reference), κατά τις οποίες θεωρεί πως ένα πρόσωπο επικοινωνεί μαζί του με τη στάση του σώματός του, με την τοποθέτηση των οικιακών αντικειμένων με συγκεκριμένο τρόπο, με τα χρώματα, με τις πινακίδες κυκλοφορίας ή, αν πρόκειται για διάσημο πρόσωπο, ο πάσχων πιστεύει ότι επικοινωνεί μαζί του μέσω δηλώσεων στα ΜΜΕ. Σημαντική είναι ακόμα η άρνηση, ως μηχανισμός άμυνας, την οποία βιώνει ασυνείδητα. Αποτελεί επιμέρους χαρακτηριστικό της εν λόγω πάθησης και εκδηλώνεται ως αδυναμία του προσώπου να αντιληφθεί και να δεχτεί πως ο άνθρωπος που επιθυμεί είναι παντρεμένος ή δεν ενδιαφέρεται για εκείνον. Μάλιστα, συνήθως πιστεύει ότι το «αντικείμενο» του πόθου του εκδήλωσε πρώτο την αγάπη του μέσα από ματιές, σήματα, τηλεπάθεια ή μηνύματα μέσω των ΜΜΕ και των social media, οπότε με τη σειρά του «επιστρέφει» αυτή την αγάπη με επιστολές, τηλεφωνικές κλήσεις, δώρα και επισκέψεις. Όταν οι αλλεπάλληλες εκδηλώσεις αγάπης αποβούν άκαρπες, ο πάσχων από Ερωτομανία μπορεί να γίνει επικίνδυνος. Παρότι οι σεξουαλικές και εν γένει σωματικές επιθέσεις είναι ασυνήθεις, δύναται, εντούτοις, να προκαλέσει τεράστια ψυχολογική και κοινωνική αναστάτωση ως συνέπεια της ανελέητης παρενόχλησης και καταδίωξης, με αποτέλεσμα τα θύματα να αναγκάζονται να βιώνουν μια περίοδο πολιορκίας. Αιτία αυτού του ατέρμονου stalking φαίνεται να αποτελεί η επιθυμία του προσώπου που «παλεύει» με την Ερωτομανία να δημιουργήσει μια στενή, ουσιαστική σχέση με το θύμα[3].
Το Σύνδρομο παρουσιάζεται να έχει υψηλότερο επιπολασμό σε γυναίκες, οι οποίες διακατέχονται από την παραληρηματική ιδέα ότι κάποιος άνδρας υψηλότερου κοινωνικού ή/και επαγγελματικού επιπέδου είναι ερωτευμένος μαζί τους, με αποτέλεσμα να αναπτύσσουν την παραληρηματική διαδικασία της αγάπης, της καταδίωξης και της αδυναμίας να ξεφύγουν από τα «δίχτυα του έρωτα»[4]. Η Ερωτομανία στους άντρες εμφανίζει, επίσης, το σύμπτωμα της παθογνωμονικής παραληρητικής ιδέας της αγάπης, όπου ο πάσχων είναι πεπεισμένος πως μια γυναίκα ανώτερου κοινωνικού status (π.χ. μια δικηγόρος[5], ένα μέλος της Προεδρικής οικογένειας[6], η κόρη του ραβίνου[7] κλπ.) είναι ερωτευμένη μαζί του. Η αντρική Ερωτομανία, η εμφάνιση δηλαδή του Συνδρόμου μεταξύ αντρών, παρουσιάζεται ως σπάνια και ίσως υποδιαγνωσμένη πάθηση[8]. Παρ’ όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια υπάρχουν αρκετές αναφορές σχετικά με την υπό εξέταση πάθηση, οι οποίες αναφέρουν ως πάσχοντες άντρες και γυναίκες διαφόρων ηλικιακών ομάδων, σεξουαλικά και κοινωνικά ενεργούς αλλά και απομονωμένους, ετεροφυλόφιλους αλλά και ομοφυλόφιλους. Σε κάποιες αναφορές παρουσιάζεται η Ερωτομανία ως μια και μοναδική πάθηση του ασθενούς ενώ σε άλλες υποστηρίζεται ότι αποτελεί τμήμα μιας πιο γενικευμένης διαταραχής. Η ανάπτυξη του Συνδρόμου αντανακλάται από τη συμπεριφορά του ασθενούς, ο οποίος, όπως προαναφέρθηκε, σταδιακά δύναται να «διαμορφώσει» το «σύνδρομο καταδίωξης» μέσα από επαναλαμβανόμενες τηλεφωνικές κλήσεις, απροσδόκητες επισκέψεις ή συνεχείς προσπάθειες αποστολής δώρων και επιστολών.
Παρότι η Ερωτομανία δεν είναι συνδεδεμένη με κάποια συγκεκριμένη ασθένεια, εντούτοις σε ορισμένες περιπτώσεις εντοπίζεται μαζί με ψυχικές διαταραχές όπως η διπολική διαταραχή (bipolar affective disorder), η γεροντική άνοια (senile dementia), το μηνιγγίωμα (meningioma)[9], ο αλκοολισμός (alcoholism) ή ακόμα και η ορχεκτομή (orchiectomy)[10]. Σε κάποιες περιπτώσεις η Ερωτομανία μπορεί να υποδηλώνει τη «βλάστηση» της παρανοϊκής σχιζοφρένειας, καθώς η σχιζοφρένεια (schizophrenia) μπορεί να ξεκινήσει με μια περιορισμένη αυταπάτη, με την «καλλιέργεια» ενός φανταστικού εραστή και με την πάροδο του χρόνου να γίνει διάχυτη αναπτύσσοντας ψευδαισθήσεις. Παρά την ύπαρξη διαφόρων θεωριών αφορώσες στη σύνδεση της αυτής ασθένειας με κάποια άλλη πάθηση, οι περισσότεροι συγγραφείς φαίνεται να στοιχίζονται με τον De Clérambault αναφορικά με τους τύπους της Ερωτομανίας. Συγκεκριμένα, πιστεύεται ότι υπάρχουν δύο τύποι του Συνδρόμου, ο πρώτος, ο οποίος καλείται Pure/ Primary Erotomania και εκδηλώνεται ξαφνικά, ύστερα από μια περίοδο μοναξιάς ή κατόπιν κάποιας ξαφνικής απώλειας και ο δεύτερος, ο οποίος ονομάζεται Recurrent Erotomania, που σχετίζεται με άλλες διαταραχές και ψυχώσεις, με τις οποίες «συμβιώνει», και εκδηλώνεται σταδιακά[11].
Διάκριση από άλλες ασθένειες[12]
Η Ερωτομανία πρέπει να διακρίνεται από άλλες μορφές παθολογικής αγάπης. Η υπερβολική επιθυμία για ερωτική/σαρκική επαφή καλείται Νυμφομανία (nymphomania) για τις γυναίκες και Σατυρίαση (satyriasis) για τους άντρες. Το Σύνδρομο του φανταστικού εραστή-του εραστή φαντάσματος (phantom lover syndrome) είναι ψευδαίσθηση κατά την οποία ο πάσχων πιστεύει ότι δέχεται επισκέψεις από έναν κρυφό εραστή, ο οποίος, βέβαια, δεν υπάρχει. Η Παθολογική Αγάπη (obsessional love) είναι πιο συνήθης από την Ερωτομανία. Σε αυτό το Σύνδρομο, ο ασθενής είναι μεν εμμονικός με το «αντικείμενο του πόθου» του αλλά δεν διατρέφει την ψευδαίσθηση ότι το άλλο πρόσωπο είναι επίσης ερωτευμένο μαζί του.
Ερωτομανία και Stalking
Οι θεωρητικοί έχουν προβεί σε διάφορες κατηγοριοποιήσεις των stalkers. Η πιο γνωστή τυπολογία διακρίνει τους stalkers στις εξής κατηγορίες: 1.Simple Obsessional Stalkers, 2.Love Obsessional Stalkers, 3.Erotomanic Stalkers. [13] [14]. Παρότι, επίκεντρο της εν λόγω μελέτης είναι η Ερωτομανία και οι Ερωτομανείς Stalkers, κρίνεται αναγκαία η συνοπτική παρουσίαση και των 3 υποκατηγοριών.
- Η κατηγορία των Simple Obsessional είναι αυτή που εντοπίζεται συχνότερα και στην οποία συναντάται κάποια μορφή βίας. Τα θύματα συνήθως γνωρίζουν τον stalker τους, καθώς είχαν ή έχουν κάποιου είδους σχέση μαζί τους[15]. Η εμμονή ξεκινάει μετά το πέρας της σχέσης ή όταν αυτή «βαδίζει» προς το τέλος, οπότε και ο stalker συνήθως διαμορφώνει την ιδέα ότι αδικήθηκε για κάποιον λόγο από το θύμα του/της, επομένως στόχος του/της είναι είτε να «διορθώσει» τη σχέση ή να αναζητήσει κάποιο είδος τιμωρίας για το θύμα. Κατά βάση, οι περισσότερες υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας οι οποίες περιλαμβάνουν stalking εντάσσονται σε αυτή την κατηγορία.
- Οι Love Obsessional Stalkers θέτουν στο στόχαστρο πρόσωπα με την ελπίδα ότι ο «στόχος» τους θα τους ερωτευτεί. Συνήθως θα είναι κάποιος τελείως άγνωστος ή απλός γνωστός του θύματος. Ο stalker αναπτύσσει μια ερωτική εμμονή με το άλλο πρόσωπο χωρίς να είχαν προηγουμένως κάποια «αξιοσημείωτη» διαπροσωπική σχέση και προσπαθεί να ζήσει τις φαντασιώσεις του περιμένοντας το θύμα να ανταποδώσει την αγάπη του. Ουσιαστικά, στόχος του Love Obsessional Stalker είναι να κάνει αισθητή την παρουσία του, ώστε το θύμα να αντιληφθεί την ύπαρξή του και στη συνέχεια περιμένει από το άλλο πρόσωπο του να του ανταποδώσει τα ίδια αισθήματα, ενώ, αν δεν καταφέρει να δημιουργήσει την σχέση που επιθυμεί, αναπτύσσει περαιτέρω παρενοχλητική συμπεριφορά.
- Οι Erotomanic Stalkers, παρότι έχουν ομοιότητες με τους Love Obsessional Stalkers, εντούτοις πιστεύουν ότι ο «στόχος» τους είναι ήδη ερωτευμένος μαζί τους. Στην κατηγορία των Erotomanic Stalkers υπάγονται κατά κύριο λόγο οι γυναίκες με θύματα μεγαλύτερους ηλικιακά άντρες ενός υψηλότερου κοινωνικοοικονομικά status, ενώ στις άλλες δύο κατηγορίες εντοπίζονται κυρίως άντρες δράστες[16]. Οι Erotomanic Stalker πάσχουν από Erotomania, η οποία, όπως προαναφέρθηκε, είναι η πάθηση κατά την οποία κάποιος άνθρωπος (εδώ ο stalker) πιστεύει ότι το άτομο που αγαπάει τον/την αγαπάει πίσω. Επομένως, σε αυτή την κατηγορία η ψευδαίσθηση της αγάπης είναι εδραιωμένη, καθώς ο stalker δεν προσπαθεί να κάνει το θύμα να τον/την αγαπήσει (όπως συμβαίνει με την αμέσως προηγούμενη κατηγορία) αλλά, αντιθέτως, πιστεύει ότι τα αισθήματα είναι ήδη αμοιβαία. Η αυταπάτη βασίζεται στην πεποίθηση ότι το θύμα είναι το τέλειο, το ιδανικό ταίρι, ωστόσο κατά βάση δεν θα στηρίζεται στην σεξουαλική έλξη, καθώς ο Erotomanic Stalker φαντασιώνεται μια ρομαντική σχέση ή/και μια πνευματική ένωση. Παρότι ενδέχεται να υπάρξουν προσπάθειες επικοινωνίας με το θύμα, είναι επίσης συχνό ο stalker να κρατήσει μυστική την αυταπάτη του. Οι εν λόγω stalkers συχνά αναφέρονται και ως Celebrity Stalkers ή Obsessed Fans.
- Περαιτέρω, μια μεγάλη κατηγορία stalkers είναι τα άτομα που αντιμετωπίζουν σοβαρές ψυχικές ασθένειες, οι οποίοι μπορεί να είναι είτε οι Simple Obsessional είτε οι Love Obsessional ή οι Erotomanic Stalkers. Εστιάζοντας στους Ερωτομανείς Stalkers με ψυχικές ασθένειες και παραισθήσεις, αυτοί συνήθως δεν μπορούν να διακρίνουν την πραγματικότητα από τη φαντασία. Διατηρούν μια ψευδή πεποίθηση που τους κρατά «δεμένους» με το θύμα τους, με τον «πυρήνα» αυτής της εμμονής να εδράζεται στην φαντασία τους. Συχνά προσπαθούν να δώσουν «σάρκα και οστά» στη φαντασία τους, αλλά όταν αυτές τους οι προσπάθειες αποτύχουν και το θύμα δεν ανταποδώσει την αγάπη τους, γίνονται απειλητικοί. Αν οι απειλές δεν τελεσφορήσουν, ο stalker μπορεί να γίνει βίαιος με περαιτέρω συνέπεια τη δολοφονία του θύματος ή τρίτου προσώπου, το οποίο θεωρεί «αγκάθι» για την«σχέση» του. Αυτό που τους κάνει επικίνδυνους είναι η κτητικότητα, η οποία μεταφράζεται σε ανάγκη να ελέγχουν το θύμα, το οποίο παύει να είναι άνθρωπος και μετατρέπεται σε «αντικείμενο δεκτικό κατοχής» μόνο από τον stalker.
Το τυπικό προφίλ του παραληρηματικού stalker είναι αυτό του κοινωνικά ανώριμου, μοναχικού ανθρώπου, ο οποίος δεν μπόρεσε να δημιουργήσει ή να διατηρήσει στενές διαπροσωπικές σχέσεις με άλλους. Βγαίνει σπάνια ραντεβού και είχε λίγες, ή καθόλου, ερωτικές σχέσεις. Συνήθως προέρχεται από ένα κακοποιητικό περιβάλλον, έχει δεχθεί κάποια μορφή κακοποίησης στα παιδικά του χρόνια ή δεν έλαβε αγάπη και στοργή από την οικογένειά του. Οι Ερωτομανείς stalker με παραληρηματικές διαταραχές και ψευδαισθήσεις θα επιλέξουν ως θύμα κάποιον που θεωρούν «ανώτερο» από αυτούς. Συνήθως θα είναι κάποιος που βρίσκεται ήδη σε σχέση ή θα πρόκειται για κάποιον που ήταν απλά ευγενικός μαζί τους, όπως κάποιος γιατρός ή επόπτης εργασίας, ακόμα και κάποιος αστυνομικός, ο οποίος τους σταμάτησε για κάποια παράβαση και δεν τους «έγραψε».
Οι ψυχολόγοι-ψυχίατροι είναι συνήθως η πιο «ευάλωτη» κατηγορία, καθώς η προσπάθεια τους να βοηθήσουν τον ασθενή τους αλλά και η «ζεστασιά» με την οποία τον αντιμετωπίζουν μπορεί «εύκολα» να μεταφραστεί, στην φαντασία του stalker, ως ένδειξη αγάπης[17]. Οι διασημότητες και οι πολιτικοί είναι, επίσης, τα «ιδανικά» θύματα. Δεν λίγα, μάλιστα, τα περιστατικά που έχουν αναφερθεί με διάσημους ή «αστέρες» της πολιτικής σκηνής, οι οποίοι ήρθαν αντιμέτωποι με τον διώκτη τους. Ο stalker, σε αυτή την περίπτωση, θα τους εντοπίσει μέσω των μίντια. Θα αρχίσει να μελετά το προφίλ τους συλλέγοντας άρθρα, παρακολουθώντας τα «νέα» τους στην τηλεόραση ή βλέποντας τις ταινίες τους. Μέσα στη φαντασία του θα αρχίσει να «πλάθει» μια ιδεατή σχέση με το θύμα, ακόμα και αν δεν έχουν συναντηθεί πότε, ακόμα και αν το θύμα δεν γνωρίζει την ύπαρξή του. Σταδιακά και αδυνατώντας να διακρίνει την πραγματικότητα από τη φαντασία, ο stalker θα αρχίσει να πιστεύει ότι το θύμα επικοινωνεί μαζί του με έναν «κρυφό κώδικα» μέσω των social media.
Σε αυτό το σημείο θα αναφερθούν δύο εκ των πιο γνωστών υποθέσεων stalkers πασχόντων από Ερωτομανία σε συνδυασμό με άλλες ψυχωτικές διαταραχές.
Η πρώτη αφορά την M.R μια Αμερικανίδα πάσχουσα από σχιζοφρένεια και Ερωτομανία, η οποία απασχόλησε τα μίντια λόγω της καταδίωξης (stalking) του παρουσιαστή του Αμερικανικού βραδινού τηλεοπτικού talk show David Letterman και του συνταξιούχου αστροναύτη Story Musgrave.
Η M.R., όπως και τα δύο αδέρφια της, αλλά και ο πατέρας της, είχε διαγνωσθεί με σχιζοφρένεια. Τέλεσε 2 γάμους και απέκτησε 5 παιδιά. Η πρώτη φορά που απασχόλησε τα Μέσα Ενημέρωσης ήταν τον Μάιο του 1988, όταν συνελήφθη στην σήραγγα του Λίνκολν (Lincoln Tunnel), οδηγώντας το αυτοκίνητο του παρουσιαστή, την οποία είχε κλέψει από το σπίτι του. Αφού την σταμάτησε η αστυνομία, επειδή δεν πλήρωσε τα διόδια, η M.R. υποστήριξε ότι ήταν η σύζυγος του παρουσιαστή, ενώ ο τρίχρονος γιός της ο οποίος βρισκόταν το αυτοκίνητο, είπε ότι ήταν παιδί τους. Μέσα στα επόμενα χρόνια συνελήφθη συνολικά 8 φορές για παραβίαση της περιουσίας του παρουσιαστή, ενώ κάποια στιγμή την βρήκαν να κοιμάται σε ένα γήπεδο τένις κοντά του σπίτι του.
Η M.R εξέτισε συνολικά 34 μήνες στη φυλακή και σε ψυχιατρικά ιδρύματα. Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής της αλλά και της παραμονής της στα νοσοκομεία της συνταγογραφήθηκαν αντιψυχωτικά φάρμακα (antipsychotic drugs) προκειμένου να θεραπευτεί η σχιζοφρένεια της. Αφού αφέθηκε ελεύθερη, την προσοχή της έστρεψε στον αστροναύτη Story Musgrave, ο οποίος συνταξιοδοτήθηκε το 1996 σε ηλικία 61 ετών, τον οποίο έπαιρνε τηλέφωνα και του έγραφε γράμματα. Το 1994 εμφανίστηκε ως δημοσιογράφος και του πήρε συνέντευξη στο Διαστημικό Κέντρο Τζόνσον στο Χιούστον (Johnson Space Center, Houston) και τον Σεπτέμβριο του 1997 εμφανίστηκε στο σπίτι του στην κομητεία Osceola της Φλόριντα και ισχυρίστηκε ότι εκείνη και ο Musgrave έγραφαν ένα βιβλίο μαζί. Τελικά εξέτισε χρόνο στη φυλακή της Φλόριντα για παραβίαση της περιουσίας του Musgrave.
Όταν αφέθηκε ξανά ελεύθερη, στάλθηκε σε ψυχιατρικό νοσοκομείο στο Μαϊάμι όπου και της συνταγογραφήθηκε το Haldol, ένα αντιψυχωτικό φάρμακο, αλλά, όταν πήρε εξιτήριο, σταμάτησε να παίρνει την αγωγή της. Στις 5 Οκτωβρίου 1998 έδωσε τέλος στη ζωή της γονατίζοντας στις ράγες του Δυτικού Σιδηροδρομικού Σταθμού Ντένβερ & Ρίο Γκράντε (Denver & Rio Grande Western Railroad) μπροστά από ένα επερχόμενο τρένο. Ο Letterman και ο Musgrave, μετά τον θάνατό της, εξέφρασαν δημόσια τη συμπόνια τους[18].
Η δεύτερη «αξιοσημείωτη» περίπτωση Ερωτομανούς stalker που, επίσης, κατέληξε σε θάνατο, ήταν αυτή του R.J.B, ο οποίος καταδικάστηκε τον Οκτώβριο του 1991 για τη δολοφονία της Rebecca Schaeffer.
Ο R.J.B κακοποιήθηκε στην παιδική του ηλικία από ένα από τα αδέρφια του και τέθηκε σε ανάδοχη οικογένεια, αφού απείλησε να αυτοκτονήσει. Η οικογένειά του είχε ιστορικό ψυχικών ασθενειών ενώ ο ίδιος διαγνώστηκε με διπολική διαταραχή. Ο Bardo είχε καταδιώξει γυναίκες πριν από την Schaeffer. Σύμφωνα με πληροφορίες, έγραφε κατ’ επανάληψη γράμματα σε μια καθηγήτρια όταν ήταν στο γυμνάσιο, την οποία είχε απειλήσει να δολοφονήσει.
Η εμμονή του με την Schaeffer ξεκίνησε με εκείνον να της γράφει επιστολές, ενώ κλιμακώθηκε με τις προσπάθειές του να αποκτήσει πρόσβαση στα γυρίσματα της τηλεοπτικής σειράς του CBS My Sister Sam, στην οποία η Schaeffer είχε πρωταγωνιστικό ρόλο. Τελικά κατάφερε να αποκτήσει τη διεύθυνση του σπιτιού της με τη βοήθεια ενός ντετέκτιβ, ο οποίος την είχε εντοπίσει μέσω του California Department of Motor Vehicles, ενώ το όπλο του το προμηθεύτηκε με τη βοήθεια του αδελφού του, καθώς ο ίδιος δεν είχε κλείσει τα 21 έτη. Στις 18 Ιουλίου 1989 ο R.J.B πήγε σπίτι της ηθοποιού θυμωμένος καθώς η ίδια είχε γυρίσει μια ερωτική σκηνή στην ταινία Scenes from the Class Struggle in Beverly Hills. Στα μάτια του η ηθοποιός είχε «χάσει την αθωότητά της» και είχε γίνει «μια άλλη πόρνη του Χόλιγουντ». Ύστερα από την επίσκεψή του και αφού της είχε πει πως ήταν μεγάλος θαυμαστής της, σταμάτησε σε ένα παρακείμενο καφέ, ενώ μετά από μια περίπου ώρα επέστρεψε ξανά σπίτι της. Όταν η Schaeffer άνοιξε την πόρτα, ο R.J.B την πυροβόλησε στο στήθος.
Μετά τη σύλληψή του και κατά τη διάρκεια της δίκης, οR.J.B ισχυρίστηκε ότι το τραγούδι του ροκ συγκροτήματος U2 “Exit” αποτέλεσε «έμπνευση» για τη δολοφονία και το τραγούδι παίχτηκε στην αίθουσα του δικαστηρίου ως αποδεικτικό στοιχείο με τον R.J.B να συγχρονίζει τους στίχους, να λικνίζεται στην καρέκλα του και να χαμογελάει τραγουδώντας τον στίχο «pistol weighing heavy». Μάλιστα, ο Ψυχίατρος Δρ. Park Dietz είπε πως όταν εξέτασε τον R.J.B μετά τη σύλληψή του ο τελευταίος υποστήριξε πως ερμήνευσε κάποιους στίχους του τραγουδιού ως αναφορά σε εκείνον και στην Schaeffer.
Οι δικηγόροι του, παρότι παραδέχτηκαν ότι είχε δολοφονήσει την ηθοποιό, υποστήριξαν ότι ήταν ψυχικά άρρωστος με τον ψυχίατρο Δρ. Dietz, να καταθέτει για την υπεράσπιση λέγοντας ότι ο Bardo είχε σχιζοφρένεια και ότι ήταν η ασθένειά του που τον οδήγησε να διαπράξει τη δολοφονία. Ο R.J.B κρίθηκε ένοχος για φόνο πρώτου βαθμού και καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη χωρίς τη δυνατότητα αποφυλάκισης υπό όρους.
Ένα, επίσης, σημαντικό σημείο αυτής της υπόθεσης εντοπίζεται στο εξής: πριν από τη θανατηφόρο επίσκεψη στο σπίτι της ηθοποιού, o R.J.B είχε μαζί του ένα κόκκινο χαρτόδετο αντίγραφο του The Catcher in the Rye το οποίο πέταξε στην οροφή ενός κτιρίου καθώς έφευγε. Ο ίδιος επέμεινε ότι ήταν συμπτωματικό και ότι δεν μιμούνταν τον Mark David Chapman, ο οποίος είχε επίσης μαζί του ένα αντίγραφο όταν πυροβόλησε και σκότωσε τον John Lennon. Ωστόσο, ο Chapman αποκάλυψε αργότερα σε συνεντεύξεις του ότι είχε λάβει επιστολές από τον R.J.B πριν από τη δολοφονία της Schaeffer στις οποίες τον ρωτούσε για την ισόβια κάθειρξη.
Κατά την έκτιση της ποινής του στην κρατική φυλακή Mule Creek στην κομητεία Amador, ο R.J.B δέχτηκε 11 μαχαιριές από έναν κρατούμενο, οποίος εξέτιε ποινή 82 ετών για φόνο δευτέρου βαθμού, αλλά μετά τη νοσηλεία του επέστρεψε στη φυλακή. Μετά τη δολοφονία της Rebecca Schaeffer ψηφίστηκε ο πρώτος anti-stalking νόμος, ο οποίος φέρει τον τίτλο Driver’s Privacy Protection Act από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ (US federal government) και απαγορεύει στα πολιτειακά υπουργεία μηχανοκίνητων οχημάτων (state Departments of Motor Vehicles) να δημοσιοποιούν τις διευθύνσεις των κατοικιών των πολιτών[19].
Ερωτομανία και ΜΜΕ[20]
Είναι εξαιρετικά σύνηθες ένας δράστης ο οποίος αντιμετωπίζει ένα σοβαρό ζήτημα ψυχικής υγείας, μετά την παρουσίαση της υπόθεσής από τα ΜΜΕ, να χαρακτηριστεί «τρελός», που πρόκειται για έναν απόλυτα στιγματιστικό όρο. Η αυτόματη απονομή της ετικέτας του «τρελού» στους ψυχικά ασθενείς συμβάλλει στην διάδοση ενός επικίνδυνου στερεοτύπου και δεν δίνει τη δυνατότητα εμβάθυνσης στους βαθύτερους παράγοντες που οδηγούν στο έγκλημα. Σε προηγούμενο κείμενο της γράφουσας είχε αναφερθεί ότι τα ΜΜΕ έχουν και μια διδακτική πτυχή, καθώς για μέρος του πληθυσμού αποτελούν τη μόνη πηγή πληροφόρησης και ενημέρωσης, ενώ υπέχουν και αυξημένη ευθύνη ως φορείς διάπλασης του ήθους[21]. Δυστυχώς, όμως, όπως συμβαίνει με τις εργαζόμενες στο σεξ, έτσι και τα άτομα που αντιμετωπίζουν σοβαρά ζητήματα ψυχικής υγείας, είτε είναι θύματα είτε είναι θύτες, έρχονται σε πολλές περιπτώσεις αντιμέτωπα με τον στιγματισμό ή τον εξευτελισμό τους, καθώς επικρατεί η εσφαλμένη απεικόνιση και η διάδοση αρνητικών στερεοτύπων και ανακριβών περιγραφών. Για παράδειγμα, η σχιζοφρένεια είθισται να αντιμετωπίζεται ως μια «ενοχλητική» πάθηση με εγκληματικές προεκτάσεις, με αποτέλεσμα ο εκάστοτε πάσχων να πρέπει να απομονώνεται από τον κοινωνικό περίγυρο. Όπως, όμως, αντιλαμβανόμαστε, διαφορετικής υφής είναι η ουσιαστική και σε βάθος ενημέρωση του κοινού σχετικά με τη σχιζοφρένεια και η προστασία του πάσχοντος με την έγερση του ενδιαφέροντος του κοινού και της παροχής ιατρικής βοήθειας και άλλης υφής η πρόσδοση της ετικέτας του «τρελού», του «ενοχλητικού», του «αλλόκοτου» και ο αποκλεισμός του από την κοινωνία, στοιχεία που επιτέλους πρέπει να εξαλειφθούν από τις σύγχρονες κοινωνίες! Είναι όμως πολύ σημαντικό τα άτομα που αντιμετωπίζουν σοβαρότατα ζητήματα ψυχικής υγείας να υποστηριχθούν σε πολλαπλά επίπεδα και με το ουσιαστικό ιατρικό, οικογενειακό και κοινωνικό ενδιαφέρον και την αντίστοιχη μέριμνα να ζουν τη ζωή τους χωρίς να είναι αποκλεισμένα, στιγματισμένα, απομονωμένα.
Επιπλέον, ο δημόσιος διάλογος δεν εστιάζει συχνά σε ζητήματα ψυχικής υγείας, τα οποία, ωστόσο, όταν αναφέρονται είθισται να προβάλλονται με ένα αρνητικό, θα λέγαμε, πρόσημο αναπαράγοντας εγκληματικούς μύθους και επικίνδυνα στερεότυπα. Καλλιεργείται, επομένως, ένα κλίμα φόβου και απέχθειας, καθώς οδηγούμαστε σε σημείο να φοβόμαστε τον ψυχικά ασθενή αντί να θέλουμε να τον βοηθήσουμε και να τον στηρίξουμε, ενώ, σε πολλές περιπτώσεις, τον «ωθούμε εκτός των τειχών της πόλης» για να μη μας «βλάψει».
Παράλληλα, πέρα από την αρνητική υπέρ-προβολή, τα ΜΜΕ σε κάποιες περιπτώσεις ευτελίζουν την ψυχική ασθένεια παρουσιάζοντάς την ως επουσιώδους σημασίας. Η παρουσίαση μιας γυναίκας με Ερωτομανία, η οποία ερωτεύτηκε έναν διάσημο αστέρα της τηλεόρασης, ως «τρελή θαυμάστρια» κάθε άλλο παρά έγερση του ενδιαφέροντος για την Ερωτομανία προκαλεί. Οι ίδιοι οι πάσχοντες, όμως, υποφέρουν και από υπερ-γενίκευση, αντιμετωπίζονται, δηλαδή, ως «όλοι», φέρονται να έχουν «όλοι» τα ίδια χαρακτηριστικά ή τα ίδια συμπτώματα. Για παράδειγμα, επικρατεί η εσφαλμένη απεικόνιση των ατόμων με κατάθλιψη τα οποία έχουν «όλα» και τάσεις αυτοκτονίας ή, στην δική μας περίπτωση, η λανθασμένη αντιμετώπιση των προσώπων που αντιμετωπίζουν το Σύνδρομο της Ερωτομανίας, οι οποίοι σίγουρα θα καταδιώξουν το ερωτικό τους «αντικείμενο» και στη συνέχεια θα το κακοποιήσουν. Τα σημεία που πρέπει να αναδειχθούν είναι πρώτον, ότι δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίδιοι και όλες οι υποθέσεις όμοιες και δεύτερον το κρίσιμο στοιχείο της πρόληψης και της προστασίας των ατόμων που εκδηλώνουν αυτά τα συμπτώματα προτού γίνουν επικίνδυνοι προς τους άλλους. Το υποστηρικτικό οικογενειακό, ιατρικό και κοινωνικό περιβάλλον, είναι απολύτως αναγκαίο και αυτό θα θέλαμε να είναι και το πρωταρχικό μήνυμά μας για όλες αυτές τις υποθέσεις που απασχολούν τα Μέσα.
Επομένως, η ενημέρωση του κοινού οφείλει να πραγματοποιείται μόνο μετά την ενημέρωση του ίδιου του δημοσιογράφου. Ο εκάστοτε άνθρωπος είτε αντιμετωπίζει κάποιο ζήτημα ψυχικής υγείας, είτε όχι, δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κάτι λιγότερο από αυτό που πραγματικά είναι: ΑΝΘΡΩΠΟΣ! Συνεπώς, είναι σκόπιμο να πραγματοποιούνται σύντομα μαθήματα ή σεμινάρια αναφορικά με την ψυχική υγεία και τις ψυχικές παθήσεις, να συμπεριλαμβάνεται κάποιος ειδικός (ψυχολόγος-ψυχίατρος) στο πάνελ, εξειδικευμένος στο εκάστοτε θέμα, όταν παρουσιάζονται ειδήσεις με θύματα ή δράστες που έχουν διαγνωσθεί με κάποια ψυχική ασθένεια, να προκρίνονται και να επιλέγονται μη εξατομικευμένες περιγραφές των ψυχικά ασθενών και να εστιάζεται το ενδιαφέρον στην κοινωνική πτυχή και στην ανάγκη ουσιαστικής υποστήριξης και μέριμνας κάθε ατόμου που χρήζει ιατρικής και κοινωνικής βοήθειας.
Μείζονος σημασίας, βέβαια, είναι και η γλώσσα η οποία θα πρέπει να χρησιμοποιείται. Αντί να προβάλλεται η ψυχική ασθένεια ή η διαταραχή ως καθοριστικό χαρακτηριστικό με αρνητικό πρόσημο, θα πρέπει να προτιμάται μια πιο προσωποκεντρική προσέγγιση. Για παράδειγμα, αντί της αναφοράς στο πρόσωπο του πάσχοντος ως «ο εθισμένος, ο σχιζοφρενής, ο παρανοϊκός θαυμαστής», θα ήταν προτιμότερο αλλά και «ανθρωποκεντρικότερο» να προβάλλεται ως «άτομο που ζει με εθισμό ή σχιζοφρένεια ή άτομο που έχει το Σύνδρομο της Ερωτομανίας», ενώ οι υποτιμητικοί χαρακτηρισμοί «του τρελού, του παράφρονος και του διαταραγμένου» θα πρέπει να απαλειφθούν από το «ενημερωτικό λεξιλόγιο» των ΜΜΕ. Άλλωστε, όπως επισημαίνει η Αγγελική Καρδαρά στο βιβλίο της Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους «Είναι δεδομένο ότι η γλώσσα έχει πολύ μεγάλη δύναμη ως προς τα μηνύματα που περνάει στο ευρύ κοινό, γιατί η γλώσσα είναι φορέας σκέψεων, ιδεών και συναισθημάτων και γι’ αυτό άλλωστε η γλώσσα λειτουργεί έντονα και σε συμβολικό επίπεδο. Επομένως, οι γλωσσικές μας επιλογές, ο τρόπος με τον οποίο θα επιλέξουμε γλωσσικά να εκφραστούμε, διαδραματίζει έναν καθοριστικό ρόλο ως προς τη στάση που θέλουμε να κρατήσουμε και τα μηνύματα που επιθυμούμε να περάσουμε στον συνομιλητή μας. Ειδικά για ορισμένα ζητήματα που θεωρούνται «κοινωνικά ευαίσθητα», η επιλογή των λέξεων έχει μία ακόμα μεγαλύτερη σημασία. Συνεπώς, κατά τη μιντιακή προσέγγιση του ζητήματος […], η χρήση των λέξεων είναι καθοριστικής σημασίας για την παρουσίαση κάθε υπόθεσης αλλά και για την απεικόνιση του εγκληματικού φαινομένου, καθώς δύναται να ασκήσει ισχυρές επιδράσεις στον τρόπο σκέψης του κοινού για το θέμα, για το οποίο συνήθως έχει αποκλειστική ενημέρωση από τα ΜΜΕ»[22].
Καταλήγοντας, ο λόγος για τον οποίο η εν λόγω πάθηση συνήθως παραγκωνίζεται είναι η σχέση της Ερωτομανίας με άλλες πολύ πιο «διάσημες» ασθένειες της ψυχιατρικής, όπως η σχιζοφρένεια (schizophrenia), η διπολική διαταραχή (bipolar disorder), η σχιζοτυπική ή παραληρηματική διαταραχή (schizotypal or delusional disorder) ή κάποιο άλλο είδος ψύχωσης. Επιπλέον, πρόκειται για μια σχετικά αφανή πάθηση, καθώς οι ψυχίατροι είτε δεν τη συναντούν είτε δεν την αναγνωρίζουν με ευκολία, ενώ, παράλληλα, το πρόσωπο που εμφανίζει το εν λόγω Σύνδρομο ενδέχεται να βιώσει έναν περιοδικό τύπο (recurrent form) Ερωτομανίας, να παρουσιάσει δηλαδή τα συμπτώματα της πάθησης για κάποιο σύντομο χρονικό διάστημα -ίσως για κάποιους μήνες- και στη συνέχεια αυτό να «εξαφανιστεί», καθώς οι συνθήκες υπό τις οποίες αναπτύχθηκε και η σχέση του με το «ερωτικό του αντικείμενο» ενδέχεται να αλλάξουν[23]. Ωστόσο, παρά την αδυναμία προσδιορισμού του ακριβούς αριθμού των υποθέσεων με θύματα ή δράστες πάσχοντες από Ερωτομανία, τα ΜΜΕ, κατά την προβολή μιας είδησης με «πρωταγωνιστή» κάποιον πάσχοντα από ψυχική ασθένεια ή διαταραχή, θα πρέπει να αποφεύγουν την δραματοποίηση της είδησης, τον μελοδραματικό τόνο και την επίθεση- άμεση ή έμμεση- στο πρόσωπό του και να αρχίσουν να εστιάζουν το ενδιαφέρον του κοινού στην ανάγκη κατανόησης των ψυχικών διαταραχών και περιφρούρησης της αξιοπρέπειας των ατόμων που αντιμετωπίζουν ζητήματα ψυχικής ασθένειας.
[1] To 1921 o Άγγλος Ψυχίατρος Bernard Hart χρησιμοποίησε τον όρο «Old Maid’s Insanity» κατά την περιγραφή μιας πάθησης η οποία ομοιάζει με το «De Clerambault’s Syndrome». Αναλυτικότερα: Hart B: The Psychology of Insanity. Cambridge, UK, Cambridge University Press, 1921.
[2] Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition/ Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, Πέμπτη Έκδοση (DSM-5).
[3] Jordan HW, Lockert EW, Johnson-Warren M, Cabell C, Cooke T, Greer W, Howe G. Erotomania revisited: thirty-four years later. J Natl Med Assoc. 2006 May;98(5):787-93. PMID: 16749657; PMCID: PMC2569288.
[4] Η εμφάνιση του Συνδρόμου κυρίως στις γυναίκες προκύπτει από την πληθώρα αναφορών στο γυναικείο φύλο, όπως αυτές εντοπίζονται στις μελέτες που έχουν αξιοποιηθεί για την συγγραφή του πονήματος. Ενδεικτικά: «Erotomania has historically been conceptualized as a female delusional disorder wherein a woman believes that a man, usually of higher social status, is passionately in love with her», Unrequited Love and the Wish to Kill: Diagnosis and Treatment of Borderline Erotomania, J. Reid Meloy, Ph.D, Bulletin of the Menninger Clinic Volume: 53 Issue: 6 Dated: (November 1989) Pages: 477-492, «De Clérambault’s syndrome (erotomania) is defined as the delusional conviction that one is loved by another person; women are much more likely to be affected than men», De Clérambault’s syndrome (erotomania) in an evolutionary perspective, November 2001, Evolution and Human Behavior 22(6):409-415, DOI:10.1016/S1090-5138(01)00077-0 με περαιτέρω παραπομπή σε Segal, J. H. (1989). Erotomania revisited: from Kraepelin to DSM-III-R. American Journal of Psychiatry, 146, 1261 – 1266.
[5] Αναφέρεται στην 5η Υπόθεση (Case 5), More Forensic Romances: De Clerambault’s Syndrome in Men, Robert Lloyd Goldstein, MD, JD.
[6] Αναφέρεται στην 3η Υπόθεση (Case 3), More Forensic Romances: De Clerambault’s Syndrome in Men, Robert Lloyd Goldstein, MD, JD.
[7] Αναφέρεται στην 7η Υπόθεση (Case 7), More Forensic Romances: De Clerambault’s Syndrome in Men, Robert Lloyd Goldstein, MD, JD.
[8] «In anglophonic countries erotomania has traditionally been regarded as a female disorder of little more than curiosity value. The French literature recognizes the disorder in males, but as a rarity.», Taylor P, Mahendra B, Gunn J. Erotomania in males. Psychol Med. 1983 Aug;13(3):645-50. doi: 10.1017/s0033291700048054. PMID: 6622615.
[9] Το μηνιγγίωμα είναι όγκος που προκύπτει από τα μηνιγγίδια, τις μεμβράνες που περιβάλλουν τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Παρότι δεν είναι τεχνικά όγκος του εγκεφάλου, εντάσσεται σε αυτή την κατηγορία, διότι ενδέχεται να συμπιέσει τον παρακείμενο εγκέφαλο, τα νεύρα και τα αγγεία. Η πληροφορία αντλείται από: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/meningioma/symptoms-causes/syc-20355643
[10] Jordan HW, Lockert EW, Johnson-Warren M, Cabell C, Cooke T, Greer W, Howe G. Erotomania revisited: thirty-four years later. J Natl Med Assoc. 2006 May;98(5):787-93. PMID: 16749657; PMCID: PMC2569288 με περεταίρω παραπομπές σε: Remington G. Case Report of De Clerambault Syndrome, Bipolar Affective Disorder, and Response to Lithium, Am J Psychiatry, 1984;141:1285-1287, Evans DI. Erotomania, A Variant of Pathological Mourning, Bull Menninger Clinic, 1982;46:507-520, Drevets WC. Erotomania and Senile Dementia of Alzheimer’s Type, Br J Psychiatry, 1987;151:400-402, Doust JW, The Pathology of Love: Clinical Variants of De Clerambault’s Syndrome, Soc Sci Med, 1978;12:99-106, Mazeh D. Merimsky O, Melamed Y, et al, Erotomania Following an Orchiectomy: A Case Report, J Sex Martial Ther, 1997;23:154-1556
[11] Jordan HW, Lockert EW, Johnson-Warren M, Cabell C, Cooke T, Greer W, Howe G. Erotomania revisited: thirty-four years later. J Natl Med Assoc. 2006 May;98(5):787-93. PMID: 16749657; PMCID: PMC2569288., Same Gender Erotomania: When the Psychiatrist Became the Delusional Theme—A Case Report and Literature Review, Hindawi Case Reports in Psychiatry Volume 2021, Article ID 7463272, 3 pages https://doi.org/10.1155/2021/7463272, με περαιτέρω παραπομπές σε: T. J. Tran, “Reflections on a case of erotomania, in the Freudian perspective of delusion as an “Attempt to cure” in psychosis,” L’Evolution Psychiatrique, vol. 84, no. 1, pp. 165–183, 2019, F. Petitjean, “What happened to “psychoses passionnelles”?,” Annales Médico-psychologiques, revue psychiatrique, vol. 179, no. 3, pp. 235–237, 2021.
[12] Anderson CA, Camp J, Filley CM. Erotomania after aneurysmal subarachnoid hemorrhage: case report and literature review. J Neuropsychiatry Clin Neurosci. 1998 Summer;10(3):330-7. doi: 10.1176/jnp.10.3.330. PMID: 9706541.
[13] Stalking the stalkers – detecting and deterring stalking behaviours using technology: A review Brett Eterovic-Soric, Kim-Kwang Raymond Choo, Helen Ashman, Sameera Mubarak, School of Information Technology & Mathematical Sciences, University of South Australia, Adelaide, SA 5001, Australia, Department of Information Systems and Cyber Security, University of Texas at San Antonio, San Antonio, TX 78249-0631, USA με περαιτέρω παραπομπές σε: Zona MA, Sharma KK, Lane J. A comparative study of erotomanic and obsessional subjects in a forensic sample. J Forensic Sci 1993;38(4), Meloy JR. The psychology of stalking: clinical and forensic perspectives. Cambridge, MA: Academic Press; 2001.
[14] Όπως η παρουσίαση των υποκατηγοριών αναπτύσσεται εδώ: Emotionally Disturbed/Mentally Ill Stalkers, διαθέσιμο στο: https://www.officer.com/home/article/10249473/emotionally-disturbedmentally-ill-stalkers
[15] Συνήθως θα πρόκειται για άτομα που συνδέονται ερωτικά (πρώην/νυν σύντροφοι) ή για πρόσωπα που είχαν/έχουν κάποιου είδους εργασιακή σχέση (κατά κύριο λόγο θα πρόκειται για πρώην συνεργάτες).
[16] Nadkarni R, Grubin D. Stalking: why do people do it? BMJ. 2000 Jun 3;320(7248):1486-7. doi: 10.1136/bmj.320.7248.1486. PMID: 10834871; PMCID: PMC1118086 με περαιτέρω παραπομπές σε: Kienlen KK, Birmingham DL, Solberg KB, O’Regan JT, Meloy JR. A comparative study of psychotic and nonpsychotic stalking. J Am Acad Psychiatry Law. 1997;25(3):317-34. PMID: 9323658, Schwartz-Watts D, Morgan DW. Violent versus nonviolent stalkers. J Am Acad Psychiatry Law. 1998;26(2):241-5. PMID: 9664259.
[17] Αξιοσημείωτες είναι οι υποθέσεις 2 γυναικών με ομοφυλοφιλική Ερωτομανία, οι οποίες ερωτεύτηκαν την ψυχίατρό τους. Η πρώτη υπόθεση αφορά μια 28χρονη γυναίκα διαγνωσμένη με τον πρώτο τύπο Ερωτομανίας (Pure/ Primary Erotomania) σε συνδυασμό με Οριακή (Μεταιχμιακή) Διαταραχή Προσωπικότητας- ΜΔΠ (Borderline Personality Disorder- BPD), ενώ η δεύτερη εστιάζει σε μια 42χρονη διαζευγμένη κυρία, η οποία έπασχε από σχιζοφρένεια σε συνδυασμό με Ερωτομανία. Αναλυτικότερα: Same Gender Erotomania: When the Psychiatrist Became the Delusional Theme—A Case Report and Literature Review, Hindawi Case Reports in Psychiatry Volume 2021, Article ID 7463272, https://doi.org/10.1155/2021/7463272
[18] Περαιτέρω πληροφορίες για την υπόθεση: The Southeast Missourian, Sunday, Oct. 18, 1998, Suicide on railroad track ends celebrity-stalker’s inner agony, διαθέσιμο εδώ: https://news.google.com/newspapers?nid=1893&dat=19981018&id=IvJYAAAAIBAJ&pg=1169,7735149
[19] Περαιτέρω πληροφορίες για την υπόθεση: The Register-Guard, Eugene, Oregon, Monday, July 24,1989, Murder suspect seemed as determined as victim, διαθέσιμο εδώ: https://news.google.com/newspapers?id=-ehVAAAAIBAJ&sjid=oOEDAAAAIBAJ&pg=7004,6110996, Gregory K. Moffatt, Blind-sided: Homicide where it is Least Expected, κεφ. Celebrity Stalkers, σελ. 94 επ., διαθέσιμο εδώ: https://books.google.gr/books?id=b54xcYkbSlcC&lpg=PA94&hl=el&pg=PA95#v=onepage&q&f=false, Robert John Bardo, διαθέσιμο εδώ: http://www.murderpedia.org/male.B/b/bardo-robert-john.htm
[20] How the Stigma of Mental Health Is Spread by Mass Media, By Naveed Saleh, MD, MS, Updated on June 02, 2020, Medically reviewed by Amy Morin, LCSW, διαθέσιμο στο: https://www.verywellmind.com/mental-health-stigmas-in-mass-media-4153888, Media and The Portrayal of Mental Illness Disorders, διαθέσιμο στο: https://integrativelifecenter.com/media-and-the-portrayal-of-mental-illness-disorders/,
[21] Βλ. αναλυτικότερα: Υπόθεση Saeed Hanaei: Όταν οι κατ’ εξακολούθηση ανθρωποκτόνοι λειτουργούν με στερεότυπα, διαθέσιμο στο: https://www.postmodern.gr/ypothesi-saeed-hanaei-otan-oi-kat-exakoloythisi/
[22] Καρδαρά Αγγελική, Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους, εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2021, σελ. 320.
[23] Jordan HW, Lockert EW, Johnson-Warren M, Cabell C, Cooke T, Greer W, Howe G. Erotomania revisited: thirty-four years later. J Natl Med Assoc. 2006 May;98(5):787-93. PMID: 16749657; PMCID: PMC2569288.
Φωτογραφία ανάστησης: in hiatus @flickr.
Διαβάστε ακόμα:
Latest posts by Αγγελική Καρδαρά (see all)
- Έγκλημα στα Γλυκά Νερά και σκηνοθεσία στον τόπο του εγκλήματος (crimestaging) - February 22, 2023
- Έγκλημα στα Γλυκά Νερά και μιντιακές απεικονίσεις: μία ερευνητική προσέγγιση του Crime & MediaLab (ΚΕ.Μ.Ε.) - January 12, 2023
- Κακοποίηση ζώων συντροφιάς και άγριας ζωής στην Κύπρο και οι μιντιακές απεικονίσεις υποθέσεων - November 2, 2022
2 Comments